به گزارش مشرق، پنج سال از آغاز اولین روز اجرای برجام در سال ۲۰۱۵ میلادی می‌گذرد و بدین ترتیب مطابق بند یک قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، در تاریخ ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۵ برابر با دوشنبه ۲۹ تیر ۱۳۹۴ برجام را تایید کرده و خواستار اجرای کامل آن بر اساس زمانی مندرج در برجام است.
بیشتر بخوانید:
در همین راستا در قطعنامه ۲۲۳۱ اشاره شده که بر مبنای دوره‌های زمانی پنج، هشت و ۱۰ سال پس از تاریخ قبول توافق برجام تحولاتی ایجاد خواهد شد. از این رو در تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰ که برابر با ۲۷ مهرماه ۱۳۹۹ است سال پنجم قبول توافق برجام محقق خواهد شد. در این تاریخ دو تحول مهم در خصوص محدودیت‌های تسلیحاتی ایران و محدودیت‌های مسافرتی برخی اشخاص حقیقی اتفاق می‌افتد.
سال پنجم تصویب برجام
بر اساس برجام و قطعنامه ۲۲۳۱، از سال پنجم پس از تاریخ قبول توافق برجام، برابر با ۲۷ مهرماه ۱۳۹۹، برخی از محدودیت‌های باقی مانده خاتمه خواهد یافت. این محدودیت‌ها که از ۲۷ مهر ماه به پایان خواهد رسید، عبارتند از نظام مجوز خواهی صادرات و واردات اقلام تسلیحاتی به و از ایران و همچنین خاتمه محدودیت ۲۳ شخص حقوقی موضوع فهرست ۲۲۳۱.
آمریکا در ماه‌های گذشته تلاش بسیاری کرد تا مانع از ملغی شدن محدودیت تسلیحاتی ایران شود و در این مسیر از همه توان دیپلماتیک و رسانه‌ای خود بهره برد، اما با عدم همراهی متحدین اروپایی و دیگر اعضای شورای امنیت سازمان ملل مواجه شد و نتیجه‌ای جز ناکامی نگرفت.
به تعبیر دیگر دولت ترامپ به صورت واضح و رسمی خواستار عدول از الزام حقوقی ضمیمه ۵ برجام و زمینه ب قطعنامه ۲۲۳۱ مبنی بر اتمام زمان تحریم تسلیحاتی ایران پس از بیش از یک دهه از سال ۲۰۰۷ میلادی شد، اما پس از اثبات ناکامی در این مسیر، گزینه «تمدید محدود» را مطرح کرد که آن نیز با اقبال مواجه نشد و بدین ترتیب آمریکا شکست سیاسی، حقوقی دیگری را در برابر ایران پذیرا شد.
در همین خصوص حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی در اظهارات اخیر خود گفت: «مردم می‌دانند که ۴ سال سر این موضوع با آمریکا جنگیدیم، چهار سال بود آمریکا تلاش می‌کرد تا روز ۲۷ مهر اتفاق نیفتد، بخاطر ایستادگی مردم و تلاش مسئولان است که آمریکا موفق نشد.»
آمریکا در ماه‌های گذشته تلاش بسیاری کرد تا مانع از ملغی شدن محدودیت تسلیحاتی ایران شود و در این مسیر از همه توان دیپلماتیک و رسانه‌ای خود بهره برد، اما با عدم همراهی متحدین اروپایی و دیگر اعضای شورای امنیت سازمان ملل مواجه شد و نتیجه‌ای جز ناکامی نگرفت.
به تعبیر دیگر دولت ترامپ به صورت واضح و رسمی خواستار عدول از الزام حقوقی ضمیمه ۵ برجام و زمینه ب قطعنامه ۲۲۳۱ مبنی بر اتمام زمان تحریم تسلیحاتی ایران پس از بیش از یک دهه از سال ۲۰۰۷ میلادی شد، اما پس از اثبات ناکامی در این مسیر، گزینه «تمدید محدود» را مطرح کرد که آن نیز با اقبال مواجه نشد و بدین ترتیب آمریکا شکست سیاسی، حقوقی دیگری را در برابر ایران پذیرا شد.
در همین خصوص حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی در اظهارات اخیر خود گفت: «مردم می‌دانند که ۴ سال سر این موضوع با آمریکا جنگیدیم، چهار سال بود آمریکا تلاش می‌کرد تا روز ۲۷ مهر اتفاق نیفتد، بخاطر ایستادگی مردم و تلاش مسئولان است که آمریکا موفق نشد.»
تلاش‌های آمریکا برای محدود کردن ایران در حوزه تسلیحاتی
اما این همه ماجرا نبود و آمریکا در این مسیر به تنهایی گام بر نمی‌داشت، علاوه بر تلاش‌های پیدا و پنهان رژیم صهیونیستی و برخی متحدین عرب مرتجع منطقه‌ای آن‌ها، اروپا هم در ورای مخالفت ظاهری و آشکار خود با آمریکا، مذاکرات و تلاش‌های پنهانی را در خصوص محدود کردن ایران در حوزه تسلیحاتی به کار گرفت.
در واقع با همین رویکرد بود که اتحادیه اروپا طرح پیش نویس تمدید سه ساله، یک ساله و حتی شش ماهه تحریم تسلیحاتی ایران را مورد بررسی قرار داد؛ بنابراین می‌توان گفت در ماه‌های گذشته تلاش‌های منسجم بسیاری در قالب دیپلماتیک، حقوقی، اطلاعاتی و رسانه‌ای از سوی غرب، رژیم صهیونیستی و برخی متحدین منطقه‌ای آن‌ها جهت جلوگیری از ملغی شدن تحریم تسلیحاتی ایران صورت گرفت. همگی آن‌ها به واسطه « راهبرد مقاومت فعال» و به کارگیری « دیپلماسی چند جانبه گرایانه» جمهوری اسلامی ایران در ارتباط مستمر با طرف‌های مؤثر در عرصه بین‌المللی، منجر به شکست طرح‌های گسترده طرف مقابل شد.
به تعبیر دیگر روز ۱۸ اکتبر را می‌توان یک پیروزی سیاسی - دیپلماتیک برای نظام جمهوری اسلامی ایران در مقابل یک جبهه گسترده از مخالفین و دشمنان ایران تلقی کرد.
در واقع با همین رویکرد بود که اتحادیه اروپا طرح پیش نویس تمدید سه ساله، یک ساله و حتی شش ماهه تحریم تسلیحاتی ایران را مورد بررسی قرار داد؛ بنابراین می‌توان گفت در ماه‌های گذشته تلاش‌های منسجم بسیاری در قالب دیپلماتیک، حقوقی، اطلاعاتی و رسانه‌ای از سوی غرب، رژیم صهیونیستی و برخی متحدین منطقه‌ای آن‌ها جهت جلوگیری از ملغی شدن تحریم تسلیحاتی ایران صورت گرفت. همگی آن‌ها به واسطه « راهبرد مقاومت فعال» و به کارگیری « دیپلماسی چند جانبه گرایانه» جمهوری اسلامی ایران در ارتباط مستمر با طرف‌های مؤثر در عرصه بین‌المللی، منجر به شکست طرح‌های گسترده طرف مقابل شد.
به تعبیر دیگر روز ۱۸ اکتبر را می‌توان یک پیروزی سیاسی - دیپلماتیک برای نظام جمهوری اسلامی ایران در مقابل یک جبهه گسترده از مخالفین و دشمنان ایران تلقی کرد.
پیشروی در صنعت نظامی-دفاعی
اما اینکه پس از این تاریخ ایران چگونه می‌تواند از فرصت خود جهت بهبود و ساماندهی هرچه بهتر توان دفاعی و نظامی کشور بهره‌برداری کند به نظر مقامات عالی‌رتبه نظامی باز می‌گردد که بر اساس اقتضائات و شرایط در این خصوص تصمیم‌گیری لازم را خواهند داشت.
صنعت دفاعی ایران به لطف تحریم‌های طولانی مدت غرب بر پایه تکیه بر توان داخلی و بومی کشور و استعدادهای جوان تحصیل کرده خود رشد کرده و امروز ما نه تنها قادر به تولید گسترده تجهیزات و تسلیحات مورد نیاز صنعت دفاعی و نظامی داخل کشور هستیم، بلکه می‌توانیم در صورت لزوم تسلیحات و تجهیزات نظامی را به کشورها و طرف‌های متقاضی صادر کنیم.
مسعود براتی کارشناس مسائل بین‌الملل در همین خصوص به میزان گفت: ونزوئلا اعلام کرده که حاضر است از ایران تسلیحات دفاعی خریداری کند که این هم به نظرم فرصتی برای گسترش فضای صادراتی و ارز آوری برای کشور است.
طبق آنچه نائب رئیس اول مجلس شورای اسلامی گفته، صنعت دفاعی و نظامی ایران بر اساس اظهارات فرماندهان نظامی در بسیاری از حوزه‌ها جزو پنج کشور جهان قرار دارد که این نشان از جایگاه بالا و توانمندی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران دارد.
نیازهای تسلیحاتی ایران اعم از سامانه‌های پدافندی مانند اس-۴۰۰، موشک‌های دریایی سطحی و زیرسطحی، هواپیماهای نظامی و ادوات زرهی تنها برای دفاع از تمامیت ارضی ایران در منطقه‌ای است که در آن برخی از کشورها از اساس با یک ایرانِ قدرتمند مخالف هستند. اما این احتمال و گمانه هست که ایران تسلیحات مورد نیاز خود را از چین و روسیه که تمایل خود را برای فروش تسلیحات به ایران نشان دادند، وارد کند.
براتی در این خصوص به میزان گفت: اگر ما بخواهیم تامین تجهیزات نظامی کنیم به واسطه اینکه برای خرید تجهیزات باید پرداخت مالی داشته باشیم و از نظر مالی وضعیت مناسبی نداریم؛ لذا تنها گزینه‌ای که برای پرداخت برای ما باقی می‌ماند، فروش نفت خام به این کشورهاست.
وی ادامه داد: علت اهمیت این موضوع این است که ما توسط آمریکا تحت شدیدترین تحریم‌های نفتی قرار داریم و اگر ما به واسطه خرید تجهیزات نظامی نفت بفروشیم عملاً نظام تحریمی آمریکا در حوزه نفت تضعیف می‌شود و این اتفاق مهمی است.
براتی افزود: یعنی زمانی که کشورهایی مانند چین و روسیه حاضر باشند از ایران نفت خام بخرند، در مقابل فروش تسلیحات، فضا کم کم به این سمت می‌رود که تحریم‌ها علیه ایران تضعیف شده و این به نظرم اتفاق مهمی است.
با همه این تفاسیر، مقامات تهران بارها اعلام کرده‌اند که توان بالای دفاعی و نظامی جمهوری اسلامی ایران در راستای ایجاد و تثبیت امنیت و صلح پایدار در منطقه است و این سیاست اعلامی ایران را در عمل و در مبارزه گسترده با گروه‌های افراط گرای تروریستی که چندین سال کشورهای منطقه را جولانگاه وحشیگری و اقدامات تروریستی کردند، شاهد بودیم.
این اقدامات ایران، گروه‌های مقاومت منطقه و برخی دیگر از کشورها بود که منجر به عقب نشینی داعش و دیگر گروهک‌های تروریستی از خاک سوریه و عراق شد. اما مقامات واشنگتن همچنان ادعای واهی مبارزه با داعش و تروریسم در منطقه را دارند در حالی که مدارک و شواهد بسیاری دال بر حمایت و تقویت گروهک‌های تروریستی توسط عوامل رژیم آمریکا موجود است.
در این خصوص رییس جمهور کشورمان تصریح کرد: «آن‌ها که ادعا می‌کردند ما به منطقه آمدیم تا داعش را از بین ببریم، دیدیم چه کردند، آن مردم فداکار عراق و سوریه و عزیزان رزمندگان ما بودند که در کنارشان جنگیدند و داعش را ناکام کردند. آمریکا بگوید در ۴ سال گذشته چه موفقیتی در سیاست خارجی داشته است؟»
براتی در این خصوص به میزان گفت: اگر ما بخواهیم تامین تجهیزات نظامی کنیم به واسطه اینکه برای خرید تجهیزات باید پرداخت مالی داشته باشیم و از نظر مالی وضعیت مناسبی نداریم؛ لذا تنها گزینه‌ای که برای پرداخت برای ما باقی می‌ماند، فروش نفت خام به این کشورهاست.
وی ادامه داد: علت اهمیت این موضوع این است که ما توسط آمریکا تحت شدیدترین تحریم‌های نفتی قرار داریم و اگر ما به واسطه خرید تجهیزات نظامی نفت بفروشیم عملاً نظام تحریمی آمریکا در حوزه نفت تضعیف می‌شود و این اتفاق مهمی است.
براتی افزود: یعنی زمانی که کشورهایی مانند چین و روسیه حاضر باشند از ایران نفت خام بخرند، در مقابل فروش تسلیحات، فضا کم کم به این سمت می‌رود که تحریم‌ها علیه ایران تضعیف شده و این به نظرم اتفاق مهمی است.
با همه این تفاسیر، مقامات تهران بارها اعلام کرده‌اند که توان بالای دفاعی و نظامی جمهوری اسلامی ایران در راستای ایجاد و تثبیت امنیت و صلح پایدار در منطقه است و این سیاست اعلامی ایران را در عمل و در مبارزه گسترده با گروه‌های افراط گرای تروریستی که چندین سال کشورهای منطقه را جولانگاه وحشیگری و اقدامات تروریستی کردند، شاهد بودیم.
این اقدامات ایران، گروه‌های مقاومت منطقه و برخی دیگر از کشورها بود که منجر به عقب نشینی داعش و دیگر گروهک‌های تروریستی از خاک سوریه و عراق شد. اما مقامات واشنگتن همچنان ادعای واهی مبارزه با داعش و تروریسم در منطقه را دارند در حالی که مدارک و شواهد بسیاری دال بر حمایت و تقویت گروهک‌های تروریستی توسط عوامل رژیم آمریکا موجود است.
در این خصوص رییس جمهور کشورمان تصریح کرد: «آن‌ها که ادعا می‌کردند ما به منطقه آمدیم تا داعش را از بین ببریم، دیدیم چه کردند، آن مردم فداکار عراق و سوریه و عزیزان رزمندگان ما بودند که در کنارشان جنگیدند و داعش را ناکام کردند. آمریکا بگوید در ۴ سال گذشته چه موفقیتی در سیاست خارجی داشته است؟»
اهداف ما همیشه صلح آمیز و دفاعی است
جمهوری اسلامی ایران تاکنون هزینه‌های بسیاری را جهت ایجاد صلح ثبات و امنیت در منطقه پرداخته است چرا که امنیت خود را در گروی ثبات و امنیت منطقه می‌داند.
در همین ارتباط محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان هم در پیامی توئیتری تصریح کرد: عجیب نیست که با تجهیز کورکورانه به سلاح مخالف باشیم. از آن رو که سلاح در ایران برای دفاع است، بر خلاف عملکرد دیگر کشورها، نه جنگ به راه انداخته و نه سبب فساد می‌شود.
وی در ادامه گفت: ما ایمان داریم که امنیت با اراده ملت ما و خودکفایی‌اش محقق می‌شود. اهداف ما همیشه صلح آمیز و دفاعی است.
در خاتمه باید به این نکته مهم اشاره داشته باشیم که شاید نیاز چندانی از سوی صنعت دفاعی مقتدر و توانمند جمهوری اسلامی ایران به رفع تحریم تسلیحاتی کشور احساس نشود، اما همانطور که گفته شد این مهم برای ایران یک موفقیت سیاسی، دیپلماتیک و حقوقی ارزشمند به حساب می‌آید.
وی در ادامه گفت: ما ایمان داریم که امنیت با اراده ملت ما و خودکفایی‌اش محقق می‌شود. اهداف ما همیشه صلح آمیز و دفاعی است.
در خاتمه باید به این نکته مهم اشاره داشته باشیم که شاید نیاز چندانی از سوی صنعت دفاعی مقتدر و توانمند جمهوری اسلامی ایران به رفع تحریم تسلیحاتی کشور احساس نشود، اما همانطور که گفته شد این مهم برای ایران یک موفقیت سیاسی، دیپلماتیک و حقوقی ارزشمند به حساب می‌آید.
جمهوری اسلامی ایران توانست بار دیگر ثابت کند که مقاومت در برابر زیاده‌خواهی‌های آمریکا و برخی متحدین غربی و عربی آن همواره نتیجه بخش بوده و هست. امروز شاهدیم که ملت‌های بسیاری در منطقه و جهان از سیاست مقاومت ایران در برابر زورگویی و یکجانبه گرایی، پیروی و الگوبرداری کرده‌اند.