به گزارش مشرق، «میخوای تا عید 20کیلو کم کنی؟ کلیک کن»، «کم کردن سریع وزن با ارسال عدد یک» «در مدت کوتاهی باعث تعجب همه بشوید. راحت‌ترین روش کم کردن وزن در کوتاه‌ترین زمان»، «همه چیز بخورید ولی لاغر بشوید، با تضمین»
هر چقدر به ایام تعطیلات عید و آخر سال نزدیکتر می‌شویم، بنرهای تبلیغی با عناوین بالا یا پیامک‌های لاغری در صفحات وب و گوشی‌های موبایل بیشتر می‌شوند. سال جدید قرار است شروع بشود و همه دوست دارند تغییر کنند. یکی از موضوعات همیشه خواستار تغییر هم وزن آدم‌هاست. اگرچه در این بین تعدادی هم دوست دارند کمی چاق‌تر بشوند و با نحیفی خداحافظی کنند اما همیشه بازار لاغری داغ‌تر است. آنقدر داغ که شاید باورش سخت باشد اما خیلی‌ها خودشان را به دست همین تبلغیات می‌سپارند تا به رویای لاغری و خوش‌اندامی برسند.
بیشتر بخوانید:
وضعیت تبلیغات سلامتی بالاخص در حوزه لاغری از اوضاع مطلوبی برخوردار نیست. در این بین کار بسیاری از کلینیک‌های تغذیه و افرادی که در حوزه رژیم‌درمانی فعالیت می‌کنند هم خالی از اشکال نیست. به این وضعیت غیراستاندارد باید آسیب‌های جسمی و روحی افرادی که به دنیال کاهش وزن هستند و با توسل به روش‌های فوق معمولا موفق به کم کردن وزن نمی‌شوند را هم باید اضافه کرد.
در این گزارش ابتدا آشفته‌بازار وضعیت تبلغیات لاغری در فضای حقیقی و مجازی را بررسی کرده‌ایم. بعد از آن خدیجه رحمانی، استاد تغذیه دانشگاه شهید بهشتی درباره روش‌های یک رژیم اصولی کاهش وزن و آسیب‌های انواع روش‌های غیراصولی صحبت کرده‌اند. اگر می‌خواهید در عید پیش‌رو لاغر بشوید ما به شما خواندن این گزارش را توصیه می‌کنیم.
ما همه حقیقت را به شما نمی‌گوییم
پیامک‌های تبلیغاتی رژیم لاغری معمولا از انواع دیگر پیام‌ها آزاردهنده‌تر هستند چون روی تلفن همراه شخصی شما ناخواسته وارد می‌شوند. اما نباید از این بگذریم که تعدادی از این پیام‌ها قبل از اینکه دکمه پاک‌کردن را بزنیم ذهن‌مان را مشغول می‌کنند. مثل آن سبک پیامک‌هایی که اول به ما سلام می‌کنند و کنجکاومان می‌کنند که نکند شخصی حقیقی با ما کار دارد.
اگر دنبال لاغری باشید و تا اینجای کار پیش آمده باشید، احتمال دارد که آن عدد کذایی را هم به شماره سه هزار و چند ارسال کنید و منتظر بمانید تا اپراتور با شما تماس بگیرد.
در تماس بعضی از این شماره‌های تبلیغی احتمالا دو اتفاق برای شما خواهد افتاد. پشتیبانی بعضی از پیامک‌ها واقعا محصولی برای ارائه دارند. از دمنوش گرفته تا یک وسیله ورزش که تا به حال آن را ندیده‌اید یا اسمش را کمتر شنیده‌اید. اما باید بدانید که اغلب این محصولات هم با قیمتی بالاتر از ارزش واقعی‌شان به فروش می‌رسند و هم به جز چند خط پیامکی که قبلا برایتان ارسال کرده‌اند حرف‌های جدیدی هم برای گفتن دارند.
در تماسی که اپراتور یکی از شماره‌های تبلغیاتی محصولات لاغری با فرستادن یک کد عددی با ما برقرار کرد از او پرسیدیم:
+واقعا محصولات شما باعث لاغری فقط در طی دوماه می‌شود؟»
-به هرحال باید در کنارش فعالیت هم داشته باشید. لاغری بدون ورزش و کم‌خوری ممکن نیست.
- پس چرا در پیامک ننوشته‌اید؟
- با دمنوش‌ها هم وزن کم خواهید کرد اما نه در دوماه بیست کیلو!
پیامک دیگری که با عنوان «آخرین متدهای روز لاغری، تضمینی» برای برخی‌ها ارسال شده، ادعا می‌کند که یک کلینیک رژیم‌درمانی است، اما وقتی با درخواست ارسال تصویر مجوز وزارت بهداشت روبه‌رو می‌شود؛ ما را به شماره داخلی دیگری ارجاع می‌دهد که هیچوقت پاسخگو نیست.
کلینیک‌های لاغری مجازی
شاید وضعیت پیامک‌های زیبایی و لاغری از بقیه تبلیغات این حوزه کمتر موجب دردسر باشد. به هرحال این دست پیامک‌های تبلیغی که بدون عضویت در یک سرویس برای فرد ارسال می‌شود محبوبیت زیادی ندارد و خیلی‌ها نخوانده آن را از گوشی خود پاک می‌کنند. مثل بنرهای تبلیغی کنار سایت‌ها یا تبلیغات پاپ‌آپ که آن‌ها را هم معمولا با زدن دکمه ضربدر از جلوی دیدمان می‌بریم.
اما از اینستاگرام به این راحتی نمی‌شود فرار کرد. این نرم‌افزار که جمیع خوبی‌ها و بدی‌های یک محصول فضای مجازی را همزمان دارد، رنگ و لعاب بیشتری به تبلیغاتش داده است. تا جایی که اصلا شاید متوجه نشوید که کل ماجرا برای تبلیغات است.
تعدادی از صفحات اینستاگرامی چالش لاغری در یک زمان مشخص به راه انداخته‌اند. مثلا لاغری در صد روز یا چهل روز. ادمین هر روز تصویری از غذاهای رژیمی که باید فکر کنیم افراد درگیر در این چالش برای او فرستاده‌اند پست می‌کند و همان افراد هم نظر مسیگذارند و از چالش و کاهش وزنی که تجربه می‌کنند تشکر می‌کنند. مابقی اوقات ادمین هم به پست کردن تصاویری از «قبل و بعد» افراد و کاهش وزن شدید آن‌ها و توصیه‌های تغذیه‌ای می‌گذرد. جدای از اینکه منبع مشخصی برای صحت آن‌ها وجود ندارد؛ خیلی از این تصاویر و توصیه‌ها در صفحات مشابه دیگر هم پیدا می‌شوند. کافیست چند صفحه مشابه را دنبال کنید تا «اکسپلورر» اینستاگرام از این به بعد تعداد زیادی از این پست‌های مشابه را به شما نشان بدهد.
تجربه شخصی شما برای همه مناسب نیست!
سبک دیگر صفحات رژیم‌محور و لاغری را افرادی مدیریت می‌کنند که خودشان این تجربه را پشت سرگذاشته‌اند و حالا آن‌ها را با مخاطبین چندصدهزارنفری در میان می‌گذارند. تعدادی از این افراد دارای تحصیلات و مدرک مناسب در زمینه ورزش و رژیم‌درمانی هستند اما بیشتر گردانندگان این صفحات فقط یک تجربه شخصی دارند اما این تجربه شخصی را قابل اجرا و تعمیم به صدهاهزارنفر می‌دانند. از نوع غذایی که مصرف کرده‌اند تا نوعی رژیم نگهدارنده‌ای که اکنون دنبال می‌کنند تا سبک ورزش و تمرینات باشگاهی. در حالی که اولین کاری که یک متخصص رژیم‌درمانی انجام می‌دهد در نظر گرفتن سن، جنس، نوع چاقی، بیماری‌های زمینه‌ای و درگیر و... است تا از بین اینها یک هدف برای رسیدن به وزنی مشخص در طی زمانی مشخص به دست بیاید. ضمن اینکه در طی این دوران هم باید تحت نظر همان متخصص وضعیت بدنی فرد هم از نظر روحی و هم از نظر جسمی کنترل بشود. کاری که در صفحات افرادی که طی دورانی موفق شده‌اند خودشان را لاغر کنند و حالا آن را برای دیگران نسخه می‌پیچند، دیده نمی‌شود.
در خوشبینانه‌ترین حالت اگر تبلیغ محصولات مختلف در صفحه این افراد را نادیده بگیریم با صفحه یک کسی روبه‌رو هستیم که در زمینه‌ای تجربه شخصی دارد. اما می‌بینیم که کار بسیاری از این افراد به تلگرام و برگزاری کلاس‌های مجازی لاغری و دریافت پول از این طریق هم کشیده شده است.
مشاور تغذیه‌ای دارو تجویز نمی‌کند
نوبتی هم باشد نوبت کلینیک‌های تغذیه‌ای و رژیم‌درمانی است که نباید فکر کنیم همه آن‌ها هم کلینیک‌های معتبر و قابل اعتمادی هستند.
در ماده سه قانون « آئین نامه تاسیس دفاتر کار مشاوره تغذیه و رژیم درمانی» آمده است که: مشاور تغذیه و رژیم درمانی به شخصی اطلاق می شود که دارای مدرک کارشناسی ، کارشناسی ارشد یا دکترای علوم تغذیه و رژیم درمانی (Dietetics) از یکی از مراکز دانشگاهی معتبر داخل یا خارج از کشور باشد.»
همچنین در ماده 5 درباره مجوز دفتر کار گفته شده است: «مجوز دفتر کار، مجوزی است که پس از بررسی و تایید مدارک و مستندات از سوی دانشگاه /دانشکده مربوطه توسط سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران صادر می‌گردد.» همچنین تبصره یک این ماده می‌گوید: « صدور مجوز دفتر کار برای کارشناسان ارشد علوم تغذیه که مقطع کارشناسی را در دوره‌های غیر از تغذیه گذرانده اند منوط به ارائه گواهی دو سال سابقه کار رژیم درمانی در یکی از بیمارستان های آموزشی تابع دانشگاه های علوم پزشکی کشور در یک نوبت کاری می‌باشد.
طبق قانون «آیین‌نامه تاسیس دفاتر کار مشاوره تغذیه و رژیم درمانی» مشاوران تغذیه و رژیم‌درمانی مجاز به تجویز دارو نمی‌باشند مگر مکمل‌های غذایی نظیر ویتامین‌ها و املاح. همچنین مشاوران تغذیه و رژیم درمانی مجاز به درخواست انجام سایر آزمایش های کلینیکی، پاراکلینیکی و رادیوگرافی نمی باشند.
چربی بدن مهم است نه عددی که ترازو نشان می‌دهد
خدیجه رحمانی استاد تغذیه دانشگاه شهید بهشتی درباره یک رژیم اصولی کاهش وزن می‌گوید: « در بحث کاهش وزن نکته‌ای که به لحاظ علمی اهمیت دارد درصد چربی بدن است. یعنی این چربی بدن است که مضر و عامل بیماری‌های قلبی و عروقی و سرطان است و باید کم بشود. به همین خاطر همه تلاش ما این است که در یک رژیم اصولی درصد چربی بدن را کم کنیم.نکته‌ای که از دید عامه از آن غفلت می‌شود همین چربی بدن و توجه به عدد کم شدن وزن است. این متاسفانه بین افراد تحصیلکرده هم رایج است.»
خانم رحمانی در پاسخ به این سوال که از نظر اصولی چه میزان کم شدن وزن در یک طول یک‌ماه رژیم کباید اتفاق بیفتد، می‌گوید: « با توجه به پاسخی که چربی‌های بدن به از بین رفتن می‌دهند به طور معمول کم شدن نیم‌کیلو از وزن در هفته اصولی است. اگر ما در هفته نیم‌کیلو وزن کنیم، چربی بدن به طور طبیعی می‌سوزد. اماحتی این کار هم باید زیرنظر متخصص صورت بگیرد و الا خطر دارد.»
استاد تغذیه دانشگاه شهید بهشتی درباره خطرات یک رژیم کربوهیدارت می‌گوید: « یکی از رژیم‌هایی که به تازگی بر سر زبان‌ها افتاده رژیمی است که در آن فرد کربوهیدرات را به طور کامل حذف می‌کند. مهم‌ترین این کربوهیدارت‌ها هم نان و برنج هستند که در سفره غذایی ما ایرانی‌ها نقش مهمی دارند. اینکه ازدیاد کربوهیدرات در بدن مضر است و باعث چاقی می‌شود درست است اما مقداری از آن برای بدن مفید است. مخصوصا برای حفظ عضله‌ها وقتی در حال کاهش وزن هستیم.
در واقع وقتی کربوهیدارت را به طور کامل خذف می‌کنیم، درصد چربی بدن را بالا می‌بریم و از آن طرف عضله را کاهش می‌دهیم. در این روش تحلیل گلیکوژن عضلات رخ می‌دهد. چون منبع سوخت انرژی بدن در وهله اول کربوهیدرات‌ها هستند و وقتی کربوهیدارت نباشد چربی می‌سوزد که شامل گلیکوژن عضلانی هم می‌شود. اما اگر مقدار مناسبی کربوهیدارت در بدن داشته باشیم، گلیکوژن عضلانی نمی‌سوزد و عضله تحلیل نمی‌رود. متعاقب کم شدن کلیکوژن آب بدن کم می‌شود، متابولیسم پایین می‌آید و... .به خاطر همین اثرات سوء، مقداری کربوهیدارت پیچیده ( کامپلکس) برای بدن ضروری است.»
خدیجه رحمانی ادامه می‌دهد: « تعدای از افراد به خصوص نوجوان‌ها برای کم کردن وزن به کم‌خوری زیاد، حذف وعده‌های غذایی و گرسنگی کشیدن روی می‌آورند. در این روش اولین چیزی که در پنج روز اول از دست می‌دهند، آب بدن است و بدن در اصطلاح «دهیدره» می‌شود. بعد عضلات تحلیل می‌روند و متابولیسم پایین می‌آید. وقتی متابولیسم پایین بیاید سوخت و ساز بدن متوقف می‌شود و فرد دیگر وزن کم نمی‌کند. حذف وعده‌ها یا میان وعده‌ها هم روش نامناسبی برای کاهش وزن نیست. چون محیط معده اسیدی است و اسید معده ماده بسیار قوی و سوزاننده‌ای هست. ما وقتی غذا نخوریم هم اسید ترشح می‌شود و در معده خالی باعث التهاب معده و در صورت ادامه‌دار بودن شامل ترش کردن و رفلاکس معده می‌شود.
اینها فقط عوارض جسمی گرسنگی دادن به بدن است. تحریک‌پذیری، بی‌میلی به غذا، پرخاشگری که عوارض روحی هستند هم می‌شود.
رژیم کالری‌شماری و پاکسازی
خدیجه رحمانی در پاسخ به این سوال که آیا رژیم کالری‌درمانی رژیم مناسبی است یا نه می‌گوید: «کالری‌شماری رژیم خوبی است اما توزیع کالری در بدن برای شبانه‌روز و همچنین استفاده از تمام منابع مغذی به میزان لازم برای رژیم کالری‌شماری لازم است. حذف چربی هم نباید صورت بگیرد. چون همان‌طور که گفتیم بخشی از ضرر حذف چربی تحلیل عضله است و بخش دیگر آن نرسیدن اسیدهای چرب ضرروی به بدن است که برای سیستم عصبی ضروری هستند. به علاوه ویتامین‌های محلول در چربی هم از طریق همین منابع چربی دریافت می‌شود.
بنابراین هم باید شمارش کالری باشد و هم محاسبه نحوه توزیع کالری در منابع کالری‌زا. این تناسب باید بین کربوهیدارت، پروتئین و چربی برقرار باشد و مقدار مناسبی از اینها روزانه به بدن برسد. میزان کالری مناسب برای هرکس از طریق قد و وزن و سایر مشخصات وی به دست می‌آید. یعنی کسی نمی‌تواند بدون محاسبه وضعیت خود، کالری دریافتی‌اش را به عدد مشخصی کاهش بدهد. در این صورت در ابتدا خوب وزن کم خواهد کرد اما در نهایت هم کاهش عضله صورت می‌گیرد و هم کاهش وزن متوقف می‌شود.
وی افزود: «رژیم‌های دیگری هم این روزها تحت عوان پاکسازی رایج شده‌اند. مثلا طی روزهای مشخصی از مواد غذایی یکسانی استفاده کنید تا سموم بدن دفع بشوند. هرماده غذایی اگر کم یا زیاد مصرف بشود، موادمغذی را کم یا زیاد به بدن می‌رساند. مثلا شاید تصور کنیم خوردن میوه در هر شرایطی خوب است اما باید بدانیم که میوه‌ها هم قند دارند و زیاده‌روی در خوردن آن‌ها باعث دریافت قند و چاقی می‌شود. این اتفاق در رژیم‌های پاکسازی هم می‌افتد و افراد با خوردن چند ماده غذایی خاص، میزان موادمغذی آن ماده در بدن خود را بالا می‌برند و از آن طرف بدن خود را از دریافت مابقی مواد مغذی محروم می‌کنند.»
خدیجه رحمانی در پایان گفت: «توصیه من این است که افراد به هیچ عنوان دنبال کاهش وزن سریع نباشند چون به هر حال هرکدام از اینها ضررهایی برای بدن دارند. به ویژه در افراد بالای پنجاه سال که تامین عضلات بدن یا در اصطلاح عضله‌سازی کمتر و سختتر صورت می‌گیرد. با توجه به اینکه به طور کلی کم کردن وزن در زمان کوتاه در صورت رعایت نکردن یک رژیم اصولی نه فقط سریعا وزن کم شده را به بدن برخواهد گرداند بلکه حتی ممکن است فرد از وزن اولیه‌اش هم بالاتر برود. به این خاطر که در یک کاهش وزن سریع این آب میان بافتی عضلات است که کم می‌شود و چربی در حال اضافه شدن است. از آن طرف چون سلول‌های بدن گرسنه هستند تمایل به خوردن هنوز در فرد وجود دارد. این موقعیت در اکثر افراد باعث برگشتن به روال سابق خوردن و حتی گاهی پرخوری می‌شود.»