گروه بین‌الملل مشرق- خلاصه گزارش: در میان رسانه‌های جمعی غربی که تقریباً بلااستثنا ابزار دست کشورهای امپریالیست هستند، شاید هیچ رسانه‌ای به اندازه بی‌بی‌سی در شکل دادن به افکار عمومی دنیا تأثیرگذار نباشد. وجهه‌ای که بی‌بی‌سی طی ده‌ها سال حضور در فضای رسانه‌ای برای خود رقم زده، این شبکه را دقیقاً خلاف آن‌چه که هست، در نظر اغلب مردم «یک شبکه بی‌طرف» جلوه داده است. اما این شبکه انگلیسی اکنون به دلیل سال‌ها دخالت آشکار در امور داخلی کشورهای جهان، مشروعیت خود را در میان مردم از دست داده است. کانال فارسی‌زبان این شبکه اخیراً سیاستی را درباره انتخابات کنونی در ایران اتخاذ کرد که بیش‌تر شبیه به یک گاف بزرگ بود تا یک اقدام تبلیغاتی و رسانه‌ای. بی‌بی‌سی فارسی در این حرکت ظاهراً جدید و خلاقانه، انتخابات ایران را تحریم نکرد، بلکه نامزدهای مورد علاقه خود را به مردم معرفی کرد تا به آن‌ها رأی دهند. بررسی سابقه دخالت‌های بی‌بی‌سی در ایران از جمله در کودتای 28 مرداد و اغتشاشات 1388، و همین‌طور دخالت‌های این شبکه در کشورهای دیگر، می‌تواند ماهیت واقعی این توصیه‌های انتخاباتی بی‌بی‌سی را برای مخاطبین این شبکه، روشن کند.
بی‌بی‌سی فارسی طی گزارشی به بررسی راهکارهای حذف نامزدهایی
از انتخابات مجلس خبرگان می‌پردازد که دل خوشی از آن‌ها ندارد
در میان رسانه‌های جمعی دنیا، بی‌بی‌سی انگلیس یکی از شناخته‌شده‌ترین و حرفه‌ای‌ترین رسانه‌هاست، اما این حرفه‌ای بودن جنبه‌های مختلفی دارد که همه آن‌ها مثبت نیست. به عنوان مثال، یکی از تخصص‌های بی‌بی‌سی، گفتن دروغ با استفاده از واقعیت‌هاست و تخصص دیگر آن ایجاد آشوب و اغتشاش در کشورهای مختلف است. فارغ از شعارهای ضد امپریالیستی، با بررسی تخصصی این رسانه انگلیسی، متوجه خواهیم شد که این رسانه، علاوه بر کار صرفاً رسانه‌ای، تخصص‌های دیگری هم دارد. گروه بین‌الملل مشرق در این گزارش قصد دارد به بهانه برگزاری دو انتخابات مهم در ایران و دخالت مستقیم بخش فارسی‌زبان بی‌بی‌سی در این انتخابات‌ها، به سابقه دخالت بی‌بی‌سی در امور داخلی ایران و کشورهای دیگر بپردازد.
بی‌بی‌سی و پرونده ایران
پرونده بی‌بی‌سی درباره ایران بسیار حجیم‌تر از آن است که در یک گزارش بگنجد، اما اشاره‌ای گذرا به «برخی» از موارد دخالت‌های بی‌بی‌سی در ایران در این‌جا ضروری است. بی‌بی‌سی سال 1922 تأسیس و 18 سال بعد، یعنی سال 1940 صاحب یک سرویس فارسی‌زبان[1] شد. در آن زمان، هدف از تأسیس این شبکه کمک به پروپاگاندای انگلیس در زمان جنگ جهانی دوم بود. از همان زمان تا کنون، سرویس فارسی بی‌بی‌سی بخشی جدایی‌ناپذیر از سیاست‌های انگلیس در ایران و منطقه خاورمیانه بوده است.
دخالت‌های بی‌بی‌سی در امور داخلی ایران تا جایی بود که محمدرضا شاه هم شبکه رادیویی بی‌بی‌سی فارسی را «دشمن شماره یک» خود می‌دانست[2]. بی‌بی‌سی فارسی به طور گسترده‌ای به هم‌دستی در کودتای سال 1953[3] علیه محمد مصدق نخست‌وزیر وقت ایران[4] به رهبری سازمان سیا[5] نیز محکوم شده است. با این حال، اینها تنها سابقه دخالت بی‌بی‌سی در ایران[6] نیستند.
پیش از کودتای سال 1953، سرویس فارسی بی‌بی‌سی در نقشه انگلیسی‌ها برای سرنگون کردن رضا شاه در سال 1941[7] نقش مهمی داشت؛ عملیاتی که برای سرویسی که تنها یک سال عمر کرده بود، فوق‌العاده خطیر بود. بی‌بی‌سی فارسی در بسیاری از عملیات‌های خود در ایران موفق بود و به همین دلیل، تا امروز هم ابزار مورد علاقه غربی‌ها برای دخالت در امور ایران تلقی می‌شود. علاوه بر نقش بی‌بی‌سی در سرنگونی رضا شاه، دو مثال مهم در طول تاریخ دخالت‌های این شبکه در ایران برجسته‌تر از بقیه است: کودتای سال 1953 و اغتشاشات سال 1388. پروژه اول با موفقیت انجام شد، اما بی‌بی‌سی در پروژه دوم، سیاستمداران غربی را ناامید کرد.
بی‌بی‌سی چگونه کودتای 28 مرداد را کلید زد
سال 1953، در حالی که سیا قصد داشت تا طرح کودتا در ایران برای سرنگون کردن دولت منتخب محمد مصدق را اجرا کند، بی‌بی‌سی وظیفه آماده‌سازی فضا برای این کودتا را به عهده گرفت[8]. یکی از وظایفی که به بی‌بی‌سی محول شد، راحت کردن خیال شاه از چراغ سبز دولت انگلیس[9] به این کودتای آمریکایی[10] موسوم به «عملیات آژاکس[11]» بود.
انگلیسی‌ها نه تنها با سرنگون کردن مصدق موافق بودند، بلکه آرزویشان این بود که چنین اتفاقی در ایران بیفتد. آرزویی که «وینستون چرچیل» به گونه‌ای عجیب آن را بیان کرده بود. نخست‌وزیر انگلیس به مأمور سیا و فرمانده عملیات آژاکس گفته بود: «هیچ آرزویی بزرگ‌تر از این ندارم که [کاش] تحت فرمان شما در این عملیات بزرگ خدمت می‌کردم[12].»
آرزوی چرچیل، ایفای نقش در سرنگونی دولت منتخب مردم ایران بود
با این حال، شاه ایران هم باید از این رضایت انگلیسی‌ها خبردار می‌شد. بنابراین بی‌بی‌سی وظیفه پیدا کرد تا سیاست انگلیس مبنی بر «خلاص شدن هر چه سریع‌تر از دست مصدق» را با یک علامت به اطلاع شاه برساند. برنامه از این قرار بود: روزی که قرار بود کودتا کلید بخورد، سرویس فارسی بی‌بی‌سی باید در ابتدای برنامه‌های خود، به جای جمله همیشگی «اکنون نیمه‌شب به وقت لندن است»، می‌گفت: «اکنون دقیقاً نیمه‌شب به وقت لندن است.» شاه با شنیدن این سیگنال، از کشور فرار کرد. البته قبل از فرار، دو برگه سفید حکم را امضا کرد تا در وقت مناسب، متن آن‌ها نوشته شود. یکی برای برکناری محمد مصدق و دیگری برای انتصاب زاهدی به عنوان نخست‌وزیر جدید.
بی‌بی‌سی چگونه به اغتشاشات 23 خرداد دامن زد
تجربه موفق بی‌بی‌سی در سال 1953 قرار بود سال 1388 (شمسی) هم تکرار شود. خردادماه سال 1388 قرار بود انتخابات مهم ریاست‌جمهوری در ایران برگزار شود و غربی‌ها باید هر چه می‌توانستند می‌کردند تا احمدی‌نژاد دوباره روی کار نیاید. بنابراین به یکی از قوی‌ترین ابزارهای خود متوسل شدند. بی‌بی‌سی 14 ژانویه 2009 (25 دی 1387 و پنج ماه قبل از انتخابات) یک شبکه تلویزیونی فارسی‌زبان راه‌اندازی کرد.
علاوه بر این شبکه، تمام سرویس‌های دیگر بی‌بی‌سی نیز با گزارش‌های[13] یک‌جانبه[14] از نتایج انتخابات ایران[15] و محکوم کردن این انتخابات به تقلب و جابه‌جایی آرا[16]، دولت را به سرکوب آزادی بیان[17] و خشونت علیه مردم[18] متهم کردند. بی‌بی‌سی به هر بهانه‌ای[19] مطالب دل‌خواه خود[20] را از شبکه‌های اجتماعی[21] جمع‌آوری می‌کرد[22] و از آن‌ها برای تعریف روایت خود[23] از اتفاقات داخل ایران استفاده می‌نمود[24].
شبکه فارسی‌زبان بی‌بی‌سی که از همان ابتدا توسط دولت ایران، غیرقانونی و نامشروع تلقی شده بود[25]، به‌رغم تمام تلاش‌هایی[26] که در سال 1388[27] (و سال‌های بعد از آن) انجام داد و ده‌ها و شاید صدها فیلم و پیام و گزارش[28] را با هدف شوراندن مردم علیه دولت و نظام جمهوری اسلامی منتشر کرد[29]، باز هم موفق نشد تجربه سال 1332 را تکرار کند. تبلیغات سخیف بی‌بی‌سی درباره تشویق مردم به رأی دادن به برخی نامزدهای خاص در انتخابات‌های کنونی ایران را نیز باید ادامه همین دست سیاست‌های ضدایرانی بی‌بی‌سی دانست.
بی‌بی‌سی صراحتاً از اغتشاشگران سال 88 در ایران، حمایت می‌کرد و به آشوب‌ها دامن می‌زد
دخالت بی‌بی‌سی در کشورهایی که برای انگلیس مهم هستند
بی‌بی‌سی تقریباً در تمام کشورهایی که دولت انگلیس با آن‌ها دشمن است، به دنبال خراب‌کاری است، اما در این میان، برخی بیش از دیگران هدف هجمه بی‌بی‌سی هستند؛ کشورهایی مانند ایران، روسیه، و سوریه.
سال 2007 اعلام شد که شبکه رادیویی «بی‌بی‌سی روسی» دیگر اجازه نخواهد داشت تا روی موج اف‌ام رادیوی روسیه برنامه پخش کند[30]. این اقدام که شاید مقدمه‌ای بود برای مقابله‌های بعدی پوتین با دخالت‌های غرب در امور کشورش[31]، در نتیجه دشمنی‌ها و دخالت‌های آشکار بی‌بی‌سی در امور روسیه بود که اخیراً هم با تولید فیلم «شبه‌مستندی[32]» تحت عنوان «جنگ جهانی سوم: درون اتاق جنگ[33]» درباره این‌که پوتین چگونه با توسعه‌طلبی خود[34]، جنگ جهانی سوم را (که جنگی هسته‌ای است) به راه می‌اندازد[35]، تکمیل شد[36].
دشمنی بی‌بی‌سی با روسیه و پوتین[37] به حدی است که اوایل ماه جاری میلادی، صدای لهستان را هم درآورد. دولت لهستان علاوه بر برنامه‌ریزی یک گردهمایی اعتراضی برای محکوم کردن دخالت‌های بی‌بی‌سی[38]، این شبکه را به جانب‌داری در گزارش‌های خود از این کشور متهم کرد. شبکه بی‌بی‌سی، به خاطر آن‌چه «پوتینیزه» کردن لهستان توصیف کرده، از دولت این کشور انتقاد کرده است[39].
اوکراین نیز یکی از کشورهای دیگری است که به خصوص در بحران اخیر در سال‌های 2013 و 2014، هدف پروپاگاندای بی‌بی‌سی بود. این دخالت‌ها تا جایی پیش رفت که «پترو پروشنکو» رئیس‌جمهور اوکراین، اواخر سال 2015 علاوه بر شماری از خبرنگاران روسیه[40] (که یک طرف درگیری‌ها در سال 2014 بود)، خبرنگاران بی‌بی‌سی را نیز از این کشور اخراج کرد[41]. بی‌بی‌سی یک سرویس اوکراینی[42] نیز داشت که سال 1992 تأسیس شده بود، اما پخش برنامه‌های آن، اواسط سال 2011 متوقف شد.
دخالت‌های بی‌بی‌سی در سوریه البته از شماره خارج است، اما یکی از جنجالی‌ترین موارد این دخالت، استفاده بی‌بی‌سی از تصاویر ضبط شده در سال 2014 در اردوگاه اسرای «یرموک[43]»، در یکی از گزارش‌های اخیر خود در سال 2016 بود[44]. بی‌بی‌سی قصد داشت تا معضلات مردم سوریه در شهر «مضایا»ی این کشور را نتیجه سیاست‌های دولت اسد و حزب‌الله توصیف کند[45]، در حالی که در گزارش اصلی (سال 2014)، مردم سوریه تمام مشکلات خود را نتیجه اقدامات شورشی‌های مخالف اسد دانسته بودند[46]. این نوع دخالت‌ها توسط بی‌بی‌سی چه بسا هر روز انجام می‌شود؟ اما تنها برخی از موارد آن رسوا می‌شود و صدای فعالان بین‌المللی را در می‌آورد.
تصویر اصلی (راست) مقابل آن‌چه بی‌بی‌سی سال 2016 نشان داد
دخالت بی‌بی‌سی در امور داخلی کشورهای دیگر
بی‌بی‌سی بارها و بارها (حتی توسط رسانه‌های انگلیسی) به پوشش جانب‌دارانه در پرونده اشغال فلسطین توسط اسرائیل[47] و با هدف توجیه سیاست‌های رژیم صهیونیستی متهم شده است[48]، تا جایی که حتی «تیم لوئلن» خبرنگار سابق حوزه خاورمیانه بی‌بی‌سی نیز سال 2004 اعتراف کرد که پوشش بی‌بی‌سی به دیدگاه اسرائیلی درباره «مناقشه اسرائیل و فلسطین» تسلط بخشیده است[49]. کارشناسان دیگر نیز مفصلاً درباره جانب‌داری بی‌بی‌سی در موضوع وحشی‌گری‌های رژیم صهیونیستی در فلسطین توضیح داده‌اند. مشابه همین پوشش را از بی‌بی‌سی در جنگ سال 2006 میان رژیم صهیونیستی و لبنان نیز مشاهده کردیم[50].
بی‌بی‌سی در به راه انداختن جنگ عراق نیز نقش مهمی داشت. پوشش خبری این شبکه درباره اتفاقاتی که نهایتاً در سال 2003 منجر به آغاز رسمی جنگ عراق شد، پای انگلیس را به جنگ عراق باز کرد، بدون آن‌که صدای اعتراضی از عموم مردم انگلیس شنیده شود و یا صدای دو میلیون معترضی که در لندن برای مخالفت با جنگ عراق تظاهرات کردند، در بی‌بی‌سی منعکس شود[51].
به طور گسترده‌تر، بی‌بی‌سی بارها نشان داده که دشمنی ویژه‌ای «درون خود و در دنیا» با مسلمانان دارد. کارکنان مسلمان بی‌بی‌سی در گذشته نسبت به رفتار و سیاست‌های بی‌بی‌سی انتقاد کرده و همین‌طور گزارش‌ها و تحقیقات مختلف، پوشش بی‌بی‌سی درباره مسلمانان و اسلام را دلیل افزایش اسلام‌هراسی در انگلیس و کشورهای دیگری دانسته‌اند که حوزه فعالیت این شبکه هستند[52].
بی‌بی‌سی: «اسرائیلی‌های بیچاره دوباره مورد حمله قرار گرفته‌اند»
پوشش بی‌بی‌سی درباره روی‌دادهای «بیداری اسلامی» نیز تا جایی مورد انتقاد قرار گرفته که «هلن بودن» مدیر بخش خبر بی‌بی‌سی نیز سال 2012 اعتراف کرد که پوشش خبرنگاران این شبکه درباره تحولات کشورهای عربی، «بیش از حد هیجان‌زده»، «بیش از حد احساسی» و «متمایل به نظر شخصی» بوده است[53]. البته این اعترافات بی‌بی‌سی چنان‌که از گزارش مفصل این شبکه درباره «اشتباهات بزرگ» در پوشش بیداری اسلامی[54] برمی‌آید، بیش‌تر به غفلت این شبکه انگلیسی از حمایت از رژیم بحرین و یادآور شدن «تلاش‌های حمد بن خلیفه برای گفت‌وگو با مخالفان» اشاره دارد و نه اشتباهات این شبکه در دخالت در امور داخلی کشورهای عربی.
انگلیس را پنج میلیاردر کنترل می‌کنند
برای درک ماهیت خبرگزاری‌های انگلیس از جمله بی‌بی‌سی باید بدانیم که رسانه‌های این کشور را پنج میلیاردر مدیریت می‌کنند[55]: «روپرت[56] مرداک[57]»، «جاناتان هارمزورث»، «ریچارد دزموند» و دوقلوهای «بارکلی»: «دیوید» و «فردریک». در نتیجه، هرچه به نفع ثروتمندان در این کشور باشد، تبدیل به متن شده و برای خبرنگاران بی‌بی‌سی، تلگراف و سایر رسانه‌های جریان اصلی فرستاده می‌شود. از جمله این دستورالعمل‌ها، جنگ‌افروزی[58] به‌رغم وجود میلیون‌ها قربانی جنگ تنها در چند سال اخیر[59]، تبلیغ برای استفاده از سوخت‌های فسیلی به‌رغم بحرانی‌تر شدن روزبه‌روز وضعیت اقلیمی زمین[60]، سرپوش گذاشتن بر فساد دولتی در انگلیس به‌رغم غیرقابل‌انکار بودن آن[61]، و تأکید بر لزوم اجرای سیاست‌های ریاضتی به‌رغم بی‌نتیجه بودن و تأثیرات مخرب آن‌ها بر زندگی مردم است.
در میان رسانه‌های انگلیسی، بی‌بی‌سی[62] شاید بیش از هر رسانه دیگری، هم در درون انگلیس و هم در فضای بین‌المللی تأثیرگذار است[63]. نقش این رسانه که اکنون به رسانه‌ای برای پخش اخبار «هم توسطِ و هم به سود» «یک درصد» شده است[64]، تنها در داخل انگلیس تأثیرگذار و مهم نیست. اگرچه گزارش‌ها و موضع‌گیری‌های داخلی بی‌بی‌سی به خصوص در زمان انتخابات در این کشور، در کنار پرونده‌های آزار و تجاوز جنسی[65] میان عوامل این شبکه[66] بارها دردسرساز شده است، اما نقش این رسانه انگلیسی در تخریب دولت‌های خارجی به مراتب مهم‌تر بوده است.
بی‌بی‌سی سابقه‌ای چندده ساله در جانب‌داری[67] و دخالت در امور کشورهای دیگر[68] (از جمله در کودتای 28 مرداد در ایران[69]) و جنجال‌آفرینی‌های دیگر[70] دارد. این شبکه انگلیسی بارها به خاطر دخالت در امور داخلی کشورها مورد انتقاد قرار گرفته است که در این گزارش تنها به «بخشی» از این موارد اشاره شد. با مراجعه به منابع ذکر شده در پایین، می‌توانید اطلاعات بیش‌تری درباره دخالت‌های بی‌بی‌سی در کشورهای مختلف جهان به دست بیاورید.
[46] Syria: BBC Fabricates Again, Uses Recycled Photos. Madaya Residents used as Human Shields by US-NATO Backed Terrorists Link
