به گزارش مشرق، دفاع هوایی در برابر تهاجم‌های هواپایه را می‌توان مهم‌ترین عامل برتری کلی یک صحنه رزم برشمرد چراکه نیروهای رزمنده در سطح اعم از زمینی، دریایی و ... زیر چتر دفاع هوایی است که می‌توانند به دور از هرگونه مزاحمت و تهاجمی، اقدامات عملیاتی خود را انجام دهند و به همین دلیل است که طرح‌ریزان عملیات‌های نظامی، داشتن یک محیط حتی حداقلی از برتری هوایی را یک ضرورت می‌دانند.
بسیاری این تصور را دارند که قدرت هوایی (Airpower) در گرو داشتن نیروی هوایی (Airforce) قدرتمند است، حال آنکه در تعاریف آکادمیک نیروی هوایی تنها بخشی از قدرت هوایی یک کشور محسوب می‌شود که در کنار آن ناوگان هوایی غیرنظامی، ناوگان پرنده های بدون سرنشین، پدافند هوایی، فرودگاه‌ها و اماکن مربوط به هوانوردی و تمام آنچه که در یک کشور مربوط به مسائل هوایی و فضایی می‌شود، سایر اجزاء تشکیل دهنده یک قدرت هوایی را تشکیل می‌دهند.
قدرت هوایی یک کشور در برابر هر نیروی متخاصمی به پنج دسته کلی شامل سیادت هوایی، برتری هوایی، برابری قدرت هوایی، ضعف قدرت هوایی و عدم وجود قدرت هوایی تقسیم می‌شود که در بالاترین حد خود یعنی سیادت هوایی، قدرت تهاجم هواپایه دشمن علیه کشور به طور کامل از بین رفته و آن کشور حاکم بر کل فضا و آسمان میدان جنگ محسوب می‌شود.
طی سالهای گذشته در کشورمان، دو حوزه پدافند هوایی و توسعه ناوگان پرنده‌های بدون سرنشین به طور ویژه‌ای مورد توجه قرار گرفته‌اند که این امر منتهی به طراحی و ساخت طیف متنوع و وسیعی از سامانه‌های پدافند هوایی و همچنین پهپادها در پیکربندی‌های متنوع شده است.
اما یکی از حوزه‌های مشترکی که میان پدافند هوایی و پهپاد تعریف شده است، استفاده از پهپادهای رهگیر به منظور اجرای عملیات رهگیری هوایی است که در گونه‌های انتحاری و مسلح به موشک‌های هوا به هوا تاکنون چند نمونه ساخته شده است.
** سریر
سریر یا H-۱۱۰ برای اولین بار در رژه روز ارتش ۱۳۹۲ به نمایش درآمد و از آن می‌توان بعنوان نخستین پهپاد پدافند هوایی ارتش یاد کرد.
نخستین نمایش پهپاد سریر در سال ۱۳۹۲
سریر از نظر ظاهری دارای دو موتور پیستونی و ملخی است که یک موتور در قسمت جلوی بدنه و موتور دیگر در انتهای بدنه قرار دارد و از این نظر اولین و در حال حاضر تنها پهپاد رزمی کشورمان است که از دو موتور پیستونی برخوردار است.
استفاده از دو موتور در این پهپاد احتمالا برای افزایش نیروی لیفت (برا) لازم برای حمل موشک‌های هوابه‌هوا است چراکه حمل دو موشک در زیر بالها برای پهپادی در این ابعاد می‌تواند نیروی مقاومت هوا (درگ) را افزایش دهد. سایر بخش‌های بدنه این پهپاد شامل بال‌های ذوزنقه‌ای و دم دوتایی H شکل است که سطوح کنترلی دم نیز به صورت ۲ سکان عمودی جدا از هم و یک سکان افقی است.
پهپاد سریر برای مقابله با اهداف هوایی، دو جایگاه حمل سلاح در زیر بالها برای حمل موشک‌های هوا به هوا دارد. موشک استفاده شده در این پهپاد برای مقابله با اهداف هوایی، در حقیقت همان موشک دوش پرتاب میثاق-۱ است که از سیستم جستجوگر حرارتی برخوردار است.
برد این موشک از ۵۰۰ متر تا ۵ کیلومتر و سقف ارتفاع ۴ هزار متر در نسخه دوش پرتاب است که اگر این برد را برای نسخه هواپایه آن نیز در نظر بگیریم، قابلیت رزمی خوبی برای مقابله با اهداف هوایی برای پهپاد سریر فراهم می‌کند.
** پهپاد پدافند هوایی
در مهرماه ۱۳۹۳ وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح از نمونه دیگری پهپاد مسلح به موشک هوابه هوا رونمایی کرد که بررسی ظاهر آن نشان می‌داد از خانواده پهپادهای مهاجر، و از نوع مهاجر-۴ باشد که نمونه‌های متعدد با کاربردهای مختلفی از آن تاکنون تولید شده و در اختیار نیروهای مسلح قرار دارد.
پهپاد رهگیر مسلح به موشک پدافند هوایی
این پهپاد بر خلاف نمونه پیشین یعنی پهپاد سریر، از یک موتور پیستونی ملخی استفاده می‌کند و در قسمت جلوی خود از یک سامانه اپتیکی برای شناسایی اهداف پروازی برخوردار است. این پهپاد نیز مانند سریر، از موشک میثاق-۱ برخودار است که البته بررسی موشک نصب شده بر آن با نمونه دوش پرتاب میثاق-۱ نشان می‌دهد که برخی قسمت‌های مربوط به شلیک از زمین میثاق-۱ به منظور هماهنگ سازی با سامانه های کشف پهپاد، حذف شده است.
موشک دوش پرتاب میثاق
از دیگر تفاوت‌های این پهپاد با نمونه قبلی یعنی سریر، نحوه بازیابی است. پهپاد سریر مجهز به ارابه فرود و چرخ است و عمل نشست و برخاست را با استفاده از آن انجام می‌دهد. اما پهپاد مجهز به موشک پدافند هوایی که تا کنون اسمی برای آن اعلام نشده است، عمل نشستن را با استفاده از اسکید انجام می‌دهد که البته برای مواقع اضطراری، چتر نجات نیز برای آن تعبیه شده است.
** کرار رهگیر
«کرار» از جمله پهپادهای ایرانی است که نام آن تاکنون زیاد شنیده شده است و از آنجایی که نخستین پهپاد موتور جت کشورمان بوده، تا کنون نمونه‌های مختلفی از آن تولید شده است.
سرعت کرار با استفاده از موتور توربوجت در بیشترین میزان خود به ۹۰۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد و توان حمل محموله‌ای به وزن ۲۵۰ کیلوگرم را دارد که این محموله اگر سلاح باشد، می‌تواند در قسمت میانی بدنه نصب شود.
برد اعلام شده برای پهپاد کرار ۱۰۰۰ کیلومتر است و قابلیت پرواز تا سقف ۴۰ هزار پا (۱۲ کیلومتر) را دارد. تاکنون علاوه بر نمونه‌هایی چون «کرار هدف» بعنوان هدف تمرینی برای سامانه‌های پدافندی و «کرار بمب‌افکن» مجهز به بمب‌های سقوط آزاد، در سالهای گذشته نمونه دیگری از این پهپاد تحت عنوان «کرار رهگیر» نیز به نمایش درآمد که مجهز به موشک پدافند هوایی شهاب ثاقب بود.
پهپاد کرار مجهز به موشک هوابه‌هوای شهاب ثاقب
«شهاب ثاقب» موشک پدافندی سامانه‌های پدافندی حرز نهم و یازهرا(س) است که بردی بین ۸ تا ۱۱ کیلومتر دارد و سرعت آن نیز ۷۴۰ متر بر ثانیه است. تفاوت نمونه نصب شده موشک شهاب ثاقب بر روی جت کرار با نمونه زمین پایه آن، بخش هدایت موشک است که برخلاف نمونه زمینی که از هدایت رادیویی برخوردار است، نمونه هواپایه استفاده شده بر روی جت کرار سامانه هدایت حرارت‌یاب دارد.
اما در رزمایش اخیر مدافعان آسمان ولایت نیروی پدافند هوایی ارتش، نمونه دیگری از پهپاد «کرار رهگیر» مورد استفاده و بهره‌برداری عملیاتی قرار گرفت که به صورت انتحاری، هدف خود را مورد اصابت قرار داد.
نمونه رهگیر انتحاری پهپاد کرار
تصاویر منتشرشده از نمونه رهگیر انتحاری پهپاد کرار، نشان می‌دهد که برای افزایش دقت اصابت به هواگرد متخاصم، در قسمت دماغه آن سنسورهای اپتیکی و یا حرارتی به استفاده شده است تا با تعقیب هدف به صورت قفل اپتیکی و یا قفل حرارتی، به آن اصابت کند.
** کیان-۲
کیان-۲ جدیدترین پهپاد نیروی پدافند هوایی ارتش است که در روز پدافند هوایی سال جاری از آن رونمایی شد و یکی از ماموریت‌های تعریف شده برای آن، اجرای عملیات رهگیری هوایی است.
پهپاد کیان-۲
این پهپاد نمونه بزرگتر و کامل تر کیان-۱ از نظر نوع ماموریت‌ها است چراکه پهپاد کیان-۱ فقط به منظور ارزیابی سامانه های راداری تولید شده بود، اما کیان-۲ علاوه بر این ماموریت، قابلیت شناسایی، رهگیری و نقطه زنی را نیز دارد. گرچه تاکنون به سلاح اصلی پهپاد کیان-۲ اشاره‌ای نشده است، اما به نظر می‌رسد که این پهپاد نیز مانند نمونه اخیر «کرار رهگیر» برای انهدام اهداف به صورت انتحاری عمل می‌کند و با استفاده از مواد منفجره‌ای که درون آنها به کار گرفته می‌شود، در نقش یک موشک یا بمب پرنده عمل خواهند کرد و علیه هر هدف در آسمان، زمین و دریا قابل استفاده خواهند بود.
به کارگیری نمونه جدید پهپاد «کرار رهگیر» و رونمایی از کیان-۲ که قابلیت حمل کلاهک‌های انفجاری در نقش پهپادهای رهگیر و نقطه زن را دارند، بیانگر این موضوع است که بکارگیری پهپادهای انتحاری برای ایجاد بازدارندگی و تعمیم برتری و سیادت هوایی در دستور کار پدافند هوایی کشور قرار گرفته است.
این استراتژی از آنجا هوشمندانه به نظر می‌رسد که بدون صرف هزینه‌های گزاف برای به پرواز درآوردن جنگنده‌های شکاری و شلیک موشک‌های هوا به هوا، می‌توان با پهپادهای ارزان قیمت، تهدید جنگنده‌های چند ده میلیون دلاری و یا هرگونه هدف متخاصم هوایی را رفع کرد.
به بیان ساده‌تر، هنگامی‌که یک جنگنده گرانقیمت متخاصم وارد فضای کشور شود و خود را در معرض رهگیری توسط یک پهپاد انتحاری چند هزار دلاری ببیند، چاره‌ای جز گریز از مهلکه نخواهد داشت چراکه در صورت اصابت، علاوه بر عدم موفقیت در اجرای ماموریت، یک جنگنده گرانقیمت دشمن نیز از بین خواهد رفت.