سرویس جهان مشرق - روز پنج‌شنبه، ۲۱ اکتبر ۲۰۲۱ (۲۹ مهرماه ۱۴۰۰) کمپانی تحلیلی و مشاوره‌ای آمریکایی «گالوپ[۱]»، که به خاطر نظرسنجی‌هایش در تمام جهان شناخته‌شده است، در پایگاه اینترنتی خود گزارشی تحت عنوان «ایرانی‌ها درباره‌ی رئیس‌جمهور جدید مثبت‌تر هستند[۲]» منتشر کرد که موضوع آن مقبولیت ابراهیم رئیسی بود. این گزارش با واکنش‌های کاملاً متناقضی در رسانه‌های مختلف فارسی‌زبان مواجه شد: از استقبال برخی رسانه‌های داخلی تا اعتراض برخی رسانه‌های خارجی. در گزارش پیش رو، به محتوای نظرسنجی گالوپ و برخی واکنش‌ها به آن پرداخته شده است.

پایگاه نظرسنجی آمریکایی «گالوپ» اخیراً نتایج یکی از نظرسنجی‌هایش را منتشر کرد که حکایت از مقبولیت ۷۲ درصدی رئیسی در میان ایرانی‌ها داشت (+)

مقبولیت ۷۲ درصدی رئیسی طی هفته‌های نخست ریاست‌جمهوری

گزارش گالوپ این‌گونه آغاز می‌شود:

نظرسنجی‌های گالوپ در ایران، تنها چند هفته پس از آغاز ریاست‌جمهوری رئیسی، نشان می‌دهند رئیسی از حمایت مردم ایران برخوردار است؛ حمایتی که حسن روحانی، رئیس‌جمهور سابق، [هیچ‌وقت] نتوانست آن را به دست بیاورد. مدت اندکی پس از نشست رئیسی رو کرسی ریاست‌جمهوری در ماه آگوست، ۷۲ درصد از ایرانی‌ها نسبت به عملکرد او اعلام رضایت کرده‌اند.

نمودار درصد رضایت (سبز) یا نارضایتی (آبی) مردم ایران از روحانی (سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰) و رئیسی (سال ۲۰۲۱) (+)

گالوپ توضیح می‌دهد که نظرسنجی‌اش را در بازه‌ی ۲۴ تا ۳۱ آگوست (۲ تا ۹ شهریور ۱۴۰۰) یعنی سه هفته پس از آغازبه‌کار رئیسی انجام داده است. این کمپانی آمریکایی در ادامه می‌نویسد:

رئیسی در غرب به عنوان یک روحانیِ محافظه‌کار تندرو توصیف می‌شود؛ بر خلاف «روحانی» که شخصیتی میانه‌روتر تلقی می‌شد که به طور بالقوه می‌تواند دولت ایران را اصلاح کند. روحانی به‌رغم این‌که میانه‌رو توصیف می‌شد، هرگز در هیچ‌کدام از سنجش‌ها [و نظرسنجی‌های] گالوپ در دوران ریاست‌جمهوری‌اش نتوانست مقبولیت اکثریت [یعنی بیش از ۵۰ درصد] را کسب کند. در آخرین نظرسنجی طی دوران ریاست‌جمهوری روحانی، در ماه نوامبر سال ۲۰۲۰، همزمان با شیوع همه‌گیری [کووید-۱۹] در ایران، تقریباً یک‌سوم ایرانی‌ها (۳۲ درصد) از عملکرد روحانی اعلام رضایت کردند... در یک سؤال جداگانه در نظرسنجی ماه آگوست امسال، از ایرانی‌ها پرسیده شد با نگاه به گذشته بیان کنند که آیا از عملکرد روحانی به عنوان رئیس‌جمهور رضایت داشته‌اند یا نه؛ ۲۳ درصد به این سؤال جواب مثبت دادند.

حسن روحانی که غربی‌ها او را «میانه‌رو» معرفی می‌کردند، هرگز در نظرسنجی‌های «گالوپ» آمار مقبولیت بالای ۵۰ درصد را تجربه نکرد (+)

اعتماد ایرانی‌ها به «دولت ملی»؛ از روحانی تا رئیسی

جالب است بدانید تقریباً یک سال پیش (۲۹ اکتبر ۲۰۲۰ - ۸ آبان ۱۳۹۹) گالوپ در گزارشی مشابه گزارش اخیر نوشت نظرسنجی‌اش نشان می‌دهد در بحبوحه‌ی سوءمدیریت بحران کرونا و مشکلات اقتصادی در دولت روحانی، برای اولین بار از آغاز آمارگیری گالوپ، اعتماد ایرانی‌ها به «دولت ملی» (فارغ از این‌که چه کسی رئیس‌جمهور است) از ۵۰ درصد کم‌تر شده و به ۴۷ درصد رسیده است[۳].

طبق نظرسنجی‌های «گالوپ»، آمار اعتماد مردم ایران به دولت ملی‌شان اواخر دولت روحانی به کم‌ترین میزان خود یعنی ۴۱ درصد رسیده بود (+)

اما این تمام ماجرا نبود. گالوپ در گزارش امسال خود می‌نویسد اعتماد ایرانی‌ها به دولت ملی‌شان در دوران روحانی به کم‌تر از ۴۷ درصد هم رسیده، اما اکنون با روی کار آمدن رئیسی رشد چشم‌گیری داشته است. در گزارش مذکور می‌خوانیم:

واکنش ضعیف دولت ایران [در زمان ریاست‌جمهوری روحانی] به همه‌گیری کووید-۱۹ با کاهش اعتماد ایرانی‌ها به دولت ملی‌شان همزمان شد؛ از ۵۲ درصد در ماه جولای سال ۲۰۱۹ به ۴۷ درصد در ماه آگوست سال ۲۰۲۰، ۴۱ درصد در ماه نوامبر همان سال. این رقمِ ۴۱ درصد پایین‌ترین سطح ثبت‌شده برای اعتماد ایرانی‌ها به دولت ملی‌شان در نظرسنجی‌های گالوپ بود. رئیسی حتی قبل از این‌که کارش را آغاز کند، طرحی برای مقابله با همه‌گیری از طریق تمرکز بر افزایش واکسیناسیون کووید-۱۹ در سراسر کشور معرفی کرد. قبل از انتخاب رئیسی در ماه ژوئن، حدود ۵ درصد از جمعیت ایران دست‌کم یک دوز واکسن دریافت کرده بودند. از آن زمان تا کنون، درصد ایرانی‌های واکسینه‌شده به حدود ۵۰ درصد رسیده است. تسهیل دسترسی به واکسن از منابع غیرغربی و تأکید دولت جدید بر اقدام درباره‌ی همه‌گیری، احتمالاً به افزایش اعتماد ایرانی‌ها به دولت ملی‌شان کمک کرده است. به طوری که این رقم مدت کوتاهی پس از روی کار آمدن رئیسی به ۶۲ درصد افزایش یافت.

نمودار درصد اعتماد (سبز) یا بی‌اعتمادی (آبی) مردم ایران به «دولت ملی»؛ طبق نظرسنجی «گالوپ»، درصد اعتماد ایرانی‌ها به دولت ملی‌شان به فاصله‌ی اندکی از روی کار آمدن رئیسی به ۶۲ درصد رسیده است (اگرچه آخرین رقمی که روی این نمودار علامت‌گذاری شده ۵۹ درصد را نشان می‌دهد)؛ این در حالی است که این رقم ماه نوامبر سال گذشته، یعنی اواخر دولت روحانی، تا ۴۱ درصد کاهش یافته بود (+)

استقبال مردم ایران از رئیسی با حسن نیت

گالوپ در بخش نتیجه‌گیری گزارش خود جوان بودن دولت رئیسی را یادآور می‌شود و تأکید می‌کند که نتایج این نظرسنجی درباره‌ی ابتدای دوره‌ی ریاست‌جمهوری رئیسی صدق می‌کند و تداوم خوش‌بینی و رضایت ایرانی‌ها نسبت به دولت جدیدشان بستگی به عملکرد رئیسی در آینده دارد. در این گزارش در همین‌باره آمده است:

رئیسی ظاهراً با ذخیره‌ای از حسن نیت در میان مردم ایران روی کار آمده است. با این حال، اگر دولت او نتواند به تعهدش برای حل‌وفصل سریع بحران همه‌گیری عمل کند، افکار عمومی به سرعت علیه او خواهد چرخید. در کوتاه‌مدت، گزارش‌ها نشان می‌دهد واکسیناسیون کووید-۱۹ به طور قابل‌توجهی در ایران سرعت گرفته است. با این حال، چالش‌های دشواری هنوز باقی مانده‌اند (به‌ویژه در حوزه‌ی اقتصادی)، و تنها گذر زمان نشان خواهد داد که آیا رئیسی به وعده‌های خود به مردم ایران عمل می‌کند یا نه.

رئیسی با پشتیبانی و حسن نیت مردم روی کار آمده است، اما نشان خواهد داد آیا مقبولیت او پابرجا خواهد ماند یا نه (+)

کمپانی آمریکایی گالوپ گزارش خود را با یک تذکر به ناظران خارج از ایران، به این شکل به پایان می‌برد:

آن‌چه که ناظران خارجی باید از مقبولیت رئیسی و افزایش اعتماد ایرانی‌ها به دولت ملی‌شان همزمان با انتخاب او، برداشت کنند این است که حتی مقامات تندرو و محافظه‌کار نیز ممکن است از حمایت عمومی قابل‌توجهی در ایران برخوردار شوند. اگر رئیسی موفق شود واکنش ایران به شیوع همه‌گیری [کووید-۱۹] را متحول کند و شرایط زندگی ایرانی‌ها را بهبود ببخشد، چه‌بسا این کشور در برابر فشارهای خارجی مقاوم‌تر شود.

پایگاه اینترنتی کمپانی «گالوپ» به ناظران خارجی یادآور می‌شود فردی که از نظر آن‌ها «تندرو» محسوب می‌شود هم ممکن است حمایت مردم ایران را داشته باشد و اتفاقاً چنین فردی اگر بتواند وضعیت کشور را متحول کند، ایران در برابر فشار خارجی مقاوم‌تر خواهد شد (+)

چرا لجِ بی‌بی‌سی درآمده؟ واکنش‌ها به گزارش گالوپ

گزارش گالوپ با واکنش‌های مختلفی چه در شبکه‌های اجتماعی و چه در رسانه‌های فارسی‌زبان داخل و خارج ایران مواجه شد. برخی رسانه‌های داخلی به مطابقت نتایج نظرسنجی گالوپ با نظرسنجی دیگری توسط دانشگاه مریلند و پایگاه نظرسنجی «ایران‌پل» اشاره کرده‌اند[۴]. در این نظرسنجی نیز ابراهیم رئیسی حدود ۷۸ درصد مقبولیت داشت در حالی که آمار مقبولیت روحانی تا ۲۱ درصد کاهش پیدا کرده بود[۵]. از طرف دیگر، برخی رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی به گزارش گالوپ انتقاد کرده‌اند و آن را به دلایل مختلفی زیر سؤال برده‌اند: از جوان بودن دولت رئیسی و نبود زمان کافی برای ارزیابی عملکرد آن گرفته تا منطبق نبودن آمار گزارش گالوپ درباره‌ی واکسیناسیون عمومی در ایران با آمار رسمی و از تعمیم نتایج یک جامعه‌ی آماری محدود به «افکار عمومی ایران» (که البته ماهیت تمام نظرسنجی‌ها و تفاوت آن‌ها با همه‌پرسی همین است) گرفته تا در نظر نگرفتن آمار مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری![۶]

بی‌بی‌سی آن‌قدر از آمار مقبولیت رئیسی در نظرسنجی «گالوپ» لجش گرفته که روش‌شناسی تمام نظرسنجی‌های سیاسی جهان را زیر سؤال می‌برد (+)

یکی از رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی که نتایج نظرسنجی گالوپ را زیر سؤال برده، سرویس فارسی بی‌بی‌سی است[۷]. بی‌بی‌سی از این نظرسنجی آن‌قدر دل‌خور است که حتی حاضر می‌شود به روش و فرآیند انجام نظرسنجی در تمام جهان ایراد بگیرد؛ و آن‌قدر لجش گرفته که آمار محبوبیت رئیسی را به «فضای امنیتی» ایران گره می‌زند. فارغ از صحت یا دقت نتایج نظرسنجی گالوپ (که چنان‌که گفته شد، به عنوان یکی از معتبرترین سازمان‌ها در نوع خود در سراسر جهان شناخته‌شده است)، سؤالات مهمی درباره‌ی انتقاد خبرگزاری انگلیسی بی‌بی‌سی به گزارش پایگاه نظرسنجی آمریکایی گالوپ وجود دارد که البته پاسخ آن‌ها مشخص است: آیا بی‌بی‌سی که ادعای بی‌طرفی و قابل‌اعتماد بودن دارد[۸]، در انتقادات خود از دولت رئیسی هم اشاره‌ای به جوان بودن دولت جدید ایران می‌کند؛ یا جوان بودن دولت رئیسی صرفاً استدلالی برای «بی‌اعتبار» بودن نتیجه‌ی نظرسنجی‌ای است که به مقبولیت رئیسی در میان مردم ایران اذعان دارد؟ و اگر همین نظرسنجی اخیر گالوپ حکایت از آمار پایین مقبولیت رئیسی یا کاهش اعتماد مردم ایران به دولت ملی‌شان داشت، آیا بی‌بی‌سی اهمیتی به جوان بودن دولت رئیسی می‌داد و ایرادی به روش‌شناسی آن می‌گرفت یا نه؟