سرویس جهان مشرق - دیوان عالی اتحادیه اروپا روز سه‌شنبه ۲۴ اسفند ۹۵ بعد از آن‌که دو زن محجبه در بلژیک و فرانسه به دلیل پوشش اسلامی، از کار اخراج شدند، حکمی صادر کرد به موجب آن، کارفرمایان در کشورهای عضو این اتحادیه می‌توانند در صورتی که تشخیص دهند نوعی پوشش، یک «نماد سیاسی، فلسفی یا مذهبی آشکار» محسوب می‌شود کارمندان خود را از پوشیدن آن منع کنند[۱].

بنا به حکم جدید عالی‌ترین مرجع قضایی در اتحادیه اروپا (که اولین حکم این دیوان درباره پوشش اسلامی و آخرین مورد از قوانین ضدحجاب در اروپاست)، کارفرمایانی که مقررات موسوم به «پوشش خنثی» را در ادارات تحت مدیریت خود وضع می‌کنند، می‌توانند بر این اساس که حجاب اسلامی یک «پوشش مشترک میان مردان و زنان» نیست، آن را در محل کار ممنوع اعلام کنند[۲].

خبرنگار سرویس جهان مشرق درباره حکم دیوان عالی اتحادیه اروپا و تبعیض علیه مسلمانان در این قاره با خانم «آرزو مرالی» از بنیان‌گذاران «کمیسیون حقوق بشر اسلامی[۳]» مستقر در لندن مصاحبه کرده است. خانم مرالی اواسط مردادماه سال جاری در تهران به طور مشترک با «عیسی قاسم» رهبر شیعیان بحرین، جایزه حقوق بشر اسلامی سال ۹۵ را دریافت کرد[۴]. هم‌چنین کمیسیون حقوق بشر اسلامی جایگاه مشورتی نزد شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل را دارد. آن‌چه در ادامه می‌آید، متن مصاحبه مشرق با آرزو مرالی نویسنده کتاب «فضای نفرت: نُرم جدید برای مسلمانان در انگلستان[۵]» است.

دیوان عالی اتحادیه اروپا ادعا می‌کند که حکم جدیدش تبعیض‌آمیز نیست و علیه هرگونه «نماد علنی مذهبی» وضع شده است. این در حالی است که سال ۲۰۱۳ یک زن مسیحی به نام «نادیا اویدا[۶]» از کارفرمای خود که او را از گذاشتن یک گردن‌بند به شکل صلیب منع کرده بود، نزد دادگاه حقوق بشر اروپا شکایت کرد و حتی توانست ۲۰۰۰ یورو غرامت دریافت کند. آیا این نشان نمی‌دهد که حکم اخیر نشانی از تبعیض صرفاً علیه مسلمانان در اروپاست؟

قوانین اروپا در هر کشوری به شکلی متفاوت اجرا می‌شود، اما مانند دختر نوجوان مسلمانی که سال ۲۰۱۵ به خاطر پوشیدن دامن بلند از حضور در مدرسه منع شده بود[۷]، هدف این قانون جدید و افرادی که بیش از دیگران از این قانون آسیب می‌بینند، مسلمانان هستند. پرونده «نادیا اویدا» پرونده مهمی است که اندکی امید به افرادی می‌دهد که می‌خواهند با چنین قوانینی مقابله کنند. با این وجود، حکم جدید دیوان عالی اتحادیه اروپا قانون بسیار بدی است که همه مذاهب را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما بیش از همه، مسلمانان را هدف قرار می‌دهد.

آیا سایر انواع پوشش‌های سنتی هم در اروپا ممنوع هستند؟ مثلاً آیا زنان هندی یا پاکستانی از پوشیدن لباس‌های سنتی منع می‌شوند؟ یا این‌که این قوانین منحصر به پوشش اسلامی است؟

پوشیدن لباس‌های سنتی در اروپا ممنوع نیست، اما تبعیض وجود دارد و مقامات اروپایی واقعاً مقابل نمادهای مذهبی جبهه‌گیری می‌کنند و دارند به طور خاص زنان مسلمانان را از نظر اجتماعی مهندسی می‌کنند تا آن‌ها را وادار کنند اعتقادات و هویت مذهبی خود، یا دست‌کم عمل به دستورات دین‌شان، را کنار بگذارند. بنابراین زنان مسلمان در اروپا حتی اگر اعتقادات خود را هم حفظ کنند مجبورند عمل به دین خود را کنار بگذارند و همین موجب می‌شود تا نوعی دوگانگی وجدانی درون‌شان به وجود بیاید که منجر به آسیب‌های روحی و روانی خواهد شود.

قوانینی مانند حکم جدید دیوان عالی اتحادیه اروپا نهایتاً ابزاری برای سرکوب نه تنها مسلمانان، بلکه سرکوب زنان است، چون ما مثلاً در فرانسه می‌بینیم که بسیاری از سیک‌ها و یهودی‌ها هم تحت تأثیر قوانینی قرار گرفته‌اند که نماینده تعریف بسیار محدودی هستند که از شهروندی در اروپا ارائه می‌شود.

پس این همه ادعا درباره «آزادی بیان» و «اختیار در انتخاب و عمل به مذاهب مختلف» چه می‌شود؟

این‌ها همه شعارهای پوچی در اروپا هستند. صرفاً توهمی از آزادی بیان و آزادی عمل را در اروپا ایجاد کرده‌اند. واقعیت این است که به محض این‌که در هر یک از کشورهای اروپایی، موضوعی را زیر سؤال ببرید که نشان دهد این آزادی‌ها وجود ندارند، به شما خواهند گفت که در هیچ کجای دنیا آزادی مطلق وجود ندارد؛ و البته این حرف‌شان درست هم هست و در هر کجای دنیا محدودیت‌هایی وجود دارد.

با این حال، اساس محدودیت‌ها در اروپا بسیار متعصبانه و نژادپرستانه است. این محدودیت‌ها کاملاً دل‌بخواهی هستند و مطابق هیچ معیار واحدی درباره عدالت ذاتی نیستند. اگرچه در اروپا اختلاف‌نظر در این‌باره وجود دارد که چگونه این مسائل باید پی‌گیری شوند، اما عمدتاً نتیجه  ضرر مسلمانان تمام می‌شود.

به عنوان مثال، در کشوری مانند انگلیس، قبلاً بسیار نادر بود که کسی درباره ممنوعیت حجاب صحبت کند. تبعیض گسترده علیه مسلمانان و زنان محجبه وجود داشت، اما کسی درباره این‌که این تبعیض را عادی‌سازی و تبدیل به قانون کند، صحبت نمی‌کرد. در حالی که در فرانسه، ممنوعیت حجاب به صورت قانون ابتدا در مدارس و بعدها در نهادی دیگر وجود داشته و دارد.

اکنون هم که می‌بینیم این تبعیض علیه مسلمانان وارد بخش خصوصی هم شده است و قانون‌هایی مانند حکم اخیر دیوان عالی عملیات به سازمان‌های خصوصی اجازه می‌دهند مسیری مانند دولت فرانسه را دنبال کنند. نکته دیگری هم وجود دارد و آن این‌که تصویب قوانینی مانند حکم اخیر، قبلاً در توسط کشورهایی مانند انگلیس محکوم می‌شد، اما الآن صدایی در اعتراض به این‌گونه حکم‌ها در انگلیس شنیده نمی‌شود.

حتی می‌توان گفت انگلیسی‌ها الآن به قوانین جدید ضداسلامی در اروپا نگاه می‌کنند و می‌گویند «چه فکر خوبی»، چون این قوانین را راهی دیگر برای کنترل شهروندان و اقشار مختلف مردم می‌دانند. می‌خواهند از مسلمانان شروع کنند و وقتی با قوانین خود توانستند مسلمانان را سرکوب کنند، این قوانین را به اقشار و مذاهب دیگر هم تعمیم می‌دهند. بنابراین حکم جدید دیوان عالی اتحادیه اروپا نشان می‌دهد چه‌قدر جای آزادی در این گوشه از دنیا خالی است.

آیا این حکم جدید منعکس‌کننده دیدگاه مردم اروپا درباره مسلمانان هم هست؟ ‌آیا مردم در اروپا از مسلمانان یا از زنان محجبه می‌ترسند؟

من فکر نمی‌کنم مردم از این‌که زنان مسلمانان حجاب داشته باشند، بترسند. البته برخی ممکن است به خاطر فرهنگ اروپایی و دیدگاه مردم این قاره نسبت به زنان، از حجاب زنان مسلمان متنفر باشند، چون این حجاب را مخالفت مسلمانان با فرهنگی می‌دانند که برای مردها حق دیدن بدن زنان، استفاده ابزاری از آن‌ها و کنترل آن‌ها را قائل است.

این افراد معتقدند زنان مسلمان با حجاب خود، توازن ناعادلانه قدرت در جامعه را به چالش می‌کشند، چون مردان دیگر نمی‌توانند به بدن آن‌ها به عنوان موجودی با ماهیت جنسی نگاه کنند. بنابراین موضوع این نیست که مردم در اروپا از مسلمانان می‌ترسند، اما بسیاری از آن‌ها از این ناراحت هستند که حجاب زنان مسلمان، قدرت آن‌ها را به چالش می‌کشد.

البته انواعی از تعصب در اروپا هم وجود دارد که مردم را از مسلمانان می‌ترساند، اما نمی‌توان مردم عادی کوچه و خیابان را به خاطر ابتلا به این تعصب‌ها مقصر دانست. هر چه باشد این افراد تلویزیون نگاه می‌کنند، فیلم می‌بینند، به اخبار گوش می‌دهند، صحبت‌های سیاستمداران کشورشان را می‌شنوند؛ و متأسفانه در همه این موارد، مردم را از مسلمانان می‌ترسانند.

تعصب علیه سایر گروه‌ها و اقشار هم وجود دارد، اما مسلمانان به طور ویژه‌ای هدف این اقدامات هستند. مردم هم این تبلیغات را باور می‌کنند و بعضاً در راستای این تعصب ساختگی، دست به اقدام علیه مسلمانان هم می‌زنند. بنابراین مقصر اصلی، دولت‌ها، سیاستمداران، رسانه‌ها و اخیراً قانون‌گذارانی هستند که در نهادها و ادارات و مدارس قوانین ضداسلامی وضع می‌کنند، در حالی که می‌دانند این قوانین منطبق بر واقعیت و عدالت نیستند.

طی دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ در اروپا، پیش از آن‌که هیتلر به قدرت برسد و پیش از آن‌که یهودیان در اروپا قتل‌عام شوند، شرایطی بسیار شبیه به شرایط کنونی وجود داشت؛ این‌جا و آن‌جا قوانینی تصویب می‌شد که یهودیان را از انجام کارهای مختلف منع می‌کرد و یهودی‌ها در رسانه‌ها و محافل سیاسی هدف قرار می‌گرفتند.

این‌گونه اقدامات نهایتاً فضایی بسیار خطرناک را ایجاد می‌کند که در آن هر نوع خشونت و وحشیگری‌ای ممکن است اتفاق بیفتد.

شما اشاره کردید که حجاب موجب می‌شود تا مردها نتوانند از زن‌ها استفاده ابزاری و جنسی کنند. شما خودتان محجبه هستید. آیا هدف خود شما از داشتن حجاب، اظهار عامدانه یک نماد مذهبی است یا این‌که صرفاً به خاطر دستور اسلام است که حجاب دارید؟

اگر راستش را بخواهید حجاب من دلایل زیادی دارد؛ به طور کلی، زنان مسلمان هم به دلایل مختلفی حجاب دارند، اما نهایتاً دلیل این‌که زنان مسلمان نمی‌خواهند حجاب خود را بردارند به این خاطر است که می‌دانند حجاب، بخشی از اعتقادات و دین‌شان است. اگر موضوع صرفاً اظهار یک نماد سیاسی یا بخشی از ذات زنانگی بود، مسئله گونه دیگری می‌بود.

برای همین هم هست که احترام به اعتقادات مذهبی افراد، برای داشتن جامعه‌ای سالم، لازم است. بنابراین زنان مسلمان ممکن است به دلایل مختلفی حجاب داشته باشند، اما به یک دلیل آن را کنار نمی‌گذارند: به این دلیل که آن را بخشی از دین خود می‌دانند.

تمام دنیا، از جمله کشورهای اروپایی، دارند به خاطر قانون ممنوعیت سفر مسلمانان به آمریکا، از ترامپ انتقاد می‌کنند. به نظر شما حکم جدید دیوان عالی اتحادیه اروپا چه تفاوتی با قانون ترامپ دارد؟

این دو قانون شبیه هم هستند و هر دو نشانه‌های فضای اسلام‌هراسانه، ضداسلامی و نژادپرستانه‌ای هستند که داریم در آن زندگی می‌کنیم. ما در دوره‌ای تاریخی قرار داریم که در آن دنیای غرب‌زده بر اساس یک هویت و تعریف محدود اداره می‌شود و بسیاری از اقشار مختلف و به ویژه مسلمانان خارج از این تعریف گذاشته شده‌اند.

طبق این تعریف، باید با ما مسلمان‌ها متفاوت، خشونت‌آمیز و تبعیض‌آمیز برخورد کنند. بر همین اساس، قانون ممنوعیت سفر مسلمانان به آمریکا و حکم جدید دیوان عالی اتحادیه اروپا، نشانه‌ها و نتایج فضایی هستند که در دنیا به وجود آورده‌اند. همان‌طور که گفتم، این دوران، دوران بسیار خطرناکی است.