مشرق - امسال نيز پيام نوروزي مقام معظم رهبري عليرغم اختصار آن،در بردارنده نکات و مسائل با ارزش و تعيين کننده اي درزمينه هاي گوناگون بود.

تبريک،دعا، حوادث تلخ و شيرين کشور و منطقه،تفسير نوروز و نشانه حرکت طبيعي بودن عيد و ضرورت به سمت کمال و تعالي بودن اين حرکت ،جمع بندي سال همت مضاعف و کار مضاعف و اظهار رضايت از آن،شتاب کشور در مسير پيشرفت و تعالي بويژه درتوليد علم،مقابله دشمنان با ما در عرصه اقتصادي علاوه بر عرصه فرهنگي و سياسي و علمي ،تحريم ها و عدم توفيق دشمنان ،نامگذاري سال 90 به جهاد اقتصادي ،انتظار حرکت جهادگونه و جهشي در اقتصاد،ضرورت قرار دادن دهه جاري به عنوان دهه پيشرفت حقيقي و استقرارعدالت براي کشور و منطقه و سرانجام ياد امام و شهيدان. درعين حال برجسته ترين بخش پيام که فقط در پيام هاي نوروزي مطرح ميشود و بسيار مورد توجه است، نامگذاري سال و تعيين شعار جهاداقتصادي بود.

 فلسفه و حکمت نامگذاري ها

از سال 1373 تا کنون هر سال همراه با پيام نوروزي و به ابتکار مقام معظم رهبري نام و شعار مخصوصي تعيين ميشود. در مورد حکمت اين نامگذاري ها از دو جهت ميتوان سخن گفت جهت اول فلسفه نامگذاري ها به طور کلي و جهت دوم فلسفه و حکمت نام هرسال بطورخاص.

در مورد جهت اول يعني حکمت نامگذاريها چند نکته لازم به ذکر است:

الف :هدايت گري

وظيفه رهبري در يک نظام الهي واسلامي ،هدايت همه جانبه انسانها به سوي سعادت و کمال است. او مسئوليت هدايت دلها،ذهنها،جانها و انديشه ها را به عهده دارد ،نقش او در بالنده نمودن افکاروارائه سرخط و موضوع مناسب جهت تعالي بخشيدن به عقلها و سوق دادن انديشه هاي جامعه به سمت مسائل اساسي و مهم و زمينه سازي براي طرح آراءو انظار و شکوفايي ذهن ها در پرداختن به نياز هاي هرعصروزمان ،نقش بي بديل و منحصر به فردي است.بنابراين ناگذاريها رابايد دراين راستا به تحليل نشست.

ب:هدفگذاري

هدفگذاري و آماج نمائي ملي هميشه عامل نشاط ،حرکت،همدلي ،همسويي و هم افزائي نيروها در جامعه ميگردد. انتخاب يک شعار يا هدف براي يک سال:

- وحدت کلمه سالانه اي را در بين همگان شکل ميدهد.

- به انسجام ملي در مسير حرکت کشور کمک ميکند.

- جريانها وجناحهاي خودي و وابسته به نظام را هم سو مينمايد.

- مباحثات و گفتگوهاي پراکنده را به صورت هدفمند، سامان و جهت ميدهد

- نسبت به تهديدات و خطرات پيش رو هشدار ميدهد و براي آمادگي مقابله با آنها توجه لازم را ايجاد ميکند.

- افکار عمومي را جهت داده و در حل مشکلات و مسائل به کار ميگيرد.

- تلاشها و سياستها و برنامه ها را پيرامون موضوع خاصي تمرکز مي بخشد.

- وحدت رويه به وجود مي آورد و پاسخگويي نسبت به آن را در انظار عمومي سبب ميشود.

- ارزشها ومفاهيم مورد نظر را که در جامعه بسيار موثر و تعيين کننده هستند برجسته نموده و تبيين مينمايد.

- نياز هاي اساسي و اقتضاءات زمانه را مورد توجه عموم قرار ميدهد و اولويت ودغدغه اصلي اسلام و نظام اسلامي را تعيين ميکند.

- انگشت اشاره اي به سوي مهمترين مسائل جامعه ميشود.

- بهانه اي براي توليد علم و ادبيات لازم در زمينه خاصي را فراهم کرده و خلاءهاي علمي وفکري موجود در مورد آن موضوع را برطرف ميکند.

همه اين آثار ازناحيه انتخاب يک شعار وهدف ملي به دست مي آيد.

 ج:اصلاح فرهنگ عمومي

نامگذاري سالانه به اصلاح فرهنگ عمومي جامعه بسيار کمک کرده و ميکند. نامهايبي معني وموهوم برجاي مانده از فرهنگ باستاني را از از فرهنگ جامعه حذف کرده ، مسائل ارزشي را در فرهنگ جامعه نهادينه مينمايد. منشأ توليد ادبيات ، علم و محتوا هاي مناسب پيرامون هر يک از اين نامها و شعار ها ميگردد . آگاهي هاي عمومي را توسعه مي بخشد ،خلاقيتها و نوآوري هايي را در اطراف آن شعار به وجود ميآورد و همانگونه که هر سال مشاهده نموده ايم فرهنگ عمومي جامعه را در مورد آن نام نه تنها اصلاح بلکه به معني حقيقي کلمه، ارتقاء و اعتلاء مي بخشد.

درمورد جهت دوم يعني حکمت نامهاوفلسفه هريک از نامها نيزتنها به يک نکته اشاره ميشود و آن اينکه بررسي هريک و آثار و نتايج ودستاورد هاي آنها مطالعه مستقلي را مي طلبد و آثارايجابي و همچنين پيامد هاي سلبي هريک از آنها ( پيشگيريها) و نقش هر يک از نامها در تصحيح روند حرکت در کشور و تناسب آنها با متن مسائل ونيازهاي آن سال و در مجموع مثبت بودن هريک ، قابل انکار نيست .عمده مقاصد نامگذاريها،حاصل شده و روند رو به رشدي را در پياده سازي شعارهاي سال، شاهد بوده ايم به گونه اي که براي شعار سال 89 يعني همت مضاعف و کار مضاعف مقام معظم رهيري اظهار رضايت کرده و در پيام نوروزي خود فرمودند:

ما ملت ايران به توفيق الهي و به فضل پروردگار در سال 89 توانستيم کارهاي بزرگي را انجام دهيم. ما سال 89 را به نام «سال همت مضاعف و کار مضاعف» نامگذاري کرديم. خوشبختانه در سرتاسر سال، اين شعار تحقق عملي پيدا کرد. ميتوانم ادعا کنم که يکي از شعارهائي که در طول اين سالها بيشترين بهره را از توجه مردم و مسئولان و عمل آنها و انطباق وضعيت کشور با خود دارا بود و برد، همين شعار «همت مضاعف و کار مضاعف» بود، که واقعاً ملت و دولت خوشبختانه در اين کار، در اين حرکت ساليانه، همت مضاعف و کار مضاعف را نشان دادند. ما در زمينه‌هاي اقتصادي، در زمينه‌هاي سياسي، در زمينه‌ي حضور عظيم و پرشکوه مردم در عرصه‌هاي مختلف سياسي و انقلابي، در عرصه‌ي علم و فناوري و در عرصه‌ي سياست خارجي، در بخشهاي مختلف، خوشبختانه کارهاي بزرگي را شاهد بوديم که هم مسئولين کشور، قوه‌ي مجريه، قوه‌ي مقننه و قوه‌ي قضائيه انجام دادند؛ بخصوص قوه‌ي مجريه در اين دورانِ يکساله کارهاي بزرگي را انجام دادند که از جمله‌ي آنها همين مسئله‌ي حساس و بزرگ هدفمندي يارانه‌ها‌ست، که اين کار بزرگ را شروع کردند و اميدواريم ان‌شاءالله با موفقيت کامل اين کار به انجام برسد.

نامگذاري سالهاي مختلف

نامگذاري ها از سال 73تاکنون به ترتيب زير بوده است:

وجدان کاري،انظباط اجتماعي73

-انظباط اقتصادي ومالي74

-کار سازنده75

- صرفه جويي76

- صرفه جويي77

- امام خميني (ره)78

- امام امير المومنين (ع)79

- رفتار علوي80

- عزت و افتخار حسيني81

- نهضت خدمتگذاري82

- پاسخگويي83

- همبستگي ملي و مشارکت عمومي84

- پيامبر اعظم(ص)85

- اتحاد ملي و انسجام اسلامي86

- نوآوري و شکوفايي87

- حرکت به سوي اصلاح الگوي مصرف88

-همت مضاعف و کار مضاعف89

-جهاد اقتصادي90

همانگونه که مشاهده ميشود نامگذاري ها عمومأ در جهت کار آمدي نظام و معطوف به نياز هاي اصلي کشور در مقطع زماني خاصي بوده است و در جهت تصحيح حرکت کلي نظام با توجه به واقعيتهاي داخلي و منطقه اي انجام گرفته است.تحليل وبررسي دستاوردهاي هريک از اين نامگذاريها گرچه ضروري ولي ازحوصله اين نوشتار خارج است.

 سال جهاد اقتصادي

در مورد سال جهاد اقتصادي چند بحث لازم است. بحث اول شناخت ضرورتها و دلائلي که اين نام و شعار براي اين سال برگزيده شده و پاسخ به اينکه چه ضرورتهايي براي انتخاب اين نام وجود داشت.

بحث ديگر در مورد مفهوم و مفاد مورد انتظاراين نام به خصوص از ديدگاه رهبرمعظم انقلاب است. همچنين لازم است تعريف روشن و واضحي از اين دو واژه يعني جهاد و اقتصاد و ترکيب آن دو ارائه گردد و ويژگي ها و خصوصيات جهاد اقتصادي ، معيارهاي تحقق آن ،شاخص هاي ارزيابي و خلاصه تبيين نظري و مفهومي در خور و شايسته اي از آن انجام پذيرد. اين کارنه تنها باعث اثر بخش شدن اين نامگذاري ميشود بلکه از هرگونه برداشت ناروا و سوء برداشت ،جلوگيري ميکند. پرداختن به مباني نظري موضوع نيز در همين بحث ضرورت دارد.

بحث سوم پرداختن به زمينه هايي است که براي اين شعار وجود دارد .توجه کردن به زمينه هاي آشکار و غير آشکار تحقق اين شعار و شناخت فرصتهاي موجود و همچنين چالشهاي مسير اجرا نمودن اين شعار، کار را براي مسئولين و مردم آسانتر مينمايد.

بحث چهارم که مورد نيازاست، شناخت الزامات و استلزامات ،بايد ها و نبايدها و تکاليف جنبي که به واسطه اين شعار متوجه ما ميشود و از فراهم کردن مقدمات گرفته تا رعايت شرائط و اصول لازم درپياده سازي جهاد اقتصادي را در برميگيرد، هم آنچه به طور کلي لازم است و هم آنچه که به هر مجموعه اي در کشور مربوط ميشود.

بحث پنجم وظائف و تکاليف در مقابل اين شعار است. بايد وظائف بطورروشن توضيح داده شود وظيفه عمومي دولت و مردم چيست ؟ وظائف خاص حاکميتي و دولتي و دستگاه ها و هر يک به فراخور قابليت ها و مسئوليت هاي رسمي آنها چيست؟ کاربردي کردن اين شعار براي هرکس و هر مجموعه اي چگونه است؟

راهکار ها کدام است ؟ و خلاصه سوال اينکه چه بايد بکنيم، در همه سطوح پاسخ روشني بيابد.

ضرورتها و دلائل انتخاب اين نام

ضرورت اول: حمايت از دولت در برنامه هاي اقتصادي

سال90،سال سوم دولت دهم ،دولت اصولگرا و مشغول و مسئول طرح ها ي مهم اقتصادي همچون مسکن، تحول در نظام بانکداري،اصلاح بيمه ونظام مالياتي،محروميت زدائي،عمران روستايي،اشتغال(وعده تأمين 5/2 ميليون شغل در سال 90) ، پيش بيني دو برابر شدن کارهاي عمراني و پيگيري هدفمند کردن يارانه ها در بخش توليد و اصلاح رفتار اقتصادي و صرفه جوئي و دهها طرح مهم ديگراست که به حمايت جدي رهبري نياز دارد،اين مهمترين ضرورت انتخاب اين نام براي سال 90 مي باشد.

 ضرورت کسب قدرت و اقتدار اقتصادي

نقش توان اقتصادي کشورها در پيشبرد اهداف سياسي و فرهنگي در دنياي معاصر بر کسي پوشيده نيست .بدون اقتدار اقتصادي توجه جهانيان جلب نميشود،نفوذ ودستيابي به فرصتهاي سياسي و فرهنگي امکان پذير نيست و عزت ملي ما جامه عمل نمي پوشد.

پيگيري اهداف انقلاب اسلامي در منطقه علاوه بر مايه هاي معنوي، نياز به بسترهاي اقتصادي دارد. مقابله دشمنان با ما امروزه در عرصه اقتصادي شديدتر و خطرناکتر است.

تضمين استمرار پيشرفتهاي کشور در عرصه هاي علمي و صنعتي مستلزم توانمندي اقتصادي است. پيشرو بودن ما در عرصه سياسي و توان دفاعي ،هنگامي تثبيت ميشود که قابليت هاي اقتصادي آن را پشتيباني نمايد.مردم دنيا در جهان کنوني ،نظامي را مقتدر ميدانند که در حل مسائل معيشتي و تأمين نياز هاي اقتصادي خود کارآمد و موفق باشد.

نظام مردم سالار اسلامي ما براي الگو بودن والهام بخش شدن بايد به رونق اقتصادي که معجزه ي پذيرفتني وقابل درک براي دنياي معاصر است ،دست پيدا کند.

از اين رو يکي از ضرورتهاي طرح سال جهاد اقتصادي ، موضوع قدرت اقتصادي و نقش آن در آينده اهداف انقلاب اسلامي است.

 ضرورت توجه به مسئوليتهاي آينده ناشي از حوادث منطقه

منطقه ما و جهان اسلام به شدت در حال تحول است و منطقه شاهد دگرگونيهاي بسيار عميق و گسترده است. شتاب تحولات نيزخيره کننده است.

نقش کشور ما در آينده و پس از به ثمر نشستن تحولات چه خواهد بود؟ سرانجام ،ساير کشورها همچون عراق و افغانستان به حسب اقتضاءات بومي و فرهنگي خود از غرب و نظام هاي استکباري جداشده و به هويت واقعي اسلامي خود بازخواهند گشت. درآن زمان زمينه هاي رفع وابستگي آنان به غرب درعرصه اقتصاد توسط چه کساني بايد جبران و جايگزين گردد؟ نيازهاي آنان براي آنکه تحت فشار و تحريم قرار نگيرد و از اين راه آسيب نبيند چگونه بايد برطرف گردد؟ بسترهاي ارتباط گرفتن با آنان چيست؟ آيا انقلاب اسلامي ايران که سه دهه زودتر از آنها به پيروزي رسيده است ،مسئوليتي در برابر آنان ندارد و نبايد آمادگي هاي لازم جهت مساعدت به آنها درکشورفراهم گردد؟ اين موضوع نيز ضرورتي است که درتعيين سال 90 بانام سال جهاد اقتصادي بايد موردنظر قرارگيرد.

همچنين ضرورتهاي متعدد ديگري براي نامگذاري سال 90 با عنوان جهاد اقتصادي وجود دارد از قبيل:

- ضرورت مقابله با تحريم ها و خنثي سازي تهديدها

- ضرورت ارائه چهره اي کارآمد از نظام در همه عرصه ها به ويژه عرصه اقتصادي

- ضرورت تمهيد مقدمات براي تحقق اهداف دهه پيشرفت و عدالت

- ضرورت ايجاد اشتغال و رفع بيکاري

  مفهوم جهاد اقتصادي

انتخاب واژه جهاد اقتصادي به جاي واژه هاي ديگر همچون تلاش ،جهش ، حرکت و مانند آن ، خود داراي پيام و معناي خاصي است آنچه از اين نام استنباط ميشود چند مطلب است:

مطلب اول آنکه تلاشهاي اقتصادي سال هاي گذشته قابل انکار نيست، از پيروزي انقلاب تا کنون حرکت هاي اقتصادي بسيار زيادي را شاهد بوده ايم.در اين اواخر شتاب فعاليت هاي اقتصادي در بخش توليد و ساماندهي امور معيشتي مردم به مراتب هدفمندتر و افزونتر از گذشته بوده است با اين حال اين روند کافي نيست بلکه بايستي اولا حرکت طبيعي اقتصاد کشورسامان يافته تر و بهينه گردد ثانيأ همه برنامه ها بر تلاش اقتصادي متمرکز شود ثالثأ در توليد و فعاليتهاي اقتصادي يک جهش اساسي صورت پذيرد.

مطلب دوم آنکه تفاوت بين جايگاه و نقش اقتصاد در نظام مردم سالار ديني با نظام هاي غربي لازم است رعايت شود ، مباني فکري نظام هاي سرمايه داري با مباني اسلامي متفاوت است ، جهان،انسان،ثروت،طبيعت و در نتيجه رفتار اقتصادي در منظر اسلام با منظر نظام سرمايه داري غربي کاملا متمايز است ، سود و سودپرستي ،زياده خواهي،اسراف و تبذير،ظلم و استثمار طبيعت اوليه فعاليت هاي اقتصادي غير اسلامي است در حاليکه فعاليت اقتصادي در نگاه اسلام به عنوان ابزاري در خدمت کمال و سعادت انسان بايد داراي صبغه و روح الهي وانساني باشد.

اقتصاد بدون اهداف معنوي و انساني مطلوبيت ندارد و ما درمسير توسعه وپيشرفت کشورنبايد به سرنوشت ماديگرائي محض واقتصاد زدگي غربي وپيامدهاي زشت آن دچار شويم.

آنچه تکليف عرصه اقتصاد و فعاليتهاي اقتصادي در توليد ،توزيع و مصرف و اصولأ نگاه به مال و دنيا از نظر اسلام مي باشد، تصحيح انگيزه ها و جهت دهي معنوي به برنامه هاي اقتصادي است. از همين رو واژه جهاد که واژه اي عبادي و ديني است، گزينش شده تا روح و جهت کار اقتصادي را معنوي و الهي نمايد.

ما به دنبال توسعه اقتصادي و تأمين نياز هاي معيشتي هستيم بدون آنکه ارزشها و باورهاي فرهنگي و ديني خود را از دست بدهيم .ما پيشرفت اقتصادي را در پرتو فرهنگ و ارزشهاي خود جستجو ميکنيم و اين هم يکي از پيام هاي اين نامگذاري است.

مطلب سوم آنکه همچنانکه در روند انقلاب اسلامي شاهد بوديم ظرفيت هاي عظيم جهادي در کشور هميشه راه گشا بوده است،در پيروزي انقلاب ،در رفع کاستي ها و مشکلات آغاز پيروزي و دردوره دفاع مقدس در قالب حرکتهاي جهاد سازندگي و جهاد علمي و جهاد خدمتگذاري و مانند آن خودرانشان داده است.از اين ظرفيت معنوي در کشور بهره ها برده ايم و مشکلاتي را برطرف کرده ايم.ظرفيت جهادي که برآمده از روحيه انقلابي و ديني مردم مسلمان کشورمان است، سرمايه پايان ناپذيري براي به سامان رساندن اهداف اقتصادي ما نيز مي باشد،غفلت از اين سرمايه نوعي ناسپاسي است.

طرح هدفمند کردن يارانه ها ثابت کرد توان ذخيره شده در فرهنگ اين ملت، کارهاي ناممکن را شدني مي نمايد و به مشارکت طلبيدن مردم و بهره گيري از اين ظرفيت جهادي عظيم همانند گذشته عامل توفيق نظام در برنامه هاي ملي و نقطه قوت و امتيازما نسبت به ساير ملتهاست .بنابراين استفاده از اين ظرفيت جهادي يک فريضه است.واين پيام ديگري است که ازشعارجهاداقتصادي استفاده مي شود.

ادامه دارد...

---------

* استاد دانشگاه