به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، حادثه غم انگیر و تاسف بار سقوط یک هواپیمای اوکراینی در سحرگاه روز چهارشنبه هفته گذشته را شاید بتوان یکی از تلخ‌ترین حوادث سالهای اخیر کشورمان دانست که دل‌های مردم را غصه‌دار کرد و جمعی از هموطنان را به کام مرگ کشاند.
بعد از بروز این حادثه تاسف بار، نیروهای مسلح و دیگر بخش های مسئول در کشورمان وارد بحث تحقیق و تفحص پیرامون این موضوع شده و در نهایت در صبح روز شنبه، ستاد کل نیروهای مسلح با صدور اطلاعیه‌ای توضیحاتی در خصوص این حادثه داد و در کمال تاسف مشخص شد که شلیک غیرعمد از سامانه پدافند هوایی تور ام ۱ سپاه موجب سقوط این هواپیما شده است.
بیشتر بخوانید:
دستور رهبر انقلاب درباره حادثه هواپیمای اوکراینی: صادقانه و صریح با مردم مطرح کنید
سردار سلامی: جنگ الکترونیک را شروع کردیم پرنده‌های آمریکایی ناپدید شدند/ موشک بالستیک نقطه‌زن یعنی انتهای تکنولوژی
همزمان، رهبر انقلاب با اطلاع از وضعیت به وجود آمده دستور پیگیری‌های ویژه را صادر کردند و توضیحات سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه (متن کامل تر را در اینجا مطالعه کنید) مشخص کرد که این اشتباه از ظرف نیروهای خودی، موجبات چنین اتفاقی را رقم زده است.
ابهاماتی در سقوط پرواز اوکراینی
یکی از اولین مباحثی که پس از رونمایی از علت واقعی سقوط ذهن بسیاری را درگیر کرد این بود که با وجود شرایط بسیار حساس کشور در آن مقطع و امکان بروز هرگونه حادثه چرا حداقل پروازها در آن بازه زمینی لغو نشده است. سردار حاجی زاده در این خصوص این گونه می‌گوید:
«نمیخواهم کسی را متهم کنم، از دید من هروقت شرایط جنگی می‌شود باید این اتفاق توسط مسئولین ذیربط می‌افتاد اما به هر ترتیب نیفتاد... و کسان دیگری باید این کار را می کردند.»
شاید بتوان یکی از مهم‌ترین ضعف‌ها در سقوط پرواز اوکراینی و فرجام تلخ آن را دقیقا در همین موضوع پیدا کرد. نهاد یا نهادهایی که مسئول انجام پروسه پرواز ممنوع و زمین‌گیر کردن پروازهای کشور در آن لحظه بودند کدام نهادها بودند و آیا پاسخگو خواهند بود؟
در عین حال، این سوال و ابهام برای بخشی از جامعه پیش آمده که به نظر می‌رسد نیروهای مسلح در بیان واقعیت، تاخیر کرده‌اند. در حالی که چنین موضوع حساسی که شامل پارامترهای مختلفی چون علت حادثه، اشتباهات فرد یا گروه شلیک‌کننده، احتمال هک سیستم یا هر نوع ابهام دیگر، نیازمند بررسی تخصصی است و در حالی که ایکائو (سازمان هوانوردی بین المللی) در تحلیل خود از این ماجرا، رسما پیش‌بینی می کند که این جمع بندی ۳۰ روز طول بکشد، اما ایران در عرض ۳ روز، این اقدام را انجام داده است.
چرا تشخیص اشتباه در آن شرایط رخ داد؟
مسئله بعدی در خصوص این تراژدی، شلیک اشتباه سامانه تور ام ۱ است. در این خصوص باید به شرایط حساس چند ساعت پس از وقوع پاسخ موشکی کشورمان به آمریکا اشاره کرد که هر لحظه بیم جنگ می‌رفت. در این شرایط، از مفهوم نظامی «مه جنگ» یا Fog of War استفاده می‌شود؛ اصطلاحی که به دشواری تصمیم گیری در میانه درگیری ها اشاره دارد و فشار و حساسیست روانی بالا بر نیروها را توصیف می کند.
در واقع کارشناسان نظامی این شرایط را به زمانی اطلاق می‌کنند که وخامت شرایط به شکلی است که مانند شرایط مه و غبار، تشخیص اطلاعات درست از نادرست یا سره از ناسره سخت و دشوار می‌شود. در واقع این شرایط عدم‌اطمینان نسبت به محیط اطراف را در میدان جنگ توصیف میکند. در این شرایط نیروهای نظامی، اپراتورها و افراد دخیل در شرایط آماده‌باش استرس، فشار و هیجانی چندین برابر شرایط معمول را تجربه می‌کنند و این مسئله احتمال خطای آنها را بالا می‌برد.
کشورهای مختلف همگی تلاش دارند با استفاده از آموزش‌ها، ابزارها و فناوری‌های مختلف در چنین شرایطی درصد خطا را هرچه می‌توانند، کمتر کنند. برخی از کارشناسان خطای صورت‌گرفته از سوی یک سامانه پدافندی کشورمان را در راستای بخشی از همین مسئله تلقی می‌کنند. چنین سامانه های پدافندی، در شرایط جنگی اختیارات بیشتری پیدا می‌کنند و می‌توانند بدون طی سلسله مراتب مرسوم در صدور فرمان آتش، تصمیم به شلیک بگیرند.
کروز از کجا آمد؟
هشدار شلیک موشک کروز یکی از موارد مهمی است که واکاوی آن به روشن شدن ماجرا کمک میکند. با توجه به اینکه در آن ساعات و به دلیل تهدیدهای مداوم ترامپ برای شلیک به ۵۲ نقطه کشور، پدافند به صورت آماده باش کامل درآمده بود، سامانه و افراد فعال در تور ام ۱، هدفی که در رادار خود در نزدیکی آن است را به عنوان موشک کروز تشخیص می دهد که سرلشکر سلامی فرمانده کل سپاه، علت آنرا علاوه بر خطای فرد شلیک کننده، نوع حرکت هواپیما و محل استقرار سامانه دانست که به موشک کروز شبیه بوده است.
تحت تاثیر جنگ الکترونیک قرار گرفتن یا نوعی از حمله سایبری یکی از گزینه‌های موجود در این شرایط است که مشخص شدن حقایق کافی از آن همچون ماجراهای استاکس نت و امثالهم، زمان طولانی‌تری را طلب میکند. بر این اساس، بررسی‌های مشرق از برخی رسانه‌های خارجی فعال در حوزه دفاعی نشان می‌دهد، نمی توان به طور کلی، موضوع احتمال حمله سایبری و جنگ الکترونیک را در این موضوع کنار گذاشت به صورتی که حتی بعضا اشاره می شود که واحد ۸۲۰۰ اسرائیل مقصر "مرگ" هواپیمای اوکراینی در آسمان ایران است.»
پایگاه تحلیلی پولیتوس در این زمینه با اشاره به اینکه "پس از اصابت موفقیت‌آمیز موشک‌های ایرانی به پایگاه‌های آمریکایی در عراق، گزارش‌هایی مبنی بر اینکه نیروی هوایی آمریکا قصد حمله به مراکز استراتژیک ایران را دارد به آنها داده‌شده بود"، افزوده است: درست در همان لحظه حساس، یک بوئینگ مسافربری در مجاورت یکی از مراکز مهم نظامی سپاه به پرواز درآمد و این تقارن زمانی سرنوشت‌ساز با "خطای انسانی" ترکیب شد تا به‌طور تصادفی، موشک شلیک‌شده، هواپیمای مسافربری را به آتش بکشد.
به نوشته این پایگاه تخصصی، کارشناسان مرکزی به نام "Veteranstoday" معتقدند که واحد ۸۲۰۰ اسرائیل در ازکارافتادن سیستم هواپیمای پرواز PS۷۵۲ درگیر بوده چراکه این حمله سایبری تروریستی اسرائیلی بود و هکرهای اسرائیلی با تغییر در کد شناسایی هواپیما و تعویض جای "دوست و دشمن"، هواپیماهای اوکراینی را به‌عنوان "دشمن" تعریف کردند که همین منجر به پرتاب موشک سیستم پدافند هوایی ایران شد.
این کارشناسان خاطرنشان می‌کنند که عمده تراشه‌های مورداستفاده در ساخت تراشه‌های نظامی سایبری در سراسر جهان درخطر نفوذ هستند چراکه این تراشه‌ها با استفاده از فن‌آوری آمریکایی ساخته‌شده و دارای خلل قابل‌نفوذ برای دسترسی‌های غیرمجاز هستند و پیش‌ازاین نیز سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل از طریق حمله هکرهایشان توانستند در مقاطعی سانتریفیوژهای هسته‌ای ایران را مختل کنند.
"به همین دلیل است که روسیه و چین برای تولید و آماده‌سازی زیرساخت‌های سایبری خود فن‌آوری دیجیتال تولیدی خود را برای دفاع از امنیت ملی به کار می‌گیرند و به همین دلیل است که کشورهایی مانند ایران ممکن است هنوز در مقابل نفوذ سایبری اسرائیلی آسیب‌پذیر باشند. "
به اعتقاد این رسانه، "برای جلوگیری از حملات سایبری آینده اسرائیل به اهداف نظامی و غیرنظامی، این تروریسم سایبری باید افشا شود و با پایان دادن به این رفتار متجاوزانه، خطر تسلط اسرائیل بر فناوری سایبر، به همه جهانیان اعلام شود و بسیاری از کارشناسان خاطرنشان می‌کنند که وضعیت هواپیمای اوکراینی یادآور داستان مرگ یک‌باره سیستم هواپیمای شناسایی روسی "ایل-۲۰"، در آسمان سوریه، در سپتامبر ۲۰۱۸ است که درنتیجه اقدامات عمدی دولت صهیونیست، به زمین‌خورده بود. "
از سوی دیگر، بحث هایی در خصوص امکان استفاده آمریکا از سامانه جنگ الکترونیک سوتر (Suter) نیز در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی مطرح است که این سامانه، یک نوع سیستم جنگ الکترونیک است که هدف از کارکرد آن، فریب سیستمهای دفاع هوایی و موشکی حریف است. کارکرد این سامانه به گونه ای است که با ارسال امواج الکترونیکی و الکترومغناطیسی به سیستمهای دفاع هوایی و موشکی و نفوذ در رایانه آنها و یا شبکه یکپارچه پدافندی، ضمن ایجاد اختلال در فرایند کارکرد آنها، پالس ها و داده های غلط را برای آنها ارسال میکند.
اگرچه شواهد و مستندات زیادی در حال حاضر برای تایید چنین موضوعی وجود ندارد و مواردی چون برد این نوع سامانه ها، عدم کشف چنین اخلال هایی در سامانه های موجود در اطراف تهران و نحوه اجرای چنین اقدامی، باعث کمرنگ شدن احتمال آن می شود اما با توجه به انواع اقداماتی که در سالهای اخیر توسط اسراییل و آمریکا برای به هم زدن آرامش و امنیت کشورمان به اجرا گذاشته اند، طبیعتا نمی توان به طور کامل و سریع چنین گزینه هایی را کنار گذاشت.