گروه تاریخ مشرق - حضرت امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) با وقوع قیام 15 خرداد 1342 بیش از پیش در اذهان ملت ایران و شیعیان جهان ماندگار شد. پیش از آن حضرتش، مدت‌ها بود که تکلیف درس و بحث را به انجام رسانده بود و به عنوان یکی از فضلا و مدرسان برجسته و زبده حوزه علمیه قم شناخته شده بود. متن زیر، یک زندگینامه مجمل از زندگی حضرت امام است که در دی‌ماه 1343، یعنی با گذشت یک سال و اندی از وقوع قیام و نزدیک هشت ماه از آزادی ایشان در مجله دینی و معرفتی مشهور آن ایام، «معارف جعفری» منتشر شده است. ابراز شادی و خرسندی نویسنده از آزادی حضرت امام از بند دژخیمان شاهنشاهی و به ویژه ذکر لفظ «مرجع عالیقدر» برای حضرتش، از نکات جالب این زندگینامه است. مجله معارف جعفری، پاتوقی بود برای قلم به دستان و دانشمندان خوش ذوق و مستعد حوزه‌های علمیه که به همت «احمد محصل یزدی» انتشار می‌یافت. متن این زندگینامه از این قرار است.
مرجع عالیقدر شیعه
حضرت آیت‌الله‌العظمی خمینی
در 20 جمادی‌الثانی 1320 در خمینی متولد شدند. پدر ایشان مرحوم حاج آقا سید مصطفی از بزرگان خمین؛ در ذی‌قعدة الحرام 1320 در بین راه خمین و اراک به ضرب گلوله اشرار شهید گردید.
حضرت آیت‌الله خمینی مقدمات را در خمین نزد اخوی خویش حضرا حجت‌الاسلام آقای حاجی سید مرتضی پسندیده شروع نمودند و برای ادامه تحصیل به شهرستان اراک که در آن روز مرکز علمی و محل اقامت مرحوم آیت‌الله حائری یزدی بود رهسپار گردیدند و بالاخره همزمان با تشرف آیت‌الله حائری و تاسیس حوزه علمیه به قم هجرت فرموده و آنجا را محل اقامت خویش قرار دادند. آیت‌الله خمینی دروس عالیه فقه و اصول را نزد استاد بزرگ خود مرحوم آیت‌الله حائری تلمذ نمودند و در معقول را هم پیش مرحوم آیت‌الله شاه‌آبادی فرا گرفتند، در همان وقت هوش و استعداد و نبوغ معظمله زبانزد استاد و همردیفانش بود و وجودشان را خزینه پرارزشی برای اسلام و مسلمین دانستند.
... در سال 1367 مشغول تدریس اصول و بعد از دو سال تدریس خارج فقه را آغاز کردند و اکنون اغلب دانشمندان و فضلاء حوزه علمیه قم که هر کدام از آنها منشا آثار و خدماتی برای اسلام و جامعه مسلمین هستند از حوزه درس معظمله برخاسته‌اند....
حضرت آیت‌الله خمینی در علوم مختلف اسلامی آثار و تالیفاتی دارند که قسمتی از آن به قرار ذیل است:
1- حاشیه بر فصول‌الحکم 2- مصباح الانس 3- اربعین 4- آداب الصلوة 5- سرالصلوة 6- الرسالة فی التقیه 7- دوره کامل اصول 8- مکاسب محرمه در دو جلد 9- الدماء الثلاثه 10- مباحث تیمم 11- متاب البیع 12- حاشیه بر وسیلة النجاة مرحوم آیت‌الله اصفهانی 13- حاشیه بر عروة الوثقی مرحوم آیت‌الله سید محمد کاظم طباطبایی یزدی 14- تقریرات فقهی درس مرحوم آیت‌لله حائری 15- رساله در قاعده لاضرر 16- رساله‌ای در اجتهاد و تقلید 17- تهذیب الاصول (تقریرات اصول معظمله) به قلم یکی از دانشمندان حوزه در سه جلد.
... اکنون که یوسف ما به کنعان بازگشته و محبوب دل‌ها به خانه دل بازآمد، امیدواریم با الهام از تعالیم حیات‌بخش اسلام و جهانی قرآن کریم گرفتاری عامه مسلمانان رفع و دفع شود و در سایه آسایش و استقلال کامل همواره برخوردار گردند و زعیم عالیقدر ما را از هرگونه حوادث حفظ فرماید و در پرتو وجود معظمله فرهنگ و دانش دین بیش از پیش گسترش یابد و جهانی از نور تعالیم عالیه اسلام روشن و منور گردد.
