سرویس جهان مشرق - هر سال در جمعه‌ی بعد از جشن شکرگزاری در آمریکا، تحت عنوان «جمعه‌ی سیاه[۱]»، که آغاز فصل خرید در تعطیلات سال نوی میلادی محسوب می‌شود، کمپانی‌ها و فروشگاه‌های مختلف تخفیفات هیجان‌انگیزی برای مشتریان قائل می‌شوند. مردم نیز معمولاً از ساعات اولیه‌ی بامداد در صف‌های طولانی می‌ایستند تا زودتر از بقیه بتوانند وارد فروشگاه شوند و محصولاتی را که به دنبالشان هستند، با قیمت پایین «شکار» کنند. البته این در بهترین حالت است؛ در بسیاری از موارد، مشتریان بر سر محصولات محبوبشان با هم دعوا می‌کنند[۲] و گاهی حتی کشته می‌شوند[۳].

البته سنت جمعه‌ی سیاه[۴] که از آمریکا شروع شد و اکنون به کشورهای دیگر صادر شده، امسال رنگ و بوی متفاوتی داشت. در ادامه‌ی این گزارش بیش‌تر درباره‌ی جمعه‌ی سیاه امسال در آمریکا خواهید خواند.

در همین‌باره بخوانید:

›› «جمعه سیاه» خشونت و وحشیگری به خاطر یک مشت تخفیف

›› هالووین؛ دومین جشن پرهزینه آمریکا بعد از کریسمس

تخفیف‌های ناچیز، صف‌های کوتاه

روزی که عمدتاً یکی از شلوغ‌ترین روزهای بازار در آمریکاست، امسال با تخفیف‌های نجومی و صف‌های همیشگی همراه نبود. گزارش‌های مختلف حاکی از آن است که اگرچه امسال نسبت به سال گذشته (قبل از واکسیناسیون عمومی کووید-۱۹) افراد بسیار بیش‌تری برای خرید حضوری به فروشگاه‌های بزرگ، مانند «وال‌مارت» و «تارگت» و «بست‌بای»، مراجعه کردند، اما باز هم خبری از صف‌های بلند و استقبال گسترده از تخفیف‌های این فروشگاه‌ها نبود[۵]؛ تا جایی که بسیاری حتی می‌گویند دلشان برای هرج‌ومرج سال‌های قبل و ماندن زیر دست‌وپای مشتریان دیگر، تنگ شده است[۶].

دلایل متفاوتی را برای استقبال اندک مردم از جمعه‌ی سیاه امسال در آمریکا برشمرده‌اند. اولین دلیل، تخفیف‌هایی است که امسال بر خلاف سال‌های گذشته، چشم‌گیر و غافلگیرکننده نبودند[۷]. برخی معتقدند این تخفیف‌های غیرهیجان‌انگیز[۸] نیز به نوبه‌ی خود نتیجه‌ی مشکلات موجود در زنجیره‌ی تأمین[۹]، کمبود کالا در انبارهای فروشندگان، و پیشی گرفتن تقاضا از عرضه است. بسیاری از مردم با اطلاع از این‌که فروشگاه‌های بزرگ، امسال قفسه‌های خالی‌تر و تخفیف‌های کم‌تری از سال‌های گذشته خواهند داشت، از خیرِ این جمعه‌ی سیاه گذشتند و ترجیح دادند در خانه بمانند.

«آرون کاراس» (راست) و «مکس کلیفورد» پس از دو ساعت انتظار در صف برای ورود به یک فروشگاه «بست‌بای» و خرید کارت گرافیک، دست خالی از این فروشگاه بیرون می‌آیند؛ بسیاری از مشتریان آمریکایی امسال با وجود استقبال ضعیف از «جمعه‌ی سیاه»، باز هم به دلایلی مانند کمبود کالا، نتوانستند در این روز آن‌چه را که می‌خواهند، تهیه کنند (+)

تأثیر کرونا بر زنجیره‌ی تأمین

اگر زنجیره‌ی کمبود کالا و تخفیف‌های اندک را ادامه دهید، احتمالاً به شیوع کووید-۱۹ می‌رسید که روابط و اقتصاد بسیاری از کشورهای جهان را فلج کرده است. اختلال گسترده در زنجیره‌ی تأمین جهان، از زمانی شروع شد که ویروس کرونا در چین شیوع پیدا کرد و بسیاری از خطوط تولید این کشور را از کار انداخت. در نتیجه، کشورهای دیگر، از جمله آمریکا، که به کارخانه‌ها و نیروی کار چین وابسته بودند، با بحران کمبود مواد اولیه، قطعه و محصول مواجه شدند. اما این تنها تأثیر کرونا بر بازار جهان و آمریکا نبود.

بحران کووید-۱۹ به طور کلی تأثیر گسترده، عمیق و احتمالاً ماندگاری بر روش‌های خرید مردم گذاشته است[۱۰]. نه‌تنها محصولاتی که مردم پس از شیوع کرونا به خرید آن‌ها روی آورده‌اند، نسبت به قبل متفاوت است، بلکه مسائلی مانند قرنطینه و ممنوعیت ارتباط مستقیم و از نزدیک با دیگران، استقبال از خرید اینترنتی و گسترش خدمات تحویل فوری را به دنبال داشته که موجب شده تا روش‌های خرید مردم نیز متحول شود و خرید حضوری در بسیاری از موارد، از جمله در جمعه‌ی سیاه، رنگ ببازد.

افزایش تورم و موارد دیگر

بخش دیگری از مسئله، به افزایش اخیر نرخ تورم در آمریکا برمی‌گردد که قدرت خرید مشتریان را کاهش و نگرانی‌های آن‌ها را افزایش داده است[۱۱]. اگرچه بسیاری از فروشگاه‌ها در آمریکا امیدوارند افزایش تورم و قیمت محصولات[۱۲] بتواند کاهش عرضه و موارد دیگری مانند اشباع‌شدگی بازار و کاهش احتمالی تقاضا را جبران کند، اما باید منتظر ماند و دید آیا قمار «تخفیف کم‌تر در ازای فروش کم‌تر» به سود آن‌ها تمام خواهد شد یا نه؛ به‌ویژه در شرایطی که مصرف‌کنندگان آمریکایی به خاطر نگرانی از وضعیت تورم، ترجیح می‌دهند فعلاً از خرید دست نگه دارند و پولشان را پس‌انداز کنند.

دلایل دیگری نیز برای کاهش استقبال از جمعه‌ی سیاه امسال می‌توان برشمرد: به عنوان نمونه، بسیاری از فروشگاه‌ها تخفیفات خود را به جای جمعه‌ی سیاه از چندین روز یا حتی چندین هفته قبل از آن آغاز و تا چندین روز یا هفته پس از آن تمدید کرده‌اند. البته عوامل کوچک‌تری هم وجود دارد که، هرچند اندک اما، روی کاهش استقبال از جمعه‌ی سیاه بی‌تأثیر نبوده‌اند. از جمله‌ی این عوامل، پیدایش موجی از اعتراض و بیداری نسبت به مصرف‌گرایی[۱۳] مفرط[۱۴] در آمریکا و کشورهای دیگر است[۱۵] که به عنوان نمونه، تحت عناوینی مانند «روزِ هیچ نخرید[۱۶]» و «شورش انقراض[۱۷]» [در اشاره به استفاده‌ی بیش از حد از منابع طبیعی زمین] بروز پیدا می‌کند[۱۸].

«جمعه‌ی سیاه از مردم و کره‌ی زمین سوءاستفاده می‌کند» (چپ)؛ «به سوی انقراض و فراتر از آن - جُرمِ آمازون» (راست)؛ اعتراض مخالفان مصرف‌گرایی مقابل یکی از مراکز بزرگ کمپانی آمریکایی «آمازون» در انگلیس (+)

نقطه‌ی اشتراک جمعه‌ی سیاه امسال با سال‌های قبل

چنان‌که گفته شد، جمعه‌ی سیاه امسال با سال‌های قبل تفاوت‌های زیادی داشت، اما این به آن معنا نیست که جمعه‌ی سیاه امسال هیچ‌کدام از سنت‌های سال‌های قبل در آمریکا را رعایت نکرد. امسال هم در این کشور شاهد اتفاقاتی بودیم که از نظر بسیاری، عملاً بخشی جدایی‌ناپذیر از مراسم جمعه‌ی سیاه است؛ درگیری و تیراندازی در فروشگاه‌های شلوغ. طی روزهای گذشته در آمریکا، و با وجود استقبال کم‌رنگ از جمعه‌ی سیاه، فقط در دو مورد تیراندازی در ایالت‌های کارولینای شمالی[۱۹] و واشینگتن[۲۰]، دست‌کم هفت نفر زخمی شدند.