به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، کنترل مرزها در برابر تجاوزات خارجی، نفوذ بیگانگان و سایر عوامل مخرب از جمله مسائلی است که از ابتدای تشکیل کشورها و تمدن ها مورد نظر بوده و همیشه عملیاتی سخت و هزینه بر به حساب می آمده است. در دهه های اخیر با اختراع وسایل پرنده بحث کنترل از آسمان، در حوزه تامین امنیت مرزها به یک پدیده ثابت در عمده کشورهای جهان از جمله ایران بدل شده است.

یکی از نمونه های بسیار موفق در این حوزه در خارج از ایران مربوط به ایالتهای  تگزاس و آریزونای آمریکا است. از سال 2005 میلادی پهپادهای مختلفی از جمله مدل پردیتور گشت خود بر فراز مرز این دو ایالت با کشور مکزیک را آغاز کردند. در فاصله سالهای 2005 تا 2010میلادی این پهپادها باعث کشف و ضبط چیزی در حدود 11 تن ماری جوانا و همچنین بازداشت 5 هزار مهاجر غیر قانونی شدند. این خود به تنهایی می تواند یک نمونه موفق از اثربخشی بالای پهپادها در بحث کنترل مرزها باشد.

سخنان اخیر سردار پاکپور فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران مبنی بر تجهیز "نزسا" به پهپادهای پیشرفته شناسایی و تهاجمی برای حفاظت از مناطق مرزی، نشان داد کشورمان در این زمینه نیز سرمایه گذاری مناسبی انجام داده و حال باید به تشریح اهمیت این مسئله و مزایای آن برای افزایش توان دفاعی کشور پرداخت.

نگاهی به نقشه جغرافیایی کشور این نکته را مشخص می کند که ایران به عنوان کشوری وسیع، از مناطق مختلف آب و هوایی در نقاط مرزی خود مثل مناطق گرم و کویری در شرق و جنوب شرق، کوه های بلند و سر به فلک کشیده با آب و هوایی سرد در غرب و شمال غرب و سایر تنوع های جغرافیایی بهره می برد. وسیع بودن این مناطق به همراه شرایط سخت آب و هوایی نگهداری و مرزبانی از این مناطق توسط نفرات پیاده را بی نهایت مشکل می کند. استفاده از بسیاری از خوردروهای نظامی نیز در این مناطق یا ناممکن و یا بسیار سخت خواهد بود.

نکته بعدی این که در این خصوص باید متذکر شد فشار وارده بر نیروهای انسانی در این مناطق است. گرما و یا سرمای زیاد، ارتفاع بالا، بروز طوفان شن، مه شدید و یا برف و بوران همه و همه می تواند توانایی و بازدهی نفرات گشتی در مرز را شدیدا کاهش داده و حتی در موارد حاد به مرگ نیروها منجر شود.

با این اوصاف، بایستی به پرنده های بدون سرنشین به عنوان گزینه جایگزین اشاره کرد. این پهپادها می توانند با پرواز در مدت زمان های طولانی در ارتفاع بالا، در شب و روز و در هر شرایط آب و هوایی به رصد شرایط و انتقال اطلاعات بپردازد. خوشبختانه در این حوزه نیز کشورمان دست غنی داشته و می تواند با استفاده از حجم گسترده ای از پهپادهای شناسایی خود، این مهم را به انجام برساند که در این گزارش به بعضی از آنها اشاره می کنیم.

باید توجه داشت که از سالها قبل، بحث کنترل و نظارت آنلاین بر مناطق استراتژیکی مانند تنگه هرمز، در دستور نیروهای مسلح کشورمان بوده و "هد هد" های ایرانی در این مناطق کارنامه درخشان و اطمینان بخشی دارند و اکنون این تجربه موفق در حفاظت از مرزها نیز به کمک مرزبانان ایرانی آمده است. برادران "هد هد" که از نظر طبقه بندی امکان معرفی پیدا کرده اند را می توان در مصادیق زیر دسته بندی کرد:


این نمونه مجهز به سامانه 123(پایدار کننده خودکار) و GPS است. سامانه 123 که از طرح های نوین بخش مهندسی الکترواویونیک هسا است با هدف پرواز آسان با ایمنی بیشتر توسط خلبانان تازه کار و غیرحرفه ای در برد کوتاه و بلند به منظور تأمین نیازهای اعلام شده از سوی نیروهای مسلح ساخته شده است.

این سامانه دارای قابلیت های متنوعی است از جمله پرواز آسان با ایمنی بیشتر توسط خلبان غیرحرفه ای(در برد بلند و کوتاه)، برخاست خوکار و فرود نیمه خودکار، برنامه ریزی و هدایت روی یک مسیر دلخواه به کمک سامانه ناوبری جهانی، امکان قطع نمودن ارتباط پایگاه با پهپاد، ارسال اطلاعات از پهپاد به پایگاه به صورت 17 کانال مجزا شامل کانال های دیجیتال مربوط به دور موتور، اندازه زوایای اوجگیری و غلت، مقدار سوخت، ولتاژ باتری ها، ارتفاع، سرعت پیمایش و چند کانال آزاد.

همچنین نصب دوربین فیلمبرداری و ارسال تصویر، پرواز تا ارتفاع 14000 پا(حدود 4200 متر)، امکان عملیاتی نمودن فلیر در 32 مرحله به طور جداگانه و پرتاب از روی پرتابگر نیوماتیک و راکتی از ویژگی های این نمونه است.

در سامانه های ابابیل نوع اس، وجود ارتباط داده ای از پهپاد به پایگاه و مشاهده آنها روی رایانه های ایستگاه زمینی، کمک فراوانی به خلبان می کند تا از وضعیت پرنده در هر لحظه آگاهی یابد. در صورت بروز هرگونه ایرادی در سامانه می توان ابابیل را از حالت GPS خارج نموده و توسط قطب نمای دیجیتال به هدایت هواپیما ادامه داد و در صورتی که برای قطب نما هم مسأله ای پیش آید خلبان کنترل هواپیما را به عهده گرفته و آن را به پایگاه بازمیگرداند.

داده های ارسالی از پهپاد به پایگاه عبارتند از زاویه غلت(roll)، زوایه اوجگیری(pitch)، ارتفاع از سطح، دور موتور، وضعیت باتری، نمودار مسیر پرواز(trajectory)، طول و عرض جغرافیایی، فاصله از پایگاه، جهت، سرعت و موقعیت لحظه ای پرنده و سایر اطلاعات. با توجه به این داده ها می توان ابابیل را به مسافت های دور و خارج از دید فرستاد و سپس به پایگاه اولیه بازگرداند.

به علاوه سامانه می تواند بدون دریافت هیچگونه اطلاعات هدایتی از ایستگاه زمینی تا مسافتی که سوخت موجود اجازه می دهد توسط GPS روی مسیر از پیش تعیین شده حرکت نماید و پس از بازگشت در محدوده قابل تعریف قبلی برای مثال 150 کیلومتر، دوباره شروع به گرفتن اطلاعات از ایستگاه نماید و همچنین قادر است تا جایی که سوخت موجود است حرکت نموده و در انتهای مسیر با چتر فرود آید و یا به هدف از پیش تعیین شده برخورد کند.


صاعقه2

 همانند صاعقه1 این پرنده نیز به عنوان یک هواپیمای هدف جهت آموزش پرسنل پدافند هوایی به منظور ایجاد توانایی در ردگیری هدف های پرنده و همچنین ارزیابی عملکرد سامانه های ضدهوایی با بهینه سازی طرح موفق صاعقه1 طراحی و تولید گردیده است و توسط ایستگاه کنترل زمینی متحرک، هدایت و کنترل می گردد.

هواپیمای صاعقه2 هم توسط پرتابگر JATO پرتاب می گردد. این پرنده با داشتن بازتابنده(رفلکتور) و منور(فلایر) این امکان را فراهم می آورد تا در دید رادار یا جستجوگر فروسرخ موشک ها به اندازه یک هواپیمای واقعی دیده شود تا شبکه موشک های هدایت شونده راداری و حرارتی بتوانند آن را به عنوان هدف هوایی، تشخیص داده و به سوی آن شلیک کنند.


صاعقه2 با داشتن خط انتقال داده متشکل از تجهیزات الکترونیکی و مخابراتی هواپیما و ایستگاه کنترل زمینی قابل حمل و سبک مجهز به رایانه های مناسب می تواند در ارتفاع 10 تا 12 هزار پایی(3000 تا 3600 متری) و برد 50 کیلومتری پرواز نماید.

از آنجایی که صاعقه2 به منظور هدف قرارگرفتن توسط موشک های راداری استفاده می شود لازم است هواپیما در ارتفاع مناسب تا برد زیاد پرواز نماید. بنابراین جهت هدایت و کنترل هواپیما کاربر نیاز به داشتن اطلاعات پروازی هواپیما دارد. به این منظور خط انتقال داده و ایستگاه زمینی امکان دستیابی کاربر به این اطلاعات را فراهم می کند.

هدایت و کنترل این هواپیما به دو صورت نیمه خودکار یعنی با اعمال فرامین کاربر به صورت رادیویی با توجه به دریافت اطلاعات پروازی هواپیما و مأموریت تعیین شده هدایت می شود. در حالت تمام خودکار، مختصات نقاط مسیر پرواز و ارتفاع از سطح دریا توسط کاربر از طریق ایستگاه زمینی پیش از پرواز در حافظه تجهیزات الکترونیکی پرنده ذخیره می شود. هواپیما پس از پرواز و قرار گرفتن در حالت مأموریت توسط خلبان با استفاده از GPS و ارتفاع سنج، خود را در مسیر از پیش تعیین شده قرار می دهد.


ایستگاه کنترل زمینی این پرنده به عنوان سامانه ارسال اطلاعات و فرامین مورد نیاز جهت هدایت و کنترل پرنده که به وسیله خلبان اعمال می گردد توانایی برقراری ارتباط uplink و downlink، دریافت اطلاعات پروازی، ذخیره سازی و نمایش اطلاعات دریافت شده را دارد.

صاعقه2 پس از طی مسیر برنامه ریزی شده به صورت خودکار با تغییر مسیر به مبدأ پرواز خود و یا هر نقطه از پیش تعیین شده باز می گردد. بازیافت این هواپیما معمولاً توسط چتر صورت گرفته و در شرایط اضطراری خلبان می تواند آن را روی باند فرود آورد. در هنگام بازیافت با چتر به منظور جلوگیری از وارد شدن ضربه به بدنه هواپیما از ضربه گیرهای تعبیه شده در زیر هواپیما استفاده می گردد.

جنس بدنه این نمونه نیز از مواد مرکب بوده و کاربرد آن علاوه بر هدف پرنده به منظور آموزش و تمرین پرسنل پدافند موشکی و راداری، فریب دشمن در صحنه نبرد نیز است.

طول این نمونه صاعقه 2.81 متر، دهانه بال 2.60 متر، بیشینه جرم پرتاب 60 کیلوگرم، بیشینه سرعت 230 تا 250 کیلومتر بر ساعت و مداومت پرواز آن 45 تا 60 دقیقه است.


دوربین‌های مورد استفاده

در بحث استفاده از دوربین‌های پیشرفته نیز خوشبختانه صنایع دفاعی کشورمان پیشرفت‌های زیادی داشته است که از جمله آنها دوربین ساعد-3 است. این دوربین یک سامانه عکس‌برداری دیجیتال هوایی با خروجی ویدئویی برای مشاهده تصویر و عکس‌برداری در موقعیت دلخواه است. این سامانه قابلیتهای عکس‌برداری به صورت خودکار و دستی، روشن و خاموش شدن سامانه در صورت نیاز، بازیافت تصاویر هوایی گرفته شده بدون نیاز به خارج کردن دوربین از محفظه، ذخیره سازی در کارت‌های حافظه CF با ظرفیت 4 و 8 گیگابایت و امکان عکس‌برداری در شرایط محیطی مختلف به جهت بازدهی گسترده حساسیت حسگر(ISO) را دارد.

این سامانه دارای یک دوربین 21 مگاپیکسل بوده که ابعاد هر پیکسل 6.2*6.2 میکرومتر با نسبت تصویر 3:2 بوده و حجم فایل خام هر عکس آن حدود 25 مگابایت است، بنابراین بیشینه تعداد تصاویر قابل ذخیره 320 عدد برای کارت حافظه 8 گیگابايتي خواهد بود.


فاصله زمانی عکس‌برداری این سامانه در حالت خودکار 4 تا 8 ثانیه و زاویه دید افقی آن 24 درجه (لنز 80) یا 40 درجه (لنز 50) است. سامانه ساعد-3 حدود 3.5 کیلوگرم جرم داشته، ابعاد آن 120*200*240 میلی‌متر است که آن را برای نصب روی پهپادهایی در رده مهاجر-2 مناسب کرده.

هرچند با اشراف و توان بالای اطلاعاتی نیروهای مسلح و سربازان گمنام امام زمان(عج)، امنیت مرزهای ایران به‌رغم تهدیدات و ناامنی‌های فراوان در اطراف کشورمان، قابل تحسین است اما می‌توان با بهره‌گیری گسترده از پهپادهای ایرانی، راه را برای کاهش نیروی انسانی و هزینه‌های مادی در این فعالیت‌ها باز کرد.