سرویس جهان مشرق - تصمیم ترامپ برای خروج از سوریه، ناگهانی، خودسرانه، و عجیب بود؛ عجیب از این بابت که این تصمیم به سود دنیا و به ضرر آمریکا و متحدانش است. در حالی که اعضای کابینه ترامپ، سایر سیاستمداران آمریکایی، مقامات رژیم‌های صهیونیستی و سعودی، کُردهای سوریه، و برخی تروریست‌های درگیر در جنگ علیه دولت بشار اسد از این تصمیم ترامپ نگران و وحشت‌زده شده‌اند، مردم و دولت‌های دیگر دنیا از خروج آمریکا از سوریه استقبال کرده و این تصمیم را شاید تنها تصمیم عاقلانه ترامپ در این دو سالی دانسته‌اند که از ریاست‌جمهوری او می‌گذرد. منتقدان به این خروج نظامی [۱] ، که اکنون گفته می‌شود شتاب اولیه آن گرفته شده و حدود ۴ ماه طول خواهد کشید، معتقدند ترک سوریه توسط آمریکا، بیش از هر چیز، به سود محور مقاومت و به ویژه تقویت موضع ایران منجر خواهد شد [۲] . در گزارش پیش رو به بررسی دو عدد از گزارش‌هایی می‌پردازیم که تصمیم ترامپ را به سود ایران و نتیجه تسلیم آمریکا در سوریه ارزیابی کرده‌اند.

در همین‌باره بخوانید:

›› «جیم» هم جیم زد / «سگ دیوانه» ای که در کابینه ترامپ عقل کُل بود

›› «امنیت جمعی» و «بازدارندگی چتری» در ائتلاف تحت رهبری ایران

اصرار اندیشکده آمریکایی و انکار مجله روسی درباره خروج ترامپ از سوریه

اندیشکده آمریکایی بروکینگز، که برجسته‌ترین اندیشکده جهان تلقی می‌شود، در بخشی از گزارش خود تحت عنوان «خروج آمریکا از سوریه برای داعش، ایران و متحدان کُرد به چه معناست [۳] » می‌نویسد:

خروج آمریکا از سوریه، به شکلی اجتناب‌ناپذیر، منجر به ایجاد خلأ وسیع‌تری خواهد شد که دشمنان آمریکا آن را پر خواهند کرد. ده‌ها هزار نیروی نیابتی ایران در سوریه (و بلکه ترکیبی از این نیروها و نیروهای هم‌پیمان با حکومت سوریه) پس از این تصمیم ترامپ، قدرت خواهند گرفت. در نتیجه خروج ترامپ، ایران تواناییِ بی‌رقیبی برای شکل‌دهی به آینده سیاسی سوریه پیدا خواهد کرد و تشویق خواهد شد تا بیش از پیش در سیاست، اقتصاد، و حوزه امنیتی سوریه، و هم‌چنین [تخصیص] منابعی نقش ایفا کند که احتمالاً جامعه بین‌المللی در آینده برای بازسازی به سوریه تزریق خواهد نمود. خروج آمریکا به ایران کمک استراتژیک خواهد کرد، و به عنوان مثال، این کشور فضای مانور بیش‌تری را برای پی‌گیری و ایجاد پُل زمینی‌ای خواهد داشت که تهران را به بیروت و مدیترانه متصل می‌کند و ایران از مدت‌ها پیش به دنبال آن بوده است. به طور کلی، خروج آمریکا از سوریه، در سراسر منطقه انعکاس پیدا خواهد کرد و توازن قدرت منطقه‌ای را به سود ایران تغییر خواهد داد.

مجله اینترنتی «نیو ایسترن آوت‌لوک» نیز در گزارشی با عنوان «خروج آمریکا از سوریه حتمی بود [۴] » توضیح می‌دهد که با توجه به تحولات اخیر در منطقه، آمریکا دیر یا زود وادار به ترک سوریه می‌شد. این پایگاه روسی در آغاز گزارش خود می‌نویسد:

تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، برای بازگرداندن نیروهای نظامی این کشور از سوریه قطعاً بسیاری از مردم دنیا را غافل‌گیر کرد. در این میان، نزدیک‌ترین افراد به ترامپ دچار بیش‌ترین غافل‌گیری شدند؛ از جمله این افراد، «جیمز متیس»، پنتاگون و جنگ‌طلبانی بودند که می‌خواهند از سوریه به عنوان میدانی برای جنگ نیابتی علیه ایران و روسیه استفاده کنند. کارشناسان سیاسی در غرب نیز بر همین اساس، داد و فریاد (بی‌خودی) راه انداخته‌اند و بسیاری از آن‌ها می‌گویند بیم آن را دارند که خروج آمریکا از سوریه منجر به ایجاد مناطق امن برای سازمان‌دهی مجدد تروریست‌ها [۵] ، باز شدن دست ایران برای گسترش نفوذش تا هر اندازه که دوست داشته باشد، و ضربه خوردن روابط آمریکا با متحدان غربی و شرقی‌اش خواهد شد. این در حالی است که واقعیت‌های میدانی جنگ سوریه نشان می‌دهد که هیچ‌یک از این ترس‌های بزرگ‌نمایی‌شده، نه تنها ریشه در واقعیت ندارد، بلکه واقعیت‌ها درباره وضعیت سوریه را تحریف می‌کند.

ترامپ به دنبال نجات سربازان آمریکایی یا فرار از شکست؟

یکی از قول‌های مشهور ترامپ در رقابت‌های انتخاباتی سال ۲۰۱۶ این بود که «اگر من رئیس‌جمهور شوم، آن‌قدر [در همه امور] پیروز خواهیم شد که از پیروز شدن خسته شوید!» ترامپ با همین تصور هم بود که در سخنرانی سال گذشته (۲۰۱۸) در مجمع عمومی سازمان ملل مدعی شد که دولتش در کم‌تر از دو سال تقریباً بیش از هر دولت دیگری در تاریخ آمریکا دست‌آورد داشته است؛ همان ادعایی که موجب شد حاضران در جلسه، کنترل خود را از دست بدهند و زیر خنده بزنند. به هر حال، «سلمان رفیع شیخ» کارشناس مجله نیو ایسترن آوت‌لوک ظاهراً معتقد است که ترامپ برای جلوگیری از ثبت یک «شکست» بزرگ در کارنامه‌اش به دنبال خروج زودهنگام از سوریه است و برای آن‌که شانس موفقیت مجدد در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۰ را از دست ندهد (انتخاباتی که ترامپ از ماه‌ها قبل خود را درگیر رقابت بر سر آن کرده است)، نظر تمام مشاوران نظامی و امنیت ملی خود را نادیده گرفته است.

این کارشناس پاکستانی روابط بین‌الملل توضیح می‌دهد:

از دید ترامپ، تصمیم به خروج از سوریه قطعاً در راستای عمل به یکی دیگر از وعده‌های کمپین انتخاباتی‌اش است، اما فقط عمل به وعده‌اش نبود که ترامپ را وادار به عقب‌نشینی از سوریه کرد. به حکم شرایط کنونی، آمریکا عملاً جنگ در سوریه را از دست داده بود، و نیروهایش به شدت در معرض خطر قرار گرفته، محاصره شده و، به عنوان اشغالگر در سوریه، تحت تهدید جدی بودند. بخشی از دلیل این وضعیت به عدم توانایی آمریکا در جلوگیری از ادامه حملات ترکیه علیه کُردها برمی‌گردد. در این شرایط، پس از آن‌که ارتش ترکیه شبه‌نظامیان کُرد را نابود و پراکنده کرد، ۲۰۰۰ سرباز آمریکایی که [بدون حمایت متحدان کُرد خود] در داخل سوریه به دام می‌افتند، کاملاً بی‌دفاع خواهند بود. اگر این نیروها درگیر یک نبرد شوند یا هدف یک حمله قرار بگیرند و تعداد زیادی از آن‌ها کشته شود، واکنش‌های احتمالی در داخل آمریکا آن‌قدر شدید خواهد بود که ترامپ نمی‌تواند مقابل آن‌ها تاب بیاورد. تصمیم رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر نادیده گرفتن موضع متیس در این‌باره هم به همین خاطر بوده است؛ هرچه باشد، متیس مانند ترامپ هدف حملات سیاسی داخلی قرار نمی‌گرفت.

تلاش ترامپ برای «خداحافظی در اوج»

نیو ایسترن آوت‌لوک درباره موانع نظامی پیش روی موفقیت آمریکا در سوریه و هم‌چنین تلاش ترامپ برای خروج از این جنگ پیش از گرفتار شدن در باتلاقی مانند عراق و افغانستان می‌نویسد:

حتی اگر آمریکا می‌خواست از نیروهای نظامی‌اش در سوریه برای به دست گرفتن کنترل مناطق بیش‌تری از خاک این کشور هم استفاده کند، جنگ‌افزارهای نظامی روسی که در سوریه مستقر شده است، رسیدن به چنین هدفی را نه تنها فوق‌العاده دشوار، بلکه بسیار هزینه‌بر می‌کرد. مسئله در حال حاضر از سامانه اس -۳۰۰ [و اس -۴۰۰ [۶] ] هم فراتر رفته است. مهم‌ترین عامل [در تعیین معادلات نظامی در سوریه] اکنون سامانه «پولیانا دی۴ ام۱ [۷] » است؛ پیش‌رفته‌ترین سامانه رابط روسی که [برای ایجاد هماهنگی میان سامانه‌های رصد ماهواره‌ای و هدف‌گیری] در اختیار نیروهای دفاعی و هوایی سوریه قرار گرفته و البته اطلاعات نسخه روسی سامانه «آواکس [۸] » (مخفف عبارت «سامانه هشدار و کنترل هوایی»)، یعنی هواپیماهای «اِی -۵۰ یو [۹] » [با توانایی تشخیص زودهنگام و ایجاد هماهنگی با جنگنده‌های خودی برای هدف قرار دادن اهداف زمینی و هوایی از صدها کیلومتر دورتر [۱۰] ] و ماهواره‌های روس نیز به کمک آن می‌آیند [۱۱] . به این ترتیب، اگر نیروهای آمریکایی در شمال شرقی سوریه توسط ارتش این کشور و با حمایت هوایی [سامانه‌های روسی] مورد حمله قرار بگیرند، فاجعه بزرگی برای آمریکایی‌ها به بار خواهد آمد که برای ترامپی که قطعاً به دنبال انتخاب مجدد برای دوره دوم ریاست‌جمهوری است، هرگز پیامد خوبی نخواهد داشت. در طرف مقابل، خروجِ به ظاهر «پیروزمندانه» از سوریه [چنان‌که ترامپ با طرح ادعای غلبه آمریکا بر داعش می‌خواهد القا کند]، در فضای سیاسی آمریکا شرایط متفاوتی را برای ترامپ رقم خواهد زد.

در همین‌باره بخوانید:

›› پیروزی بر داعش عامل تقویت نفوذ منطقه‌ای ایران

›› ایران مطمئن‌ترین همسایه و متحد برای عراق است

›› ایران نقش اول را در افغانستان دارد

در ادامه این گزارش، درباره تسلیم شدن ترامپ مقابل محور ایران-روسیه-ترکیه آمده است:

آمریکا به غیر از کُردها، متحدان آن‌چنان زیادی ندارد که بتواند در سوریه روی آن‌ها حساب کند. عربستان، امارات و اردن پیشاپیش تقریباً از جنگ سوریه خارج شده‌اند؛ روسیه، ایران و ترکیه الآن حدود دو سال است که تعیین سرنوشت تحولات سوریه را به دست گرفته‌اند. تنها کشوری که آمریکا ممکن بود بتواند امیدوار باشد که روی آن حساب کند، ترکیه بود که متحد واشینگتن در ناتو است. این در حالی است که روابط سرد اخیر [در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ] با ترکیه، و تمایل آمریکا به سر بریدن روابطش با آنکارا در قربانگاه کردستان [و ترجیح دادن کُردها به دولت اردوغان]، ترکیه را به طور قطع وارد اردوگاه روسیه کرده است. بنابراین واشینگتن اکنون به غیر از تعدادی مأمور انگلیسی و فرانسوی و مُشتی مزدور، متحد دیگری در تحولات میدانی سوریه ندارد.

در همین‌باره بخوانید:

›› اقرار بولتن ارتش آمریکا به قدرت رادارهای بومی و «عقاب‌» های آشیانه‌نشین ایرانی

›› ایران یک سر و گردن از رقبایش در منطقه بالاتر است

سوریه برای ترامپ یک بازی ازپیش‌باخته است

نیو ایسترن آوت‌لوک بخش آخر از گزارش خود را به تلاش‌های ائتلاف سه‌جانبه ایران، روسیه و ترکیه در حمایت از دولت بشار اسد در سوریه اختصاص داده و در این‌باره می‌نویسد:

واقعیت‌های میدانی در جنگ سوریه پیشاپیش آن‌قدر متحول شده است که آمریکا دیگر قادر نیست این واقعیت‌ها را به سود خود تغییر بدهد. به این ترتیب، هم‌زمانی تصمیم ترامپ مبنی بر خروج از سوریه از یک سو، و امضای توافق‌نامه‌ای در ژنو توسط سه تضمین‌کننده اصلی صلح در این کشور، یعنی ایران، روسیه و ترکیه، از سوی دیگر، تصادفی نیست. طبق مفاد این توافق‌نامه کمیته‌ای ۱۵۰ نفری شامل تمام جناح‌ها در سوریه، پیش‌نویس قانون اساسی جدیدی را تدوین خواهند کرد که راه را برای برگزاری یک انتخابات تحت نظارت سازمان ملل و پی‌گیری روند صلح با هدف تشویق میلیون‌ها پناهنده سوری برای بازگشت به میهن‌شان هموار خواهد کرد. اگرچه گروه «آستانه» [ایران، روسیه و ترکیه به عنوان اعضای اصلی نشست‌های صلح در شهر «آستانه» پایتخت قزاقستان] و سازمان ملل هنوز به توافق نرسیده‌اند، اما خروج آمریکا از سوریه یعنی طرحی که بتوان در قالب آن بر مبنای مذاکرات همه‌جانبه به صلح دست پیدا کرد، اکنون از هر زمان دیگری دست‌یافتنی‌تر است.

در همین‌باره بخوانید:

›› حاج قاسم؛ قوی‌ترین ژنرال خاورمیانه و معمار استراتژی قدرتمند ایران

›› بازنویسی قواعد بازی در خاورمیانه توسط ائتلاف ایران-روسیه مقابل چشم آمریکا

نویسنده گزارش، کارشکنی‌های آمریکا در سوریه از ابتدای جنگ تا امروز و حمایت واشینگتن از تروریست‌ها به جای دولت مشروع و قانونی این کشور را نیز خاطرنشان می‌کند:

واقعیت‌های موجود نشان می‌دهد که آمریکا در سوریه کم‌وبیش نقشی مخرب را ایفا کرده است. این کشور به جای آن‌که واقعاً با داعش مبارزه کند، بیش‌تر علاقه‌مند بوده که از «شورشیان» حمایت مالی کند تا آن‌ها بتوانند کار اسد را یک‌سره [و او را سرنگون] کنند. آمریکایی‌ها به جای آن‌که تروریست‌های داعش را از بین ببرند، به گروه‌های تروریستی اجازه داده‌اند تا در مناطق امنیتی تحت کنترل این گروهک تروریستی، پناه بگیرند. به عنوان نمونه، پایگاه «التنف» و حاشیه امنیتی ۵۰ کیلومتر مربعی آن، این وظیفه را به خوبی برای آمریکا انجام داده‌اند. هم‌چنین اعلام «منطقه پرواز ممنوع» توسط آمریکا بر فراز برخی مناطق، مانعی جدی برای هواپیماهای سوری و روسی‌ای بود که قصد شکار [و هدف قرار دادن] جنگ‌جویان داعشی را داشتند. در واقع، این مناطق پرواز ممنوع عملاً هیچ معنایی نداشتند جز حمایت هوایی آمریکا از همان گروه‌های تروریستی‌ای که کارشناسان سیاسی غرب اکنون «می‌ترسند» پس از خروج آمریکا دوباره توانایی بازسازی خود را پیدا کنند. این در حالی است که این گروه‌ها پس از خروج آمریکا از سوریه، پناهگاه‌هایی را از دست خواهند داد که واشینگتن برای آن‌ها فراهم کرده بود.

ائتلاف ایران پیروز جنگ سوریه شده است

یکی دیگر از «نگرانی» هایی که کارشناسان آمریکایی و غربی دائماً از آن دم می‌زنند، این است که با خروج آمریکا از سوریه، فضای سیاسی این کشور دست‌خوش دعوا و کشمکش میان کشورهایی مانند ایران، روسیه و ترکیه شود که خود را پیروز میدان و عامل اخراج واشینگتن خواهند دید. کارشناس مجله نیو ایسترن آوت‌لوک این ادعا را هم رد می‌کند و توضیح می‌دهد:

خروج آمریکا از سوریه به اشکال مختلفی، مسیر رسیدن به یک فرمول سیاسی [و نه نظامی] برای ایجاد ثبات سیاسی و پاک کردن بقایای داعش از این کشور را هموار می‌کند. به عبارت دیگر، به نظر می‌آید نگرانی‌ای که در رسانه‌های غربی در این‌باره مطرح می‌شود که خروج آمریکا از سوریه ممکن است این کشور را به میدانی برای «رقابت بر سر قدرت ژئوپلتیک» میان قدرت‌های بزرگ [ایران، روسیه و ترکیه] تبدیل کند، کاملاً بی‌اساس است. توافق ژنو که با حضور کمیته تدوین قانون اساسی از همه جناح‌های سوری به دست آمد و دنباله روند صلح آستانه بود، اگرچه هنوز کامل نشده، اما پیشاپیش نشان داده که بسیار بعید است این قدرت‌ها وارد رقابتی شدید با یک‌دیگر شوند، چراکه تأکید [در مذاکرات و روند برقراری صلح در سوریه به رهبری این سه کشور] هم‌چنان روی تحقق منافع طرف‌های مختلف با استفاده از ابزارهای سیاسی است.

این‌که انگیزه ترامپ در خروج از سوریه چه بوده است، هنوز مشخص نیست. ممکن این انگیزه، شخصی و مربوط به انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۰ باشد؛ ممکن است جناحی و برای فرار از نوشته شدن یک جنگ ناموفق دیگر (در ابعاد شکست در عراق) به پای جمهوری‌خواهان باشد؛ ممکن است ملی و با هدف تغییر تمرکز نیروهای نظامی آمریکا از سوریه به چین، روسیه، یا حتی ایران باشد؛ اما مسلماً آن‌چنان‌که ترامپ می‌گوید، برای حفاظت از جان سربازان آمریکایی و جلوگیری از ریخته شدن خون شمار بیش‌تری از آن‌ها در یک جنگ خارجی نیست. به هر حال، تحولات ماه‌های آینده نشان خواهد داد که ترامپ چرا دستور خروج نیروهایش از جنگ سوریه را صادر کرد. آن‌چه در حال حاضر به نظر می‌رسد توضیح مناسبی برای عقب‌نشینی آمریکا از سوریه باشد، تسلیم واشینگتن مقابل محور مقاومت و ائتلاف ایران، روسیه و ترکیه و اذعان به شکست در تعیین سرنوشت جنگ سوریه پس از هزینه‌های هنگفت سیاسی و نظامی است.

در همین‌باره بخوانید:

›› نقش نفت در خروج آمریکا از سوریه / آیا ترامپ روی چین تمرکز خواهد کرد؟

›› تلاش اندیشکده آمریکایی برای تخریب آینده ائتلاف تهران-مسکو

›› سیاست‌های آمریکا درباره جمهوری اسلامی «رؤیای نشئگی» است

›› جنگ با ایران، آمریکا و ترامپ را نابود خواهد کرد

در همین‌باره بخوانید:

›› آمریکایی‌ها در آرزوی براندازی / آیا «توافق بهتر» ترامپ همان «نقشه سال ۹۸» است؟

›› مرگ «جورج بوش پدر»؛ پیرترین رئیس‌جمهور آمریکا هم آرزوی تغییر حکومت ایران را به گور برد

›› «جان مک‌کین» هم آرزوی سرنگونی نظام ایران را به گور برد