به گزارش مشرق، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اخیراً و پیش از یوم‌الله ۱۳ آبان، یک فوریت طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها را به تصویب رساندند. طرحی که با هدف احقاق حقوق ملت و وادار کردن طرف مقابل به انجام تعهداتش در برجام و لغو تحریم‌های ظالمانه کشورمان تهیه و در آن وظایفی برای دولت و سازمان انرژی اتمی تعیین شده است.
به جهت اهمیت موضوع، در این باره با رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی به گفتگو نشستیم که توضیحاتی درباره مفاد این طرح داد و البته گذری هم به بدعهدی اروپا به ویژه در عملیاتی کردن SPV و اینستکس زد و در ادامه هم تاکید کرد که آمریکا در صورتی که بخواهد به برجام بازگردد، باید در ابتدا تعهداتش را اجرا کند و خسارت ما را دهد.
متن کامل مصاحبه با حجت‌الاسلام مجتبی ذوالنور به شرح زیر است:
اخیراً یک فوریت طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها در مجلس تصویب شد. هدف مجلس از تدوین این طرح چه بود؟
برجام توافقی بین دو طرف یعنی ایران و گروه ۱+۵ بود. در دورانی که آمریکا جز گروه ۱+۵ بود، اقدامات ظاهری در دوران ریاست جمهوری اوباما برای رفع تحریم‌های ایران انجام شد اما این اقدامات صرفاً روی کاغذ بود و تهدید بانک‌ها برای عدم همکاری با جمهوری اسلامی ایران همچنان پابرجا بود. از این جهت زمانی که سیستم بانکی نتوانست با ایران ارتباط برقرار کند، طبیعتاً روی فروش نفت و سایر مبادلاتمان نیز تأثیر گذاشت. در واقع قرار بود با انعقاد برجام، تحریم‌های ضد ایرانی برداشته شود اما اتفاقی در این زمینه نیفتاد و اقدام خاصی صورت نگرفت.
ترامپ برای ایجاد مزاحمت از برجام خارج شد و اگر آنان در برجام می‌ماندند، باید به تعهداتشان عمل می‌کردند و نمی‌توانستند تحریم‌های ایران را اضافه کنند
خروج ترامپ از برجام اوضاع را پیچیده‌تر کرد اما رئیس جمهور ما در این باره گفت که یک مزاحم از برجام رفت! در حالی که بنده همان زمان گفتم که ترامپ به عنوان یک مزاحم از برجام خارج نشد بلکه برای مزاحمت ایجاد کردن بیرون رفت چرا که اگر در برجام می‌ماند، باید آمریکا به تعهداتش عمل می‌کرد و از سوی دیگر به دلیل تعهدات برجامی نمی‌توانستند تحریم‌ها را علیه ما اضافه کنند. لذا ترامپ برای افزایش مزاحمت از برجام خارج شد و ما شاهد بودیم که تحریم‌ها یکی پس از دیگری و از دورانی که ترامپ از برجام خارج شد، افزایش یافت.
اروپایی‌ها هم که به تعهدات برجامی خود پایبند نبودند…
اروپایی‌ها نه به تعهدات خودشان عمل کردند و نه خلأ آمریکا را پر کردند. طبق عرف، قانون و رویه‌ای که در اجرای معاهدات در دنیا وجود دارد، باید طرفین به تعهدات خود عمل کنند. اما ما شاهد بودیم که اروپایی‌ها نیز به تعهدات خود در برجام عمل نکردند و لذا استمرار تعهدات ما بدون پایبندی طرف مقابل به تعهداتش، باعث شد که طرف مقابل ککش هم نگزد و هیچ اقدامی در جهت تأمین حقوق برجامی ما انجام ندهد.
حتی شاهد بودیم که اروپایی‌ها به وعده‌های خود برای اجرایی کردن اینستکس و SPV هم عمل نکردند…
بله. سهم ما از برجام لغو کلیه تحریم‌ها بود به گونه‌ای که رئیس جمهور، در روز اول اجرایی شدن برجام گفت که تمامی تحریم‌ها به یک باره برداشته خواهد شد اما این اتفاق نیفتاد. اروپایی‌ها تعهدات خود را محدود به اینستکس کردند که حل مشکلات اقتصادی و تبادلات بانکی و مالی ما در قالب اینستکس باشد اما اینستکس را هم اجرایی نکرده و آن را هم محدود به بحث غذا و دارو کردند و حتی بحث غذا و دارو را نیز عملیاتی نکردند. یعنی عملاً اروپایی‌ها چندین سال ما را عقب انداختند و فریب دادند.
گام‌های ایران برای کاهش تعهدات برجامی چه اثری داشت؟
گام‌های پنج‌گانه‌ای که دولت اعلام کرد، در حقیقت بازدارندگی لازم را نداشت تا به طرف مقابل شوک وارد و آنان را وادار به اجرای تعهداتشان کند. در واقع هم گام‌های کاهش تعهدات برجامی ضعیف بود و هم این گام‌ها به صورت کامل اجرا نشد. برای مثال، برجام به ما اجازه داده است که اورانیوم را تا ۳.۶۷ درصد غنی سازی کنیم که دولت برای کاهش تعهدات برجامی اعلام کرد که ۴.۲ درصد غنی سازی کنیم که تغییر زیادی نسبت به مفاد برجام نداشت. این گام‌های ضعیف چگونه می‌تواند تکانه ایجاد کند و طرف مقابل را وادار کند که در مقابل ما عکس العمل مثبت نشان دهد؟ بنابراین این اقدامات فایده‌ای نداشت.
مجلس یازدهم چه طرح‌هایی را برای مقابله با بدعهدی‌های طرف مقابل تهیه کرده است؟
ما در مجلس در این باره بررسی‌های زیادی کردیم و در ابتدا ۸ طرح مطرح بود که تندترین آن خروج از NPT بود و کوچک‌ترین طرح هم این بود که یک ماده تصویب کنیم تا درصد غنی سازی اورانیوم را بالا ببریم. بنده هم یک طرح سه فوریتی داشتم که تقریباً محتوای آن همین طرحی است که اخیراً در مجلس به تصویب رسید و لذا این طرح سه فوریتی را با طرح‌های دیگری که وجود داشت، در جلسات متعدد مورد بررسی قرار دادیم و نهایتاً به یک طرح ۹ ماده‌ای رسیدیم که یک فوریت آن در مجلس به تصویب رسید. در این طرح که عبارت است از «طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها»، ما تکالیفی را برای دولت و در زمان مشخص تعیین کردیم. برای مثال یکی از موارد این است که اگر تا دو ماه اروپایی‌ها به تعهداتشان عمل نکردند، ما باید اورانیوم ۲۰ درصد تولید کنیم و برای آن سقف هم تعیین کردیم که باید تا آخر سال ۹۹ یعنی طی ۴ ماه آینده و پس از ابلاغ این قانون، ۱۲۰ کیلوگرم اورانیوم ۲۰ درصد تولید شود.
با توجه به اینکه این طرح یک فوریتی است، چه زمانی در دستور کار صحن علنی مجلس قرار می‌گیرد؟
بررسی این طرح در مجلس خیلی طول نمی‌کشد. ۱۰ روز فرصت اداری و قانونی وجود دارد که این طرح در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس بررسی شود و بعد مجدداً در صحن علنی مجلس مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و روند آن طولانی نیست. از سوی دیگر الان مجلس دستورکارهای آماده طرح در صحن علنی مجلس خیلی زیاد ندارد و لذا روند بررسی این طرح در مجلس طولانی نمی‌شود.
در این طرح تکالیفی هم برای سازمان انرژی اتمی تعیین شده است. آیا پیش از تدوین طرح با مسئولان سازمان انرژی اتمی جلسه‌ای داشتید؟
ما قبل از اینکه این طرح را به مجلس بیاوریم، با دستگاه‌های ذیربط هماهنگی‌های لازم را انجام دادیم و سازمان انرژی اتمی قادر است که تکالیف مندرج در این طرح را انجام دهد. ما با مسئولان سازمان انرژی اتمی جلساتی داشتیم و آنها قادر به انجام تکالیف تعیین شده هستند. بنابراین اگر طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها تصویب شد، قانونی نیست که روی زمین بماند و اجرایی نشود و به عبارت دقیق‌تر نتوانیم آن را اجرا کنیم. ما با دستگاه‌های مختلف همه مسائل را هماهنگ کردیم و بنابراین اگر این قانون به مرحله ابلاغ برسد، کاملاً قابلیت اجرایی دارد.
کمی هم به مفاد طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها بپردازیم. در یکی از مواد این طرح آمده است که دسترسی‌های نظارتی فراتر از پروتکل الحاقی باید متوقف شود. در این باره توضیحات بیشتری می‌دهید؟
مطابق با برجام قرار بر این شد که تولید اورانیوم بالاتر از درصد تعیین شده و تولید اورانیوم از ۶ درصد و بالاتر از آن انجام نشود که ما در طرح مذکور این موارد را فعال کردیم و گفتیم که آن اقداماتی را که مطابق با برجام ترک کرده‌ایم، باید انجام شود. برای مثال افزایش غنی‌سازی اورانیوم، افزایش انباشت اورانیوم، بازگرداندن رآکتور ۴۰ مگاواتی آب سنگین اراک به حالت قبل از برجام ظرف مدت معین، نصب سانتریفیوژهای پیشرفته و مواردی از این دست را در این طرح برای سازمان انرژی اتمی تعیین کرده‌ایم.
اگر اروپا در بحث خرید نفت، مبادلات اقتصادی و روان کردن فعالیت‌های بانکی ما وظایفش را انجام نداد، مجلس، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند از سوی دیگر، ما سه سطح دسترسی برای آژانس بین المللی انرژی اتمی در این چند سال و بعد از برجام داشتیم. یکی دسترسی در قالب پادمان و NPT بود که قبل از برجام بود، الان هم وجود دارد و بعد از اجرای طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها هم باقی خواهد ماند.
یک سری از دسترسی‌ها هم محصول برجام بود مبنی بر اینکه ما پروتکل الحاقی را داوطلبانه اجرایی کردیم. ما در این چند سالی که برجام را پذیرفتیم، سطح همکاری‌هایمان در زمینه نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی حتی بالاتر از پروتکل الحاقی بود، یعنی یک نظام و رژیم ویژه بازرسی را برای آنها فعال کرده بودیم. البته ذکر این نکته حائز اهمیت است که اروپا قبل از برجام بین ۷۰۰ هزار تا یک میلیون بشکه نفت از ما می‌خرید و روابط اقتصادی و بانکی ما نیز عادی بود، به گونه‌ای که خودروسازان اروپایی در کشورمان کار می‌کردند، ما تبادل بانکی داشتیم. اما مجلس، دولت را مکلف کرد که اگر اروپا در بحث خرید نفت، مبادلات اقتصادی و روان کردن فعالیت‌های بانکی ما وظایفش را انجام نداد، مجلس، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند.
مطابق با طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها، سطح دسترسی‌ها فقط به نظارت پادمان و NPT بازمی‌گردد و بیش از آن حق نظارتی وجود ندارد
مطابق با طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها، سطح نظارت‌ها به چه صورت می‌شود؟
طبق طرح مجلس، سطح دسترسی‌ها فقط به نظارت پادمان و NPT باز می‌گردد و بیش از آن حق نظارتی وجود ندارد.
در این طرح دو نکته بسیار مهم وجود دارد. یک نکته مهم این است که اگر اروپایی‌ها بعد از آنکه ما این قانون را اجرایی کردیم، تغییر رفتار دادند، یا آنکه فرض کنیم که آمریکا بخواهد به برجام بازگردد، دیگر این گونه نیست که دولت خودش اختیار داشته باشد که اجرای این قانون را متوقف کند، بلکه باید از مجلس اجازه بگیرد.
یعنی اگر اروپایی‌ها به تعهداتشان بازگشتند، غنی سازی اورانیوم ۲۰ درصد یا کارهای دیگر متوقف نمی‌شود، مگر اینکه دولت به مجلس گزارش دهد که آنان این اقدامات را انجام داده‌اند و به تعهداتشان در این سطح بازگشته‌اند که در این شرایط دولت می‌تواند پیشنهاد اقدام متناظر و متقابل را دهد اما در نهایت مجلس باید درباره این پیشنهاد تصمیم‌گیری کند.
آیا طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها ضمانت اجرا دارد؟
ما در این طرح جرم انگاری کردیم و اگر دستگاه‌ها به تکالیف محوله خود توجه نکنند، برای آنان مجازات پیش بینی شده که این مجازات‌ها سنگین است تا هزینه اجرا نکردن قانون بالا برود و این قانون ضمانت اجرایی داشته باشد. مجازات تعزیرات اسلامی و احکام تعزیراتی ما در قانون مجازات اسلامی در ۸ طبقه دسته بندی شده است که ما در این طرح مجازات‌ها را از طبقات ۴ تا ۷ در نظر گرفته‌ایم که در طبقه ۷ علاوه بر مجازات‌های متنوع، ۲۰ سال حبس است.
بنابراین چون ما هزینه را برای عدم اجرای قانون بالا بردیم، ضمانت اجرایی دارد که البته امیدواریم اجرایی شود. از سوی دیگر این قانون مجلس است و بر این اساس، مدعی العموم و یا نهادی که باید ورود کند، فقط قوه قضائیه نیست بلکه هر نماینده مجلسی می‌تواند از تریبون خودش و یا از مسیر قانونی ورود کرده و از دولت مطالبه گری کند که چرا تکالیف خود را در این قانون انجام نداده است.
طبق قانون مجلس قرار بر این بود که وزارت امور خارجه هر سه ماه یک بار گزارش نحوه اجرای برجام را به مجلس ارائه کند. آیا هنوز این گزارش‌ها به مجلس ارائه می‌شود؟
وزارت امور خارجه به صورت مرتب گزارش‌های سه ماهه برجامی را به مجلس ارائه می‌کند.
وزارت امور خارجه به صورت مرتب گزارش‌های سه ماهه برجامی را به مجلس ارائه می‌کند و کمیسیون امنیت ملی هم بررسی‌های خود را انجام می‌دهد پس چرا این گزارش‌ها در صحن علنی مجلس قرائت نمی‌شود؟
وزارت امور خارجه این گزارش‌ها را در موعد قانونی خودش به مجلس ارائه می‌کند و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم به موقع این گزارش‌ها را بررسی می‌کند و پیشنهادات خود را به صحن علنی مجلس ارائه می‌دهد و وظیفه هیئت رئیسه مجلس است که این گزارش‌ها را در دستور کار مجلس قرار دهد تا در صحن علنی قرائت شود.
علت عدم قرائت گزارش‌های برجامی در صحن علنی مجلس چیست؟
شاید علت بی انگیزگی هیئت رئیسه مجلس این باشد که دیگر از برجام چیزی باقی نمانده است و غیر از اینکه تحریم‌های جدیدی علیه کشورمان اضافه شده، اتفاق دیگری نیفتاده است و بر این اساس چه چیزی را در صحن علنی مجلس قرائت کنیم؟ اما به هر حال، کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به وظایفی که قانون برای ما تعیین کرده است، عمل می‌کند و ما به صورت مرتب این گزارش‌ها را بررسی می‌کنیم و به هیئت رئیسه ارائه می‌دهیم.
تصویب فوریت طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها پیش از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا چه پیامی داشت؟
علی القاعده ما نباید کارهای خود را شرطی کنیم و احیای حقوقمان و انجام کارهای خودمان را معطل به تصمیمات طرف مقابل کنیم. ما با تصویب این طرح، شرطی شدن غلط را کنار گذاشتیم و فارغ از نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا کار خود را جلو بردیم و پیش از انتخابات آمریکا، با تصویب فوریت این طرح این پیام را به ترامپ دادیم که بداند اگر رئیس جمهور شود، در دور بعدی این گونه نیست که جمهوری اسلامی ایران از حقوقش کوتاه بیاید و به دیگر کاندیدای ریاست جمهوری آمریکا هم این پیام را دادیم که بداند که مطالبه گری ایران و احقاق حقوق کشورمان از قبل از انتخابات آنان آغاز شده است و باید بفهمد که به وظایفش عمل کند.
این روزها برخی افراد می‌گویند که ممکن است که رئیس‌جمهور منتخب آمریکا برجام را احیا کند. شما چه نظری در این باره دارید؟
بایدن چنین اقدامی را رد نکرده است بلکه از حرف‌های گذشته وی چنین چیزی استنباط می‌شود. اما در وهله اول لازم است که آمریکایی‌ها به برجام بازگردند، خسارت ما را دهند، تعهداتشان را اجرا کنند و گذشته بدشان را در احقاق حقوق مردم ما اصلاح کنند که در این صورت می‌توانیم تصمیم بگیریم یا نگیریم و این حق دولت جمهوری اسلامی ایران است که در این باره تصمیم بگیرد.
بازگشت آمریکا به برجام منوط به اجرای تعهدات آنان است اما رفتار دشمن دست ما نیست که ما بگوییم آنان به خواست ما عمل کنند بلکه تاکید ما بر منافع خودمان و استفاده از ظرفیت‌ها و ابزارهایی است که داریم و باید به گونه‌ای باشد که طرف مقابل نتواند برخلاف مصالح ما عمل کند. البته ما نباید توقع ترحم و انصاف از آنان نداشته باشیم بلکه باید از همه ظرفیت خودمان به گونه‌ای استفاده کنیم که آنان نتوانند برخلاف منافع ما عمل کنند.
اگر موضع ما در مقابل نظام سلطه و استکبار ضعف باشد، این گونه نیست که منافع ما را تأمین کند بلکه آنان را در زیاده‌خواهی و امتیازگیری مصمم‌تر می‌کند متأسفانه امروز برخی از دولتمردان ما ادبیاتی را به کار می‌برند که بر خلاف شأن ملت ایران و اقتدار و عزت ما است. اینکه رئیس جمهور و معاون اول رئیس‌جمهور در توئیت‌ها و اظهار نظرهایشان می‌گویند که «انشاالله دولت جدید آمریکا به قانون بازگردد و به تعهداتش عمل کند»، لفظی درست و مبتنی بر عزت نیست.
این ادبیات، دشمن را در عدم انجام تعهداتش تشویق می‌کند و زمانی که آنان قاطعیت را از ما نبینند و تصور کنند که ما را در موضع انفعال و درخواست از آنان هستیم، طاقچه بالا می‌گذارند و سعی می‌کنند که امتیاز بیشتری بگیرند.
در واقع، طبع استکبار هم این است که زمانی که شما را ضعیف ببیند، بیشتر به شما فشار وارد می‌کند و اگر موضع ما در مقابل نظام سلطه و استکبار ضعف باشد، این گونه نیست که منافع ما را تأمین کند بلکه آنان را در زیاده خواهی و امتیازگیری مصمم‌تر می‌کند. بنابراین، این حق ملت ایران است که دولتمردان از موضع عزت و اقتدار نسبت به مسائل واکنش نشان دهند.
مجلس شورای اسلامی برای احقاق حق مردم و رفع تحریم‌های ظالمانه دشمنان چه برنامه‌های دیگری دارد؟
الحمدلله ترکیب انقلابی مجلس، باعث می‌شود که یقیناً در احقاق حقوق ملت در ابعاد مختلف فعال باشیم. ما طرح‌هایی را تصویب می‌کنیم که در جهت حل مشکلات مردم، رفع تحریم‌ها و وادار کردن طرف مقابل به انجام تعهداتشان باشد. فضا در این مجلس برای احقاق حقوق ملت و وادار کردن دشمنان به احقاق حقوق ملت به صورت جدی فراهم است و علاوه بر طرح‌هایی که نمایندگان دارند، اگر دستگاه‌های دیگر هم لایحه‌ای در این راستا داشته باشند، مجلس آمادگی دارد تا به صورت فعالانه پیگیری کند.