به گزارش سرویس بورس مشرق، با ریزش بازار سهام در مدت اخیر، صحبت‌های زیادی درخصوص ورود اوراق تبعی به بازار و استفاده از آن شنیده می‌شود. اوراق اختیار فروش تبعی که در ایران به‌عنوان بیمه کردن سهام از آن یاد می‌شود، در حقیقت، ابزاری است که به‌وسیله آن نوسانات و زیان سهام بیمه می‌شود.
در واقع این نوع فروش سود تضمینی حداقلی را برای سهامدار ایجاد می‌کند. یعنی به فرض در حال حاضر سهمی را در قیمت هزار تومان خریداری می‌کنید و سهامدار عمده تعهد می‌کند که در سال آینده، سهم مزبور را به قیمت ۲۰درصد بالاتر از نرخ کنونی از شما خریداری کند. این موضوع به نوعی همان بیمه کردن سهام است که دیگر سهامدار را بابت ریزش قیمت سهام نگران نمی‌کند.
بیشتر بخوانید:
روند صعودی چه زمانی به بورس باز می‌گردد؟
در واقع سهامدار عمده به حد زیادی از آینده سهم و رشد قیمت آن، اطمینان دارد که ترجیح می‌دهد این اطمینان را به سهامداران خُرد منتقل کند. به نوعی با خرید سهم در قیمت کنونی و پرداخت قیمت با چند درصد بالاتر در آینده، این پیام را به سهامداران منتقل می‌کند که این سهم آینده خوبی دارد.
کارشناسان معتقدند انتشار اوراق اختیار فروش تبعی باعث می‌شود کف بازدهی برای خرید سهم مشخص در دوره زمانی مشخص در نظر گرفته شود و نگرانی از کاهش قیمت سهم و عدم کسب بازدهی از بین برود و سرمایه‌گذاران نگرانی درخصوص کسب بازدهی نداشته باشند.
همچنین تاکید می‌کنند راه‌اندازی طرح بیمه کردن سهام تحت عنوان اوراق اختیار فروش تبعی، طرح مناسبی در جهت کنترل کردن هیجان سرمایه‌گذاران هنگام فروش سهم در موقعیت‌های حساس و بحرانی به حساب می‌آید؛ اما نکته‌ای که در این بین وجود دارد، محدود بودن تعداد عرضه‌ها توسط عرضه‌کننده است. حال باید با گذر زمان در انتظار تاثیر این طرح بر بازار سرمایه و نقش مهم و اساسی آن نشست‌که جلوگیری از کاهش شدید بازار در شرایط بحرانی است.
فقدان معاملات ثانویه
- علی فولادی | فعال بازار سرمایه
این روزها بازار سرمایه ایران برخلاف ماه‌های ابتدایی سال وضع چندان مناسبی ندارد. شاخص بورس که از ابتدای سال روند افزایشی خود را آغاز کرده و فعالان بازار تا اواسط مرداد هر روز شاهد رکورد تازه‌ای در این شاخص بودند در اواخر مردادماه با افت قیمت سهام و کاهش شاخص بورس مواجه شدند.
با کاهش مداوم قیمت سهام در روزهای پایانی تابستان سازمان بورس و اوراق بهادار و سایر شرکت‌های زیر مجموعه این سازمان از جمله بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران تلاش‌های زیادی برای بهبود شرایط صورت دادند.
در این راستا، بخشی از اقدامات مربوط به توصیه به فعالان بازار از جمله «عدم انجام معاملات به‌صورت هیجانی» و بخشی نیز به‌صورت دخالت مستقیم از جمله «ابطال معاملات سهامداران حقوقی در طرف عرضه» بوده که متاسفانه این اقدامات تاکنون چندان اثربخش نبوده است.
برخلاف اقدامات مذکور از اقدامات عملی و قابل تحسین در جهت حمایت از بازار که این روزها به‌صورت محدود شاهد آن هستیم، انتشار اوراق اختیار فروش تبعی توسط سهامداران عمده شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است. فلسفه وجودی اوراق اختیار فروش تبعی جلوگیری از ضرر سرمایه‌گذاران در زمانی است که برآورد می‌شود قیمت سهام کاهش یابد؛ در واقع سرمایه‌گذاران با خرید اوراق اختیار فروش تبعی سهام خود را در برابر کاهش قیمت بیمه می‌کنند.
اوراق اختیار فروش تبعی قراردادی است که به دارنده این اختیار این حق (نه تعهد و الزام) را می‌دهد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی (قیمت اعمال) در دوره زمانی مشخصی (تاریخ اعمال) بفروشد. اوراق اختیار فروش تبعی این امکان را به سهامداران می‌دهد که ریسک سرمایه‌گذاری خود را به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش دهند.
در ادبیات مالی روش اعمال اختیار فروش تبعی به دو سبک اروپایی و امریکایی طبقه‌بندی می‌شود؛ در روش اروپایی اعمال تنها در سررسید انجام می‌شود، در حالی‌که در روش امریکایی، اعمال در هر تاریخی تا زمان سررسید امکان‌پذیر است. در این نوشتار توضیحات براساس روش اروپایی ارائه می‌شود.
دلیل اصلی انتشار اوراق اختیار فروش تبعی در شرایط فعلی بازار عمدتا حمایت از سهامداران و به تبع آن حمایت از بازار سرمایه و افزایش اطمینان سهامداران به بازار سرمایه است. اختیار فروش تبعی که با هدف حمایت از بازار منتشر می‌شود تضمین می‌کند سهامدار می‌تواند سهام x ریالی خود را در تاریخ مشخص به مبلغ x به اضافه y ریال (درصدی از قیمت سهم در زمان خرید اختیار) به فروش برساند و ناشر اوراق اختیار فروش تبعی (که عمدتا سهامدار عمده شرکت است) ملزم به خرید سهام به مبلغ تعیین شده است.
مواردی که سهامداران و سرمایه‌گذاران درخصوص اوراق تبعی اختیار فروش باید به آن توجه داشته باشند:
- این اوراق اختیار فاقد معاملات ثانویه هستند؛ به عبارت ساده‌تر خریدار این اوراق امکان فروش این اوراق را نخواهد داشت.
- در صورت پرداخت سود نقدی به میزان مبلغ سود نقدی از قیمت اعمال کاسته خواهد شد.
- در حالت افزایش سرمایه علاوه بر قیمت اعمال، تعداد اعمال (براساس قیمت و تعداد تئوریک) تغییر پیدا خواهد کرد.
- تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر در پایان هر روز معاملاتی حداکثر می‌تواند معادل دارایی سهامدار در سهم پایه باشد. در صورتی که تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت سهامدار از تعداد سهم پایه تحت مالکیت وی در پایان روز بیشتر شود، اوراق اختیار فروش تبعی مازاد فاقد اعتبار بوده و عرضه‌کننده تعهدی در قبال آن نخواهد داشت.
- همچنین وجه پرداختی بابت خرید اختیار فروش تبعی نیز قابل بازگشت نخواهد بود.
در پایان سازمان بورس و اوراق بهادار با توسعه ابزارهای نوین مالی از جمله اوراق اختیار معامله اعم از اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش می‌تواند هیجان کاذب در بازار سرمایه را چه در بازار صعودی و چه در بازار نزولی کاهش دهد، از سوی دیگر سهامداران عمده می‌توانند با انتشار اوراق تبعی اختیار فروش به سادگی از سهام ارزشمند خود حمایت کنند.
پوشش ریسک در مسیر نزولی
- مهران محمدی | مدیر ریسک و برنامه‌ریزی بورس تهران
اوراق اختیار فروش تبعی یکی از ابزارهای مالی اسلامی است که معاملات آن از مردادماه سال ۱۳۹۱ آغاز شد و در دی‌ماه ۱۳۹۵ با تغییراتی اندک و تصویب در کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار به یکی از ابزارهای تامین مالی از بازار سرمایه با هزینه اندک تبدیل شد.
شناخت اختیار فروش تبعی، نیاز به معرفی اولیه‌ای از اختیار فروش دارد. اختیارفروش یکی از انواع قراردادهای مشتقه است که براساس آن، فروشنده به خریدار اختیار می‌دهد که تعداد معینی از یک دارایی معین را به قیمت تعیین‌شده‌ای در زمان معینی در آینده به او بفروشد. به این دارایی معین که خریدار حق فروش آن را به دست می‌آورد، در اصطلاح دارایی پایه گفته می‌شود.
به قیمت معین و تاریخ مشخص‌شده‌ای که خریدار حق دارد در آن قیمت و آن تاریخ، دارایی پایه را به طرف مقابل بفروشد نیز قیمت اعمال و تاریخ انقضا گفته می‌شود. بر این اساس درصورتی‌که قیمت دارایی پایه در سررسید کمتر از قیمت اعمال باشد، خریدار می‌تواند با اعمال اختیار معامله و فروش دارایی پایه به قیمتی بالاتر از قیمت نقد آن دارایی، سود به دست آورد. در صورت اعمال اختیار فروش از طرف خریدار، فروشنده اختیار فروش موظف و متعهد است که دارایی پایه را به قیمت اعمال بخرد.
با این مقدمه باید گفت اوراق اختیار فروش تبعی نیز نوعی اختیار فروش است که در آن دارنده اختیارفروش تبعی، اختیار فروش سهم پایه را به قیمت معین در سررسید به دست می‌آورد. اما تفاوت اصلی اوراق اختیارفروش تبعی سهام با اوراق اختیار فروش در این است که اوراق تبعی شرط مالکیت سهام را دارد؛ اما در اختیار فروش، دارنده اختیار فروش نیازی به داشتن سهم ندارد.
بنابراین قید کلمه «تبعی» در انتهای اختیار فروش به این معنی است که اعمال اختیار فروش تبعی، نیازمند این است که خریدار سهم پایه قرارداد را در کد معاملاتی خود داشته باشد. توجه به این نکته بسیار مهم است، زیرا مجموع تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت هر شخص در پایان هر روز معاملاتی، حداکثر باید به تعداد کل دارایی پایه متعلق به آن شخص باشد.
از دیگر تفاوت‌های اختیارفروش تبعی با اختیارفروش متداول این است که در اوراق اختیار فروش، هر سرمایه‌گذاری می‌تواند اقدام به اخذ موقعیت فروش کند؛ اما در اوراق اختیار فروش تبعی، تنها سهامداران عمده سهم پایه هستند که تمامی موقعیت فروش را متعهد می‌شوند.
همچنین اختیار فروش تبعی براساس سبک اروپایی است و بنابراین تنها در تاریخ انقضا می‌تواند توسط دارنده اعمال شود. تفاوت دیگر اوراق تبعی با اختیار معامله از نظر معاملات ثانویه است؛ چراکه اختیار فروش تبعی تنها درصورتی‌که عرضه‌کننده از بورس درخواست کند، می‌تواند در بازار ثانویه نیز معامله شود و در غیر این صورت سرمایه‌گذار باید اوراق مذکور را تا تاریخ انقضا نگهداری کند، اما اختیار معامله متداول، در هر زمانی پیش از تاریخ انقضا امکان معامله ثانویه را دارد.
طبیعتا یکی از مهم‌ترین مزایای اوراق تبعی برای سهامداران، امکان پوشش ریسک است؛ زیرا سرمایه‌گذار این اطمینان را دارد که در صورت افت قیمت سهام می‌تواند سهام پایه را به قیمت اعمال بفروشد و از این لحاظ نگران افت قیمت‌ها نخواهد بود. در صورتی هم که قیمت سهم در بازار نقد در تاریخ انقضا بالاتر از قیمت اعمال باشد، واضح است که سرمایه‌گذار از اختیار خود صرف‌نظر می‌کند و می‌تواند سهام پایه را در بازار نقد به قیمت بالاتر به فروش برساند.
به همین دلیل در برخی از متون، از اصطلاح «بیمه سهام» برای اشاره به اختیارفروش تبعی استفاده می‌شود؛ به این معنی که سهام موجود در کد معاملاتی خریدار، در مقابل افت قیمت بیمه می‌شود.
البته تعیین قیمت اعمال در عرضه اولیه نیز به‌صورتی است که بالاتر از قیمت نقد دارایی پایه تعیین می‌شود و بنابراین علاوه بر حذف ریسک زیان، یک حداقل بازدهی نیز برای دارنده تضمین می‌شود. این ویژگی سبب می‌شود که سرمایه‌گذار به‌جای فروش سهام خود در بازار نزولی برای جلوگیری از زیان‌های بیشتر، بتواند با خرید اختیار فروش تبعی به هدف خود دست یابد و اثر این حرکت در کل بازار این است که در بازار نزولی، فشار فروش ناشی از نگرانی و فشار روانی بازار فروکش کرده و بازار سریع‌تر به تعادل و توازن میان عرضه و تقاضا می‌رسد.
در این حالت، انگیزه عرضه‌کننده از انتشار اوراق تبعی، جلوگیری از فشار فروش از طریق حمایت از سهام پایه و دادن این اطمینان به سرمایه‌گذاران است که این سهام از نظر متغیرهای بنیادی ارزنده است. اما نوع دیگری از انتشار اوراق تبعی وجود دارد که در آن مهم‌ترین انگیزه عرضه‌کننده از انتشار اختیارفروش تبعی، تامین مالی است.
اگرچه سهامدار عمده می‌تواند با فروش سهام خود، تامین مالی مورد نیازش را انجام دهد؛ اما ممکن است با این اقدام، جایگاه مدیریتی خود را در شرکت ناشر سهام پایه از دست بدهد.
به همین دلیل سهامدار عمده به‌جای فروش مستقیم سهام پایه در بازار نقد، سهام و اختیار فروش‌های تبعی ضمیمه‌شده به این سهام را باهم به فروش می‌رساند و همزمان اختیار خرید سهام مذکور را به دست می‌آورد. با این روش در سررسید با سودآور شدن یکی از اختیارهای خریدوفروش و اعمال توسط دارنده، سهام پایه به سهامدار عمده برمی‌گردد.
به‌این‌ترتیب که اگر قیمت نقد دارایی پایه کمتر از قیمت اعمال اختیار فروش باشد، دارنده اختیار فروش اقدام به اعمال اختیار خود می‌کند و سهام پایه را به سهامدار عمده می‌فروشد. در مقابل در صورت افزایش قیمت دارایی پایه، اختیار خریدی که نزد سهامدار عمده است، سودآور شده و اعمال می‌شود که نتیجه آن بازگشت سهام پایه به سهامدار عمده است.
بدیهی است که در این نوع از انتشار اوراق تبعی، از عرضه‌کننده یا همان سهامدار عمده به دلیل اخذ موقعیت فروش روی اختیار فروش تبعی تضامین و وثایق کافی اخذ می‌شود و در طرف دیگر نیز سهام فروخته‌شده به سرمایه‌گذار دارنده اختیار فروش تبعی، به‌دلیل اخذ موقعیت فروش روی اختیار خرید، توثیق می‌شود که هدف از این کار جلوگیری از نکول قراردادهای اختیار معامله مبادله‌شده میان طرفین است.
بنابراین از یک طرف همانطور که در ابتدا گفته شد، اوراق تبعی از یک لحاظ نوعی قرارداد اختیار معامله محسوب می‌شود و از لحاظ دیگر نوعی ابزار تامین مالی با هزینه کمتر برای سهامداران عمده است.
مزیت دیگر این ابزار مالی این است که معاملات آن مشمول قانون معافیت معاملات ابزارهای نوین مالی از مالیات می‌شود که این امر نیز انگیزه معامله‌گران را در استفاده از آن افزایش می‌دهد.
ابهامات در تعیین قیمت
- مونا حاجی‌علی‌اصغر | فعال بازار سرمایه
اوراق اختیار فروش تبعی، جزو ابزارهای پوشش ریسک است. عملا این اوراق نوعی بیمه سهام برای کسب حداقل بازدهی مشخص از سرمایه‌گذاری در یک سهم مشخص طی یک دوره مشخص است. این اوراق اختیار معامله‌ای است که بر اساس آن، اختیار فروش تعداد مشخصی از سهم پایه به قیمت اعمال تعیین شده در اطلاعیه عرضه در تاریخ اعمال به خریدار آن داده می‌شود.
قیمت اِعمال قیمتی است که عرضه‌کننده تعهد می‌کند، سهام پایه را در تاریخ اعمال از دارنده اوراق اختیار فروش تبعی با آن قیمت خریداری کرده یا به‌صورت نقدی تسویه کند. این تاریخ عملا تاریخی است که برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی، در اطلاعیه عرضه تعیین می‌شود.
خریدارانِ اوراق اختیار فروش تبعی، فقط در تاریخ اِعمال می‌توانند اختیار فروش خود را اِعمال کنند. پس از گذشت این تاریخ، اوراق اختیار فروش تبعی، اِعمال‌نشده تلقی شده و عرضه‌کننده درخصوص آن تعهدی نخواهد داشت. عملا خریدار نمی‌تواند بیش از تعداد سهام پایه‌ای که در اختیار دارد، اوراق اختیار فروش تبعی، خریداری کند، بنابراین تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر در پایان هر روز معاملاتی حداکثر می‌تواند معادل دارایی سهامدار در سهم پایه باشد.
در صورتی که تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت سهامدار از تعداد سهم پایه تحت مالکیت وی در پایان روز بیشتر شود، اوراق اختیار فروش تبعی مازاد، باطل شده و عرضه‌کننده تعهدی در قبال آن نخواهد داشت. همچنین این اوراق امکان معامله ثانویه نداشته و خریدار باید تا تاریخ اِعمال آن را نگه دارد.
از نکات مطرح فعلی بازار سرمایه ورود اشخاص حقیقی به بازار در کدهای معاملاتی جدید هست. از مفروضات اصلی بازار سرمایه سرمایه‌گذاری بلندمدت در این بازار برای منابع مازاد است. اما متاسفانه برخی از افرادی که تخصص و شناخت کافی از بازار سرمایه ندارند، منابع خود را به‌صورت مستقیم (بدون در نظر گرفتن امکان سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا سبدهای اختصاصی) وارد بازار سرمایه می‌کنند.
متاسفانه این افراد با بالارفتن شاخص کل بورس وارد بازار شده و با اولین نوسان قابل ملاحظه از بازار خارج می‌شوند. انتشار اوراق اختیار فروش تبعی باعث می‌شود کف بازدهی برای خرید سهم مشخص در دوره زمانی مشخص در نظر گرفته شود و نگرانی از کاهش قیمت سهم و عدم کسب بازدهی از بین برود و سرمایه‌گذاران نگرانی درخصوص کسب بازدهی نداشته باشند. عملا همانطور که مطرح شد، این اوراق به نوعی بیمه سهام است.
از سوی دیگر این اوراق باعث می‌شود سمت تقاضا در بازار سرمایه تقویت شود چرا که خریدار باید سهام پایه را نیز در سبد خود داشته باشد. برای اجرایی‌تر شدن اوراق اختیار فروش تبعی لازم است بعضی از مشکلات فعلی این اوراق برطرف شود. از جمله این موارد می‌توان به کم کردن محدودیت سرمایه‌گذاری صندوق‌های بادرآمد ثابت در این اوراق، برطرف کردن مشکلات نرم‌افزاری برای محاسبه قیمت روزانه واحدهای صندوق و رفع مشکل معاملات طی دوره این اوراق اشاره کرد.
درصورتی‌که برای هرکدام از موارد مطرح شده راه حلی درنظر گرفته شود، استقبال خریداران از این اوراق بیشتر می‌شود. ضمنا لازم است در مورد این اوراق اطلاع‌رسانی کافی به سرمایه‌گذاران حقیقی جهت معرفی مزایای این اوراق اشاره کرد.
شاید رفع مشکلات اشاره شده عملا طیف متنوع‌تری از سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاران این اوراق اضافه کند درحالی‌که درحال حاضر به نظر مناسب‌تر است برای سرمایه‌گذاران حقیقی که به ورود منابع آنها به بازار سرمایه اشاره شد اطلاع‌رسانی مناسبی درخصوص شرایط و مزایای این اوراق صورت پذیرد.
گزینه دیگری که در روزهای اخیر مطرح است، لزوم داشتن بازارگردان برای سهام شرکت‌های لیست شده است. بعضا یک سهم چند بازارگردان دارد و محدودیتی از این نظر وجود ندارد. نگرانی که از این جهت وجود دارد انجام بازارگردانی غیر کارآمد است. برای بازارگردانی اصولی و کارآمد لازم است برای بازارگردان انعطاف لازم در تعیین دامنه مظنه و دامنه نوسان درنظر گرفته شود.
حتما این نگرانی قابل درک است که بازارگردان باید توانگری مالی مناسبی داشته باشد و حداقل معاملات روزانه محدودی برای بازارگردانی سهم در نظر نگیرد. ضمنا برای بازارگردانی لازم است انحصار برای بازارگردانی سهام توسط نهادهای مالی خاص مثل صندوق‌های بازارگردانی یا شرکت‌های تامین سرمایه درنظر گرفته نشود و درصورتی‌که یک شرکت الگوی اجرایی مناسبی برای بازارگردانی داشته باشد بتواند با تنظیم قراردادهای مربوطه به این امر اقدام کند.
علاوه بر موارد فوق پیشنهاد می‌شود تعداد و سقف صندوق‌های سهام فعال کشور بیشتر شود. درحال حاضر ارزش کل سهام شرکت‌های لیست شده در بازارهای بورس و فرابورس حدودا ۸.۱۷۰ هزار میلیارد تومان است.
همانطور که ملاحظه می‌فرمایید حجم کل صندوق‌های سهام نسبت به ارزش کل سهام لیست شده در بازارهای بورس و فرابورس حدودا ۸/ ۰ درصد (ارزش صندوق‌های سهام فعال در کشور حدودا ۵۹.۳۷۶ میلیارد تومان) است. این درصد نشان می‌دهد لازم است در بازار ظرفیت بیشتری برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام ایجاد شود. تعداد صندوق‌های سهام در دو سال گذشته تقریبا افزایش نداشته است و فقط شاهد بالارفتن سقف این صندوق‌ها بوده‌ایم.
همه موارد مطرح شده مانند اجرایی شدن بازارگردانی اصولی و بدون انحصار برای نهادهای مالی خاص، اطلاع‌رسانی مزایای اوراق اختیار فروش تبعی برای سرمایه‌گذاران حقیقی جهت کاهش نگرانی این سرمایه‌گذاران از سودآوری خرید سهام، گسترش حجم و تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهام جهت امکان سرمایه‌گذاری اشخاصی که تخصص و فرصت کافی برای سرمایه‌گذاری را ندارند همه می‌تواند به کاهش نوسانات غیر منطقی بازار سرمایه کمک کند.
سطح پایین عرضه در بازار
- مهدی افضلیان | فعال بازار سرمایه
اوراق اختیار فروش تبعی اوراقی است که در آن فروشنده (شرکت منتشرکننده اوراق) متعهد می‌شود که تعداد معینی از سهام شرکت را به قیمت مشخصی که به آن «قیمت اعمال» می‌گویند، در تاریخ معین یا همان «تاریخ اعمال»، از سهامدار خریداری کند. اوراق اختیار فروش تبعی در واقع اوراقی به منزله بیمه کردن سهام از کاهش قیمت احتمالی به حساب می‌آید.
به زبان ساده‌تر اگر سهام شرکتی دارای شرایط بنیادی قوی یا حمایت حقوقی‌ها باشد آن شرکت اوراق اختیار فروش خود را منتشر می‌کند و اصطلاحا کف قیمت سهم را می‌بندد. این نشان می‌دهد که شرکت به سودآوری سهام خود اعتقاد دارد و حاضر به پشتیبانی قیمتی از آن است و این امید را به سرمایه‌گذاران می‌دهد که در برخی محدوده‌های قیمتی توجیهی برای فروش سهام وجود ندارد.
حال قبل از بررسی کامل اوراق فروش تبعی اجازه دهید با یک مثال این موضوع را روشن‌تر کنیم. فرض کنید بانک پارسیان در قیمت ۵۲۲۰ ریال دارای صف فروش است. حال سرمایه‌گذار باید بررسی کند که طرح بیمه سهام چگونه به او در خرید و فروش سهم کمک می‌کند.
قیمت اعمال برای سهام بانک پارسیان ۵۹۲۰ ریال است. یعنی اگر سرمایه‌گذار با قیمت ذکر شده در مثال یعنی ۵۲۲۰ ریال سهم وپارس را خریداری کند و از طرف دیگر موقعیت اختیار را خریداری کند در تاریخ سررسید یعنی ۱۰ اسفندماه ۹۹ بازدهی حدود ۱۳ درصدی کسب می‌کند. یعنی عرضه‌کننده که صندوق سرمایه‌گذاری توسعه بازار است موظف است که در تاریخ سررسید به ازای هر سهم مبلغ ۵۹۲۰ ریال را با سرمایه‌گذار تسویه کند.
اگر سرمایه‌گذاری قرار باشد اوراق اختیار فروش تبعی بانک پارسیان را خریداری کند اولا باید به تعدادی که برای خریداری مد نظرش است سهام خود را در پرتفو داشته باشد و سپس اوراق اختیار (که قیمت آن با توجه به قیمت روزانه سهم مشخص می‌شود) خریداری کند به گونه‌ای که این فرآیند در یک روز اتفاق بیفتد و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی وجوه این موضوع را ثبت کند.
یعنی اگر شما تمایل داشته باشید ۵۰هزار سهم بانک پارسیان را بیمه کنید باید به تعداد ۵۰هزار ورقه از اوراق را خریداری کنید و تا زمان سررسید این اوراق سهام را نیز در پرتفوی خود داشته باشید. نکته‌ای که درخصوص قیمت اوراق اختیار معامله وجود دارد این است که قیمت مجاز خریداری این اوراق به‌صورت روزانه تغییر می‌کند که آن هم با توجه به قیمت روز سهم خواهد بود.
یعنی سازو کار اوراق اختیار فروش تبعی به این صورت است که سرمایه‌گذار در هر برهه زمانی برای بیمه کردن سهام خود بازدهی در حد سود بانکی (۲۰ تا ۲۴ درصد سالانه) دریافت کند. برای توضیح بهتر این موضوع به مثال زیر توجه کنید.
در ادامه مثال قبل فرض کنید که قیمت روز سهم بانک پارسیان ۴۳۴ تومان (یک مهر ۱۳۹۹) و قیمت اعمال برای این اوراق در تاریخ ۱۰ اسفند ۱۳۹۹ برابر ۵۹۲ تومان باشد. حال اگر سرمایه‌گذاری سهم را خریداری کند و قصد داشته باشد در تاریخ مورد نظر اختیار خود را اعمال کند بازدهی حدود ۳۶ درصدی کسب می‌کند.
به همین دلیل عرضه‌کننده شرایطی را ایجاد می‌کند که فرصت آربیتراژ را در سهم از بین ببرد و به همین دلیل قیمت مجاز هر واحد اختیار را به‌صورت روزانه تغییر می‌دهد. یعنی قبلا که اوراق اختیار فروش بانک پارسیان به قیمت یک ریال (۲۹ شهریور ۱۳۹۹) به فروش می‌رسید با کاهش هر چه بیشتر قیمت سهم، عرضه‌کننده قیمت مجاز را تا سقف ۸۸۶ ریال (یک مهر ۱۳۹۹) تغییر داد.
یعنی اگر سرمایه‌گذاری بانک پارسیان را در قیمت ۴۳۴۰ ریال خریداری کند باید اوراق اختیار فروش آن را در همان روز به قیمت ۸۸۶ ریال خریداری کند. یعنی قیمت تمام شده هر واحد بانک پارسیان برای سرمایه‌گذار ۵۲۲۶ ریال است که اگر آن را با قیمت اعمال ۵۹۲۰ ریالی مقایسه کنیم بازدهی حدودا ۱۳ درصدی نصیب سرمایه‌گذار می‌شود که همان بازدهی معقول ذکر شده است.
حال اگر قیمت سهام شرکت نیز افزایش یابد به همین ترتیب قیمت مجاز برای اوراق اختیار فروش تبعی کاهش می‌یابد و باز هم بازدهی سهم در سر رسید معقول و منطقی می‌شود. یعنی عرضه‌کننده سهم با تغییراتی که در قیمت اوراق اختیار فروش تبعی اعمال می‌کند فرصت کسب سود حداکثری را در سهم به حداقل ممکن که همان نرخ سود بانکی است، کاهش می‌دهد.
شرایط سرمایه‌گذار به هنگام اتخاذ موقعیت در اختیار فروش تبعی
حالت اول: قیمت سهام در بازار کاهش یابد: در حالت اول اگر قیمت سهم در بازار نسبت به قیمت خرید کاهش یابد سرمایه‌گذار اختیار خود را اعمال می‌کند و طبق روش محاسباتی ذکر شده بازدهی کسب می‌کند.
حالت دوم: قیمت سهام در بازار افزایش یابد: در حالت دوم اگر قیمت سهم در بازار نسبت به قیمت خرید افزایش یابد سرمایه‌گذار نیازی به اعمال اختیار خود در سررسید ندارد، بلکه می‌تواند با افزایش قیمت سهم در بازار و کسب بازدهی (نسبت به اعمال اختیار در تاریخ سر رسید) سهم خود را در بازار به فروش برساند و صرفا زیان سرمایه‌گذار، اختیاری است که قبلا خریداری کرده است.
حالت سوم: قیمت سهام در بازار به قیمت اعمال برسد: در حالت سوم اگر قیمت سهم در بازار به قیمت اعمال برسد سرمایه‌گذار بی تفاوت است و نیازی به اعمال اختیار خود ندارد و صرفا به اندازه هزینه‌ای که بابت خرید اختیار معامله پرداخت کرده زیان می‌کند.
نکات کاربردی اوراق اختیار فروش تبعی: اوراق اختیار فروش تبعی قابلیت معامله ثانویه ندارد. قیمت اوراق اختیار فروش تبعی با توجه به قیمت سهم در بازار و قیمت اعمال، توسط عرضه‌کننده در یک محدوده مجاز تعیین می‌شود. درصد سود و زیان با توجه به قیمت سهم در روز پایانی و قیمت اعمال تعیین خواهد شد. در هنگام خرید اختیار باید حتما تعداد سهم مورد نیاز را داشته باشید. یعنی اگر قرار است ۵هزار اختیار بخرید پس باید ۵هزار سهم نیز در پرتفوی خود داشته باشید.
سخن پایانی: راه‌اندازی طرح بیمه کردن سهام تحت عنوان اوراق اختیار فروش تبعی، طرح مناسبی در جهت کنترل کردن هیجان سرمایه‌گذاران هنگام فروش سهم در موقعیت‌های حساس و بحرانی به حساب می‌آید، اما نکته‌ای که در این بین وجود دارد، محدود بودن تعداد عرضه‌ها توسط عرضه‌کننده است؛ به‌عنوان مثال کل حجم عرضه اوراق اختیار فروش تبعی برای بانک پارسیان ۵۰ میلیون ورقه است که بسیار پایین است، چرا که تعداد کل سهام بانک پارسیان تقریبا ۱۵۶ میلیارد برگ سهم و میزان سهام شناور آن حدود ۳۱ میلیارد برگ سهم است و عرضه‌کننده تنها تعداد بسیار محدودی را قرار است بیمه کند که از این نظر بسیار نامناسب است.
حال اگر شرایطی ایجاد شود که عرضه‌کننده قابلیت بیمه کردن بخش مناسبی از سهام شناور را داشته باشد می‌تواند کارآیی این طرح را در بازار افزایش دهد و رفته رفته سرمایه‌گذاران اطمینان بیشتری در خرید سهم هنگام ریزش‌های شدید قیمتی داشته باشند و همین عامل باعث کاهش هیجان فروش سهم در بازار شود. چرا که اگر قرار باشد سهام شرکت با هدف بازدهی معادل سود بانکی بیمه شود، بالطبع هیجان فروش سهم در بازار در برخی از محدوده‌های قیمتی از بین می‌رود.