به گزارش مشرق، جلسه هیئت امنای نهاد کتابخانه های عمومی کشور صبح روز سه شنبه ۶ اسفند به ریاست سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، اعضای حقیقی و حقوقی هیات امنا برگزار شد.
اهتمام نهاد در اتمام پروژه‌های نیمه تمام
سید عباس صالحی با اشاره به اینکه گزارش ارائه شده را می‌توان در چهار بخش کلی دسته بندی کرد، گفت: در بخش اول که به «فضا و مکان و زیرساخت‌های کتابخانه‌های عمومی» اختصاص دارد، باتوجه به ضعفی که از نظر شهرهای بدون کتابخانه و محدودیت‌های دسترسی به کتابخانه و بحث‌هایی از این قبیل در کشورمان داریم، از سوی مسئولان نهاد چند پیشرفت، محسوس است؛ به خصوص اینکه امسال احداث ۸۱ کتابخانه نهادی و مجموع کتابخانه‌های نهادی و مشارکتی روند خوبی را در حوزه فضا و مکان در پروژه‌های نیمه تمام داشته است.
ساختاردهی به تقاضاهای کتابخانه‌های جدید
وی با اشاره به بخش‌هایی از گزارش‌های ارائه شده از سوی مسئولان نهاد، عنوان کرد: مدیریت تقاضا، از جمله پاسخگویی به تقاضاهای متراکمِ انباشته که هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی جدیدی ایجاد می‌کند، از اتفاقات خوبی بوده که در برنامه‌ها و فعالیت‌ها پدید آمده است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: به نظر می‌آید بر اساس تجربه‌های چند ساله نهاد، چند حوزه از مدل‌های جدیدی که آغاز شده، به بازخوانی مجدد نیاز دارد تا این حوزه ها سرعت پیدا کند و یا اگر نقص‌هایی دارد، برطرف و کامل شود. یکی از این مدل‌ها، «کتابخانه‌های مستقل» است که در گزارش‌های ارائه شده مشخص شد کارهایی در حال انجام است. اگر بتوانیم طرح و ایده‌ای که در کتابخانه‌های عمومی به وجود آمده را به عنوان یک رویکرد در نظر بگیریم، اتفاقات خوبی در این حوزه رقم خواهد خورد.
بررسی مدل‌های کتابخانه‌های خودگردان
رئیس هیئت امنای نهاد کتابخانه های عمومی کشور درباره موضوع کتابخانه‌های خودگردان نیز گفت: کتابخانه‌های خود گردان بحث جدیدی بود که در گزارش های به آن اشاره شد. با اینکه قصد نداریم مدل مدارس غیرانتفاعی را در کتابخانه‌های عمومی پیاده کنیم و البته نباید این شائبه هم ایجاد شود که قصد داریم کتابخانه ها را پولی کنیم؛ اما باید دید می‌توان همان تجربه و کمکی که برخی مدارس غیرانتفاعی به نظام آموزشی ما کرده‌اند را در حوزه کتابخانه‌های عمومی اجرایی کرد؟ به عنوان مثال آیا می‌توانیم برخی سالن‌های مطالعه را به این سمت ببریم؟
صالحی تصریح شد: با توجه به توسعه زندگی‌های آپارتمانی امروز، فضای کافی برای درس خواندن دانش‌آموزان و دانشجویان در منازل کوچک وجود ندارد، به همین دلیل بخش قابل توجهی از سالن‌های مطالعه به کمک زندگی مردم آمده است. در واقع پیاده کردن مدل مدارس غیر انتفاعی در مورد برخی سالن‌های مطالعه می تواند به عنوان یک مدل مطرح شود.
توجه به ظرفیت‌های ویژه کتابخانه‌های سیار
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه با اشاره به ظرفیت‌های ویژه کتابخانه‌های سیار گفت: بر اساس گزارش ارائه شده، کتابخانه‌های سیار مدلی است که باید توجه ویژه‌ای به آن داشت. چراکه قدرت تحرک و عمل بالایی دارند و در حوزه منابع بیشتر می‌توان بر روی این کتابخانه‌ها کار کرد. می‌توانیم کتابخانه‌های سیار را توسعه بیشتری دهیم، اما همانطور که دوستان اعلام کردند، بالا رفتن قیمت خودروهای کتابخانه‌های سیار حرکت در این مسیر را کند کرده است.
وی کتابخانه سیار را یک پایگاه تبلیغاتی سیار دانست و گفت: کتابخانه‌های سیار عملا بیش از یک کتابخانه عمومی هستند. چراکه این کتابخانه‌ها که معمولا به همت یک خیر، متوفی و یا افرادی که به روستا و یا منطقه خود علاقه‌مند هستند ایجاد شده، عملا برای خود آن خیر نیز می‌تواند بسیار جذاب باشد؛ چرا که نام او را در منطقه خود زنده کرده و به عاملی پویا و در حال حرکت تبدیل می‌کند. به نظر می‌آید که این مدل‌های جدید که امروز توسط مسئولان نهاد مسیر آن آغاز شده، با بازخوانی، بازنگری و شتاب‌دهی بتواند مکمل کار در پوشش خلاءهای موجود در بحث فضا و مکان شود.
صالحی با تقدیر از اقدامات رخ داده در حوزه فضا و مکان کتابخانه‌ای گفت: با توجه به منابع محدود موجود، انصافا اهتمام ویژه‌ای در این بخش صورت گرفته است. اتمام برخی پروژه‌های نیمه کاره مانند کتابخانه‌های مرکزی مشهد، یزد، بجنورد و غیره و همچنین افتتاح ۸۱ کتابخانه نیمه کاره دیگر در سال ۹۸، مسیر خوبی در حوزه مدیریت تقاضا بوده است.
بازنگری در توجه به مخاطب کتابخانه‌های عمومی
سید عباس صالحی در بخش دیگری از سخنان خود به گزارش ارائه شده از کارکردهای کتابخانه‌های عمومی پرداخت و گفت: موضوع تبدیل کتابخانه‌ها از سالن‌های مطالعه سرد به باشگاه‌های فرهنگی اجتماعی چندمنظوره گرم بر محور کتاب، اینکه بتوانیم کتابخانه را با پاخورهای زیاد به محیط زنده و شادابی تبدیل کنیم، از مهم‌ترین موضوعات مطرح در جلسات مختلف در این حوزه بوده است و انصافا تلاش‌هایی که به لحاظ مخاطب محوری کتابخانه‌ها و توجه به کودکان و نوجوانان، که هسته اصلی این تبدل سازی هستند، قابل توجه بوده است.
وی افزود: خوشبختانه مسیری که این سال‌ها در حوزه کودک و نوجوان طی شده است و با این نگاه نیز پیش می‌رود؛ مسیر موفقی بوده است؛ اینکه تقریبا صددرصد کتابخانه‌های ما در سراسر کشور دارای بخش کودک و نوجوان شده‌اند، اینکه به ایجاد کتابخانه‌های اختصاصی کودک و نوجوان توجه شده و اینکه محیط کتابخانه با ذائقه کودکان و نوجوانان و کتاب‌ها متناسب با سلایق آنها آراسته شده، مانند کاری که در کتابخانه مرکزی پارک‌شهر انجام شده است، از نشانه‌های این مسیر موفق هستند.
ظرفیت کتابخانه‌ها در شکوفایی خلاقیت کودکان و نوجوانان
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: اگر ما مطالعه را به عنوان مسیر سواد محسوب کنیم، غایت ما سواد است و کتابخانه به عنوان مسیری خواهد بود که قصد بالا بردن سواد را دارد. با توجه به اینکه مدرسه فرصت کمی به خلاقیت بچه‌ها اختصاص می‌دهد، کتابخانه‌ها می‌توانند عنصر شکوفایی خلاقیت باشند. اگر مدارس به پر کردن انبار حافظه می‌پردازند، کتابخانه‌ها مسئول گشودن درهای خلاقیت آنها باشد و خوشبختانه کارهایی که دوستان ما در نهاد در گزارش خود ارائه دادند نیز با این محوریت بوده است.
وی ورود نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به حوزه آسیب‌های اجتماعی را نیز در جهت شکل دهی کتابخانه‌ها به عنوان باشگاه‌های فرهنگی اجتماعی چند منظوره گرم بر محور کتاب دانست و گفت: حرکت‌های موثری در این حوزه با محوریت کتابخانه‌ها صورت گرفت که این حرکت‌ها در عین اینکه قدم‌های روبه رشدی بوده، اما همچنان قابلیت رشد کمّی و کیفی دارند. اگر این کار بتواند به عنوان یک موتور پرشتاب ادامه پیدا کند، موضوعی است که به نظر من می‌توان در کنار بحث‌های آموزشی و پژوهشی به آن پرداخت.
صالحی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی در حوزه کتابخانه‌ها پرداخت و گفت: اینکه ما بتوانیم حوزه پژوهش را به کمک تقویت کارکرد، هم از لحاظ ارزیابی و هم از لحاظ افق‌گشایی، همگام کنیم، اهمیت بسیاری دارد. اقداماتی که در ۱۳ پروژه یاد شده انجام شده، اقدامات مهمی بوده است که بخشی از آن در حوزه منابع و بخش دیگری در حوزه مراقبت از این کارکردها بوده است؛ اینکه چطور می‌توان کتابخانه را به عنوان عامل موثر در سایر موضوعات چون بهداشت محل و شکوفایی خلاقیت، ایفای نقش کرده و شتاب خود را حفظ کند نیز قابل برنامه ریزی است.
ارائه پیشنهادهای مشخص استفاده از سهم شهرداری‌ها
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به محدودیت‌های حوزه فرهنگ از بودجه و اعتبارات دولت گفت: در جلسات مختلف این موضوع مطرح است که همانطور که سهم حوزه فرهنگ به طور پیوسته با تقلیل روبه رو و از سوی دیگر هزینه‌ها و نیازها و مطالبات رو به افزایش است، نهاد هم به شکل جدی با این موضوعات درگیر است. اتفاقاتی که همه نظام برنامه‌ریزی یک سازمان و نهاد را به هم می‌ریزد.
وی با تقدیر از اهتمام و همکاری سازمان برنامه و بودجه در تخصیص‌های امسال به نهاد کتابخانه‌ها گفت: امیدواریم این همکاری و حمایت‌ها تا پایان به همین شکل دنبال شود و ان شاءالله سال ۹۹ نیز با همین رویکرد ادامه یابد تا حداقل، نهاد بتواند بر روی بودجه دولتی حساب و برنامه‌ریزی داشته باشد. از سوی دیگر نیز باید پیشنهادهای مشخصی به شهرداری‌ها داده شود. با توجه به این واقعیت که شرایط و وضعیت اقتصادی شهرداری‌ها نیز رو به کاهش است، باید بررسی کنیم که آیا می‌توان در عین حال درباره بودجه شهرداری‌ها کاری کرد و بتوانیم با ارائه پیشنهادهایی، از ظرفیت‌های دستگاه‌های مختلف، مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان برنامه و بودجه، وزارت کشور و... کمک بگیریم.
لزوم استفاده از ظرفیت خیران در ساخت کتابخانه
صالحی در ادامه به فعالیت و نقش خیران در ایجاد کتابخانه‌های عمومی پرداخت و گفت: با وجود اینکه برخی خیران صرفا خیر سلامت، مدرسه ساز و غیره هستند، باید بتوانیم خیرانی که در حوزه های دیگر کار می‌کنند را به این حوزه نزدیک کنیم. اگر بتوانیم به این مسئله شتاب دهیم و نیازی که در حوزه ساخت درمانگاه و مدرسه وجود دارد، در حوزه کتابخانه نیز ایجاد کنیم، اتفاقات خوبی در پیش خواهد بود. ما باید ظرفیت‌های این حوزه را به لحاظ ادبیات ارتباطی و ادبیات توجیهی بالا ببریم. این مسئله نیازمند توجه به نظام پاسکاری خیران است.
وی با اشاره به تجربه شکل‌گیری موج مدرسه‌سازی در دهه هفتاد، گفت: تهیه مجموعه مصاحبه و گفتگوهایی با مجموعه های فعال در این حوزه و پیگیری این مسیر به عنوان یک کار پژوهشی مطالعاتی جدی می‌تواند بسیار راهگشا باشد. با توجه به محدودیت منابع دولتی، باید در این بخش سرمایه گذاری مالی انجام دهیم و در بخش مطالعاتی و پژوهشی به این موضوع بپردازیم که چطور می‌توان جامعه عمومی را به نحو عام و جامعه خیران را به نحو خاص، درگیر موضوع کتابخانه‌ها کرد؟
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تأکید کرد: اگر ما به عنوان هیأت امنا از دوستان بخواهیم که حوزه ارتقاء کمّی و کیفی سهم خیران در منابع کتابخانه های عمومی را به عنوان یک پروژه دنبال کنند، به حرکت بهتر و روان تر در مسیرهای بعدی کمک می‌کند.
مشارکت طلبیدن دستگاه‌های مختلف برای حمایت از نهاد
صالحی همچنین به لزوم هم‌افزایی دستگاه‌های مختلف در حمایت از نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور پرداخت و گفت: باید بررسی کنیم بخش‌های مختلف در مجموعه‌های مختلف چطور می‌توانند به کمک نهاد بیایند. امیدوارم با ارائه یک کار مطالعاتی از سوی نهاد و با حضور مسئولان امور فرهنگ سازمان برنامه و بودجه جلسه ای برگزار شود تا بتوانیم به یک پیش نویس اولیه در این موضوع برسیم.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان تاکید کرد: وقتی می‌گوییم هم افزایی، منظورمان تنها حوزه فرهنگ نیست؛ تمام حوزه‌هایی که می‌توانند از طریق بخش فرهنگ خود به کمک نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بیایند، مانند وزارت بهداشت و درمان، مسکن و شهرسازی، نفت و غیره مدنظرمان است. اینکه چطور می‌توانیم از طریق هم افزایی نهادهای دولتی و حاکمیتی که با سازمان برنامه و بودجه ارتباط دارند، به کمک نهاد کتابخانه‌ها بیاییم از موضوعات قابل بحث است.
گفتنی است در ابتدای این نشست دبیرکل و معاونین نهاد گزارشی از فعالیت ها و اقدامات مهم نهاد در سال جاری را ارائه کردند و اعضای هیئت امنا ضمن تقدیر از اقدامات انجام شده نکات مورد نظر خود را بیان کردند.