سرویس اقتصاد مشرق- حسن روحانی رئیس‌جمهور در روزهای اخیر از مثبت شدن رشد اقتصادی بدون نفت کشور در سال گذشته به عنوان یک موفقیت بزرگ در برابر تحریم‌ها یاد کرده و آن را نشانه مدیریت مناسب دولت خوانده است.
استناد آقای روحانی در این زمینه به آمارهای بانک مرکزی است که چند روز پیش اعلام کرد رشد اقتصادی بدون نفت کشور (به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۰) در سال ۱۳۹۸، به عدد ۱.۱+ درصد رسید. البته آقای روحانی اشاره‌ای به شاخص اصلی رشد اقتصادی کشور (رشد تولید ناخالص داخلی با احتساب نفت) که منفی شش و نیم درصد اعلام شده، نمی‌کند.
البته مرکز آمار که زودتر از بانک مرکزی گزارش رشد اقتصادی سال گذشته را منتشر کرد، رشد اقتصادی بدون نفت کشور در سال ۱۳۹۸ را هم منفی شش دهم درصد اعلام کرده بود اما طبیعی است که رئیس دولت این بار، ترجیح داده به گزارش بانک مرکزی استناد کند، چون رشد اقتصادی بدون نفت کشور را مثبت اعلام کرده است.
در سال‌های اخیر دوگانگی آماری بین بانک مرکزی و مرکز آمار موجب حسن استفاده دولتمردان شده است، به طوری که هر جا مرکز آمار گزارش مثبت‌تری ارائه کرده، دولتمردان به آمار آن استناد می‌کنند و بالعکس.
مثلاً در سال ۱۳۹۷ مرکز آمار نرخ تورم را ۵-۴ درصد کمتر از بانک مرکزی محاسبه می‌کرد و همین موجب دستور دولت به بانک مرکزی شد تا از آبان ۱۳۹۷ آمار تورم را منتشر نکند زیرا از ماه مذکور بانک مرکزی تورم نقطه به نقطه را بالای ۴۰ درصد محاسبه کرده بود.
اکنون اما در موضوع رشد اقتصادی، قضیه برعکس شده و گزارش بانک مرکزی بیشتر به مذاق دولتمردان خوش آمده و چون بانک مرکزی رشد اقتصادی بدون نفت کشور در سال گذشته را مثبت اعلام کرده و مرکز آمار منفی و لاجرم استناد به گزارش بانک مرکزی بر سر زبان مسئولان ارشد دولت افتاده است.
البته قطعاً یکی از آمارهای مذکور غلط است، به هر حال رشد اقتصادی بدون نفت کشور در سال گذشته یا منفی بوده یا مثبت که باید فکری به حال این دوگانگی آماری کرد.
بازخوانی مواضع روحانی درباره رشد اقتصادی سال ۱۳۹۱
موضوع مهم‌تری که در این باره وجود دارد، برخوردهای دوگانه آقای روحانی در اعلام نرخ رشد اقتصادی است.
آقای روحانی در سال ۱۳۹۲ که در دولت یازدهم شروع به کار کرد، ده‌ها بار از رشد اقتصادی منفی در سال ۱۳۹۱ به عنوان ثمره عملکرد دولت دهم یاد کرد.
اشاره آقای روحانی به گزارش بانک مرکزی بود که رشد اقتصادی سال ۱۳۹۱ را منفی اعلام کرده بود. این در حالی است که مطابق همان آمار بانک مرکزی، رشد اقتصادی بدون نفت سال ۱۳۹۱ مثبت چهار دهم درصد اعلام شده است.
رشد اقتصادی کشور بر اساس آمار بانک مرکزی (به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۰)
| سال |
رشد اقتصادی با نفت |
رشد اقتصادی بدون نفت |
| ۱۳۹۱ |
منفی ۷/ ۷ درصد |
مثبت ۴/ ۰ درصد |
| ۱۳۹۸ |
منفی ۵/ ۶ درصد |
مثبت ۱/۱ درصد |
علت منفی شدن رشد اقتصادی کشور در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۸ نیز مشخص است. با توجه به سهم بالای درآمدهای نفتی از اقتصاد کشور، با اثرگذاری تحریم‌های آمریکا برای جلوگیری از صادرات نفت ایران در هر دو مقطع، رشد اقتصادی بخش نفت به شدت منفی شد به طوری که در سال ۱۳۹۱ رشد بخش نفت به منفی ۵/ ۳۶ درصد و در سال ۱۳۹۸ به منفی ۷/ ۳۸ درصد سقوط کرد. کاهش چشمگیر رشد ارزش افزوده بخش نفت در هر دو مقطع، موجب پایین کشیده شدن رشد اقتصادی کشور شد.
بنابراین رشدهای اقتصادی منفی ۶ تا ۸ درصدی کشور در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۸ عمدتاً نتیجه سقوط رشد بخش نفت بود که اثرگذاری تحریم‌های نفتی را نشان می‌داد.
در سال ۱۳۹۵ هم که رشد اقتصادی کشور ۵/ ۱۲ درصد شد به علت رفع تحریم‌های نفتی بود که سبب شد با افزایش صادرات نفت، رشد ارزش افزوده بخش نفت به ۵/ ۶۱ درصد برسد و سبب افزایش رشد کلی اقتصاد کشور هم شود در حالی که در همان سال رشد اقتصادی کشور بدون لحاظ نفت، فقط ۳/۳ درصد بود. در چند سال اخیر بارها شاهد بوده‌ایم که آقای روحانی به رشد اقتصادی دورقمی سال ۱۳۹۵ به عنوان موفقیت دولت در زمینه شاخص رشد اقتصادی، استناد می‌کند.
اما نگاهی به سخنان آقای روحانی درباره اعلام رشد اقتصادی سال ۱۳۹۱ که مربوط به دولت قبل است و سال ۱۳۹۸ که مربوط به دولت فعلی است، نشان می‌دهد وقتی آقای روحانی درباره عملکرد دولت خودش در سال ۱۳۹۸ سخن می‌گوید به آمار رشد اقتصادی بدون نفت استناد می‌کند که مثبت بوده اما وقتی درباره عملکرد دولت قبل در سال ۱۳۹۱ سخن می‌گوید، به آمار رشد اقتصادی با نفت استناد می‌کند که منفی شده بود.
این دوگانگی در اعلام آمار رشد اقتصادی دور از انصاف است که رشد اقتصادی سال آخر دولت قبل را به طور کل و با احتساب بخش نفت اعلام کنند تا رقم منفی به دست آید و رشد اقتصادی سال ۱۳۹۸ را بدون احتساب نفت اعلام کنند که رقم مثبت به چشم آید.
جدول: نمونه‌ای از سخنان آقای روحانی درباره آمار رشد اقتصادی در دولت قبل و دولت فعلی
| ۶ آذر ۱۳۹۲ |
این که تورم بالای ۴۰ درصد و رشد هم منفی باشد در سال ۹۱ شاهد آن بودیم |
| ۲۹ مرداد ۱۳۹۳ |
همه علائم می‌گویند که ما در حد سال گذشته موفقیت داشته‌ایم، در سال ۹۱ رشد اقتصادی ما منفی ۶.۸ درصد در سال ۹۲ و منفی ۱.۱ درصد بوده است که خود گویای حرکت به سمت مهار رکود است. |
| ۸ شهریور ۱۳۹۳ |
در سال ۹۱ رشد اقتصادی منفی ۶.۷ و در سال ۹۲ منفی ۱.۱ بود که عزم ما کاهش این رشد منفی بود. |
| ۴ مهر ۱۳۹۳ |
رکود اقتصادی طی این دو سال (۹۱ و ۹۲)، درمجموع رشد منفی نزدیک ۱۰ درصدی برای کشور به بار آورده بود اما ایران در مدت یک سال، از رشد منفی به رشد مثبت بالای ۴ درصد رسیده است. |
| ۳ دی ۱۳۹۳ |
در دو سال گذشته سال ۹۲ و ۹۱ رشد ما منفی بوده است، نه تنها به جلو حرکت نداشته‌ایم بلکه رشد منفی داشته‌ایم. مجموعاً در ۶ ماهه اول دارای ۴ درصد رشد هستیم، این را با سال ۹۱ مقایسه کنید که ۶.۸ رشد منفی داشتیم. |
| ۱۴ دی ۱۳۹۳ |
دولت یازدهم کار خود را در یک شرایط خاص اقتصادی آغاز کرد که تیتر آن رکود تورمی است، در دو سال پیاپی رشد اقتصادی کشور منفی بود؛ در دو سال پیاپی رشد اقتصادی منهای ۶.۸ و منهای ۱.۹ بود |
| ۹ خرداد ۱۳۹۴ |
در سال ۹۱ و ۹۲ که بخشی از این سال را ما بودیم مجموعاً چیزی حدود ۹ درصد رشد منفی اقتصادی داشتیم ۶.۸ درصد در سال ۹۱ و ۱.۹ درصد در سال ۹۲ که مجموع آن ۹ درصد می‌شود یعنی هر کس در جیب مبارکش ۱۰۰ تومان بوده است ما ۹ تومانش را برداشته‌ایم و رشد منفی اقتصادی یعنی ثروت مردم کاسته‌ایم. البته اگر رشد جمعیت را هم محاسبه کنیم این رقم نزدیک ۱۰ درصد می‌شود. |
| ۳ شهریور ۱۳۹۴ |
رشد اقتصادی در سال ۹۱ منفی ۶.۸ دهم تا نزدیک منفی ۷ درصد بود که در سال ۹۲ هرچند این رشد مثبت نشد اما به منفی ۱.۹ رسید و توانستیم رشد اقتصادی را در سال ۹۳ به مثبت سه برسانیم. نمی‌گویم این رشد اقتصادی خوب بوده است اما از منفی هفت به سه رسیدن حرکت عظیمی بود چراکه در شرایط خاصی که تحریم‌ها ادامه داشت و قیمت نفت نیز در پایین‌ترین حد بود رشد مثبتی بوده است. |
| ۴ شهریور ۱۳۹۴ |
خروج از رشد منفی اقتصاد و رسیدن به رشد اقتصادی مثبتِ ۳ در سال ۹۳، نشانه بارز خروج از رکود است و امیدواریم امسال نیز رشد مثبت اقتصادی ادامه یابد. |
| ۱۱ اسفند ۱۳۹۴ |
آنچه نیاز کشور است رشد هشت درصدی است، البته کشوری که در سال ۹۱ و ۹۲ دارای رشد منفی بوده و در شرایط رکود جهانی می‌خواهد رکود داخلی را بشکند، کار ساده‌ای نیست. |
| ۸ تیر ۱۳۹۵ |
اگر روزی جامعه ما از لحاظ اقتصادی دارای رکود عمیق و رشد منفی منهای هفت درصد بود، در آن جامعه سخن گفتن از رونق بی‌معنا بود اما جامعه‌ای که توانسته است یک‌بار رشد سه درصد را در سال ۹۳ آزمایش و در سال ۹۴ نیز به رغم همه سختی‌ها و مشکلات رشد منفی نداشته و رشد مثبت یک درصد داشته باشد و امسال خود را برای رشد پنج درصد کرده است، امروز آمادگی دارد برای اینکه همه دست به دست هم دهیم و بتوانیم مسیر اقتصادی را در مسیر رونق قرار دهیم. |
| ۲۴ مرداد ۱۳۹۵ |
دولت یازدهم در شرایطی فعالیت خود را آغاز کرد که رشد اقتصادی کشور منفی ۶.۸ درصد بود که امروز و در سه‌ماهه نخست سال جاری به بیش از ۴/۴ درصد رسیده است. |
| ۱۱ آبان ۱۳۹۵ |
هیچ دولتی بعد از جنگ تحمیلی نبوده که در آغاز کار، کشور با رشد منفی روبرو بوده باشد و دولت یازدهم در شرایطی کار خود را آغاز کرد که با ۸ فصل رشد منفی روبرو بود. |
| ۱۴ آذر ۱۳۹۵ |
در رشد اقتصادی به‌جز دولت یازدهم هیچ دولتی بعد از جنگ تحمیلی تاکنون کار خود را با نرخ رشد منفی اقتصادی شروع نکرده است در حالی که این دولت در شرایطی کار خود را آغاز کرد که اقتصاد کشور دو سال پیاپی رشد منفی بزرگ را تجربه کرده بود. |
| ۲۸ دی ۱۳۹۵ |
۶.۷ درصد در سال ۹۱ رشد منفی داشته‌ایم، در سال ۹۲ هم دو درصد داشتیم که درمجموع ۹ درصد می‌شود؛ ولی ما در سال ۹۳، سه درصد رشد مثبت داشته‌ایم |
| ۲۲ بهمن ۱۳۹۵ |
در طول سه سال و نیم گذشته به همت جوانان و کارآفرینان و مردم غیور توانستیم رشد اقتصادی منفی ۶.۸ را به مثبت ۴.۷ تبدیل کنیم |
| ۹ اسفند ۱۳۹۵ |
رشد منفی اقتصادی در سال ۹۱ که منهای ۶.۸ درصد بود با نگرانی‌های سیاسی نیز توأم شد. |
| ۲۱ فروردین ۱۳۹۶ |
در برنامه خود گفتم رشد منفی را مثبت می‌کنم که رشد منفی در سال ۹۱، منهای ۶.۸درصد بود، ۹۳ اولین سالی بود که رشد منفی را مثبت کردیم. |
| ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۶ |
آن‌هایی که دیروز به فکر مردم و کارگران نبودند و رشد اقتصادی در سال ۹۱ منفی ۶.۸ بود، یعنی هفت درصد تولید کاهش یافته و چرخ تولید به عقب بازگشته بود و همه ارقام این را می‌گوید، آیا آن سال که هفت درصد زندگی و تولید مردم و کشور کاهش یافت، بهتر بود یا در سال ۹۵ که بیش از هشت درصد رشد اقتصادی داشتیم؟ آیا رشد منفی خوشحال‌کننده است یا رشد مثبت؟ |
| ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۶ |
در سال ۹۱ رشد اقتصادی منفی ۶.۸ بود و در سال ۹۲ هم باز رشدمان منفی بود اما در سال ۹۳ و ۹۴ و ۹۵ رشد مثبت داشتیم. |
| ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۶ |
رشد منفی ۶.۸ درصدی را به رشد دورقمی تبدیل کردیم. |
| ۲۴ خرداد ۱۳۹۶ |
هیچ دولتی پس از جنگ تحمیلی تا به حال در شروع به کار خود با رشد منفی اقتصادی مواجه نبوده است، در حالی‌که این دولت در شرایطی کار خود را آغاز کرد که اقتصاد کشور دو سال پیاپی رشد منفی بزرگ را تجربه کرده بود، به‌طوری‌که رشد اقتصادی در سال ۹۱، منفی ۶.۸ درصد و در سال ۹۲ منفی ۱.۹ درصد بود |
| ۷ آذر ۱۳۹۶ |
در بحث رشد اقتصادی در دولت دوازدهم همزمان با کاهش تورم رشد منفی را مثبت کردیم و رشد سال ۹۱ بر اساس گزارش بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منفی ۶/۸ (هشت ممیز شش) و بر اساس اعلام مرکز آمار منفی ۴/۶ (شش ممیز چهار) بود. |
| ۲۳ خرداد ۱۳۹۷ |
ما از رشد منفی در کشور به رشد مثبت اقتصادی رسیده‌ایم و چرا باید از صندوق رأی ناامید باشیم. |
| ۶ شهریور ۱۳۹۷ |
ما بعد از جنگ اولین دولتی بودیم که با رشد منفی روی کار آمدیم. تنها دولتم بعد از جنگ هستیم که با رشد منفی ۷.۷ در سال ۹۱ و در سال ۹۲ هم رشد منفی داشتیم. |
| ۲۱ خرداد ۱۳۹۹ |
در این شرایط تحریم جدید، رشد اقتصادی را از منفی ۸ را به مثبت ۱۴ رساندیم یعنی در سال ۹۱ رشد اقتصادی منهای ۸ بود که در سال ۹۵ به اضافه ۱۴ شد |
| ۲۵ خرداد ۱۳۹۹ |
رشد مثبت ۱.۱ بدون نفت در سال ۹۸ جزو افتخارات اقتصادی همه آن‌هایی است که در زمینه اقتصاد کشور تلاش می‌کنند. |
| ۲۶ خرداد ۱۳۹۹ |
با وجودی که اکثر کشورهای جهان به واسطه شیوع ویروس کرونا با کاهش یا منفی شدن نرخ رشد اقتصادی مواجه شده‌اند، نرخ رشد اقتصادی بدون نفت ما با وجود تحریم‌های ظالمانه مثبت شد. |
| ۲۷ خرداد ۱۳۹۹ |
هیچ‌کس فکر نمی‌کرد، فشارهای اقتصادی که در سال ۹۷ آغاز شد و به سرعت رشد اقتصادی کشور را منفی کرد، در سال ۹۸ با وجود تشدید فشارها به رشد اقتصادی مثبت تبدیل شود |