سرویس جهان مشرق - انتخاب دانلد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور بعدی آمریکا موجب شده تا بسیاری از کارشناسان روندی متفاوت با هشت سال گذشته را برای سال‌های آینده این کشور به خصوص در زمینه سیاست خارجی پیش‌بینی کنند. نامزد جمهوری‌خواهان مواضع متفاوت و گاهاً عجیبی درباره ایران، توافق هسته‌ای، روسیه و یمن اتخاذ کرده است که باید دید در مقام عمل چه اندازه به واقعیت تبدیل خواهند شد.

خبرنگار جهان مشرق در خصوص سیاست‌های احتمالی آینده آمریکا در دولت ترامپ با «مکس آبرامز» استاد علوم سیاسی در دانشگاه «نورث‌ایسترن» آمریکا و کارشناس امنیت بین‌الملل گفت‌وگو کرده است.

سیاست آمریکا در قبال ایران و خاورمیانه در دولت ترامپ چه تغییری خواهد کرد؟

من فکر می‌کنم ترامپ موضعی پیچیده و شاید حتی متناقض در قبال ایران خواهد داشت. او از یک سو در تبلیغات خود می‌گوید که توافق هسته‌ای را پاره خواهد کرد. این سیاستش ضدایرانی است. هرچند ممکن است تیم مشاوران امنیت ملی ترامپ با او صحبت [و او را متقاعد] کنند که لغو توافق با ایران ممکن نیست یا اگر انجام شود برای اهداف آمریکا در زمینه منع اشاعه مضر خواهد بود.

با این حال، ترامپ در تبلیغات خود هم‌چنین مواضع دیگری هم گرفته که اگرچه درباره ایران نیستند، اما به این کشور مربوط هستند. به عنوان مثال، ترامپ از کنار گذاشتن آرمان تغییر رژیم در سوریه هم سخن گفته است. او ممکن است حتی با اسد، در کنار روسیه، علیه تروریست‌هایی هم‌کاری بکند که ایران هم دارد با آن‌ها می‌جنگد: تروریست‌های اسلام‌گرای رادیکال سنی، مانند داعش، جبهه‌النصره و حتی برخی گروه‌های شورشی سلفی مانند احرارالشام.

یکی از قول‌های تبلیغاتی ترامپ، پاره کردن توافق هسته‌ای بود

من فکر می‌کنم ترامپ درباره تغییر سیاست آمریکا در قبال سوریه بسیار جدی است. تقریباً مطمئن هستم که به دنبال تغییر حکومت اسد نخواهد بود. دیدگاه‌های او درباره سوریه، نسبت به دیدگاه‌های کلینتون، بسیار نزدیک‌تر به نظریات پوتین است. کلینتون گفته بود که از شورشی‌ها حمایت خواهد کرد تا اسد را سرنگون کنند. در حالی که ترامپ تمایلی به حمله به مواضع ارتش سوریه ندارد؛ نمی‌خواهد منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوریه برقرار کند؛ و از شورشی‌هایی هم حمایت نمی‌کند که به اذعان درست خود ترامپ رفتارهای کاملاً افراطی داشته‌اند.

موضوع دیگر، یمن است. من نمی‌دانم موضع ترامپ درباره یمن چه خواهد بود. این احتمال وجود دارد که او با متوقف کردن حمایت‌های آمریکا از عملیات نظامی عربستان علیه حوثی‌ها، به نوعی موضع موافق ایران اتخاذ نماید. مردم در آمریکا درباره یمن اطلاعات بسیار ناقصی دارند و این کشور موضوع مهمی در اخبار نیست. با این وجود، طی هفته‌های اخیر و به ویژه بعد از حمله عربستان به آن مراسم ختم و کشته شدن صدها غیرنظامی، آمریکایی‌ها کمی در این‌باره بیدار شدند و شروع کردن به پرسیدن این سؤال که چرا ما داریم از عربستان حمایت می‌کنیم؛ از این کار چه سودی به ما می‌رسد؟

البته درباره یمن یک مسئله دیگر هم وجود دارد. چند هفته پیش گزارش‌هایی منتشر شد که نشان می‌داد شاید حوثی‌ها به سوی کشتی‌های آمریکایی موشک شلیک کرده باشند. ترامپ انسانی غیرقابل‌پیش‌بینی است. اگر چنین اتفاقی در دوران ریاست‌جمهوری‌اش بیفتد، ممکن است به این نتیجه برسد که آمریکا اتفاقاً باید دخالت خود به نفع سعودی‌ها را افزایش دهد. البته من امیدوارم این اتفاق نیفتد و احتمال هم می‌دهم که نیفتد.

همان‌طور که شما هم اشاره کردید، ترامپ گفته که توافق هسته‌ای را پاره خواهد کرد. به نظر شما چه اندازه احتمال دارد که او به این وعده‌اش عمل کند؟

به نظر من صحبت از توافق هسته‌ای یک تاکتیک هوشمندانه تبلیغاتی برای ترامپ بود. ایران هنوز هم در میان مردم آمریکا کشوری بسیار بدنام است و رأی‌دهندگان جمهوری‌خواه، شبیه به سیاستمداران این حزب، طرف‌دار اتخاذ مواضع سخت‌گیرانه نظامی علیه ایران هستند. بنابراین ممکن است صحبت‌های ترامپ بیش‌تر اهداف سیاسی داشته باشد.

مذاکرات هسته‌ای یکی از اصلی‌ترین مواردی است که ترامپ به بهانه آن دولت اوباما را به باید انتقاد گرفته است

موضوع دیگر این است که ترامپ سابقه واقعی سیاسی ندارد، بلکه در حوزه تجارت فعالیت کرده است. بنابراین در تبلیغات انتخاباتی خود هم این را تبلیغ می‌کرد که یک مذاکره‌کننده بسیار ماهر و بااستعداد است. توافق با ایران هم فرصت خوبی بود تا ترامپ بگوید که می‌تواند در مواردی مانند آن، توافق‌های بهتری برای آمریکا امضا کند؛ از جمله این توافق‌ها برجام و توافق‌های تجاری مانند «توافق‌نامه تجارت آزاد آمریکا شمالی» (NAFTA) است.

ترامپ درباره تمام این توافق‌ها از اوباما انتقاد کرده و گفته می‌تواند توافق‌های بهتری را امضا کند. با این وجود، واقعیت این است که موارد زیادی وجود دارد که ما هنوز نمی‌دانیم ترامپ در مورد آن‌ها چگونه عمل خواهد کرد و چگونه شعارهای تبلیغاتی‌اش را به سیاست‌های واقعی و عملی تبدیل خواهد نمود.

واکنش ایران به تصمیم احتمالی ترامپ برای پاره کردن توافق هسته‌ای چه باید باشد؟

من نمی‌توانم توصیه‌ای به ایران بکنم، اما می‌توانم این را بگویم که بخشی از تصمیم ترامپ در این‌باره می‌تواند وابسته به این باشد که آیا خبرنگاران آمریکایی در رسانه‌ها می‌نویسند که ایران به توافق پای‌بند نبوده یا نه. همین الآن هم برخی گزارش‌ها منتشر شده که در آن‌ها گفته می‌شود ایران به طور کامل به تعهدات خود عمل نمی‌کند. اگر گزارش‌های بیش‌تری در این‌باره منتشر شود، احتمال این هم بالا می‌رود که ترامپ توافق را لغو کند.

آیا ترامپ، چنان‌که می‌گوید، واقعاً به نیروی دریایی آمریکا دستور خواهد داد تا در صورت مواجهه یا برخورد با نیروی دریایی ایران در خلیج فارس یا نقاط دیگر، به سوی قایق‌های ایرانی تیر شلیک کنند و با آن‌ها درگیر شوند؟

ترامپ واقعاً قابل‌پیش‌بینی نیست. یکی از ویژگی‌های او این است که در تصمیماتش کاملاً مستقل عمل می‌کند. البته این‌گونه نیست که هیچ‌کس نتواند حرفی به او بزند، اما نهایتاً تصمیم، تصمیم خود ترامپ خواهد بود. بنابراین من این احتمال را رد نمی‌کنم که ترامپ دستور درگیری با قایق‌های ایرانی را بدهد.

 

شما هم اشاره کردید که ترامپ درباره سوریه مواضع متفاوتی اتخاذ کرده است. آیا جامعه سیاسی در آمریکا، دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان، به ترامپ اجازه خواهند داد تا چنان‌که گفته، بگذارد پوتین مسئله سوریه را حل و فصل کند؟

قطعاً این احتمال وجود دارد. یک نکته را نباید فراموش کرد. هم‌کاری با روسیه و کنار گذاشتن تلاش‌ها برای سرنگون کردن بشار اسد، طی ماه‌های اخیر، سیاست دولت اوباما هم بوده است. آرمان اولیه تغییر رژیم در سوریه، رفته‌رفته در دولت اوباما هم رنگ باخت و اکنون سیاست هم‌کاری با پوتین جای آن را گرفت. بنابراین روابط ترامپ با روسیه، به خصوص در سوریه، به نوعی ادامه سیاست‌های کنونی اوباما هم هست.

شما سال 2013 را در نظر بگیرید. اوباما آن سال اعلام کرد که خط قرمز آمریکا، استفاده بشار اسد از سلاح شیمیایی است. با این وجود، خود اوباما هم با گذشت زمان دیگر به قوت اولیه سیاست تغییر رژیم را دنبال نکرد و فهمید که معارضان در سوریه میانه‌رو نیستند و ما [آمریکا] نمی‌توانیم یک نیروی خوب از دل شورشیان تشکیل بدهیم.

بر همین اساس هم بود که دولت آمریکا اکنون برای هدف قرار دادن داعش و جبهه‌النصره و همین‌طور تسهیل ارسال کمک‌های بشردوستانه به مردم در حلب، با روسیه هم‌کاری می‌کند. بنابراین چه‌بسا بتوان گفت که موضع ترامپ در قبال سوریه از موضع کلینتون هم به اوباما نزدیک‌تر است.

آیا ارتباط نزدیکی که گفته می‌شود ترامپ می‌خواهد با پوتین برقرار کند، عملاً در آمریکا ممکن است؟ آیا به ترامپ اجازه خواهند داد این اندازه به رئیس‌جمهور روسیه نزدیک شود؟

بله. در آمریکا قوه‌های مختلفی وجود دارد که از جمله آن‌ها قوه مجریه است که ریاست آن را رئیس‌جمهور به عهده دارد. در حوزه سیاست خارجی، رئیس‌جمهور آمریکا آزادی عمل بیش‌تری از قوه‌های دیگر دارد. بنابراین هیچ شکی وجود ندارد که اگر ترامپ بخواهد روابط آمریکا با روسیه را بهبود ببخشد، قدرت انجام این کار را دارد.

ضمناٌ در این دوره، کنگره هم جمهوری‌خواه است و بنابراین ترامپ کار راحت‌تری در پیش خواهد داشت. بنابراین سیاست خارجی آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ می‌تواند تغییرات گسترده‌ای داشته باشد، البته اگر خود ترامپ بخواهد.