به گزارش مشرق، اواخر سال ۹۵ استارتاپی با هدف ساخت پوشش های تصفیه کننده آب و هوا در دل شتاب دهنده دانشگاه صنعتی شریف متولد شد. استارتاپی که شاید هیچ گاه فکر نمی کرد معضلی که برای حل آن پا به میدان گذاشته باشد، روزی به مهم ترین و بزرگ ترین معضل همه جهان تبدیل شود.

این روایت، ماجرای استارتاپی است که پوششی برای سطوح ساخته که هم خودش را استریل می کند و هم قابلیت تصفیه کنندگی و آلایندگی زدایی از خود نشان می دهد.

وقتی پروژه ساخت محافظ ضد میکروبی و غیرفعال کننده ویروس، بعد از ۵ سال برای ورود به بیمارستان ها آماده شد، ویروس کرونا متولد شده بود.

بررسی ها روی از بین بردن ویروس ها از جمله ویروس کرونا با این محصول، نتایج بسیار خوبی را رقم زد. محلول غیرفعال کننده ویروس توسط دانشگاه علوم پزشکی به صورت آزمایشی به کار گرفته شد و برای نخستین بار در کشور تعدادی از بیمارستان های محروم کشور به فناوری پوشش های محافظ ضد میکروبی و ضد ویروسی مجهز شدند. 

خبرنگار  در گفت وگو با «اشکان سزا»، مخترع و یکی از موسسان استارتاپی از دانشگاه صنعتی شریف، به ماجرای ساخت محصول محافظ ضد میکروبی و غیرفعال کننده ویروس پرداخته است.

در گفت وگو با «اشکان سزا»، یکی از موسسان استارتاپ سازنده غیرفعال کننده ویروس و باکتری می خوانید:

*وقتی محلول ایرانی غیرفعال کننده ویروس به جای اماکن لوکس از مناطق محروم سر درآورد

*محلول غیرفعال کننده ویروس چه برتری نسبت به سایر ضدعفونی کننده ها دارد؟

*محصول غیرفعال کننده ویروس ایرانی چگونه کار می کند؟

*فارغ التحصیلان مهندسی مواد، منسوجات غیرفعال کننده ویروس هم ساختند

*چرا غیرفعال کننده ویروس ایرانی به دست مردم نمی رسد؟

*آمریکا هم طالب محصول ضد ویروس ایرانی شد

*از بخش دولتی فقط یک توقع داریم

*بخش دولتی در شکل گیری و موفقیت این استارتاپ نقش اساسی داشت

*موسسان استارتاپ دانشگاه شریف امروز کجای دنیا هستند؟

*تولید ماده  که سطح و هوا را ضدعفونی می کند 

ماجرای ساخت محصول محافظ ضد میکروبی و غیرفعال کننده ویروس از کجا آغاز شد؟ 

سزا: تیم ما فعالیت خود را در زمینه مقابله با عفونت های مقاوم آغاز کرد. عفونت های مقاوم یکی از بزرگترین معضلات جهانی مراکز درمانی و بیمارستان ها هستند؛ به طوری که مرگ ناشی از عفونت درصد چشمگیری را بین بیماران به خود اختصاص داده است.

ابتدا موفق به تولید پوششی برای سطح بر پایه نانو شدیم که به صورت ذاتی مانع از رشد انواع باکتری روی سطح می شد؛ محصول وابسته به نور مرئی بود که با روشن شدن لامپ و حضور نور، هم خودش را استریل می کرد و هم عفونت های در هوا را از بین می برد.

 محصولی که تولید کردیم، بیشتر برای تصفیه آلودگی هوا به کار برده می شد و در قدم قرار شد که محصول در دانشگاه های علوم پزشکی و مراکز درمانی و بیمارستانی برای مقابله با ویروس استفاده شود. جامعه هدف محصول هم مواردی بود که نسبت به آنتی بیوتیک و پیشگیری مقاوم شده بودند و حجم بالایی از مرگ و میر را شامل می شدند.

با گذشت زمان محصول وابستگی به نور را از دست داد و قابلیت های دیگری هم به آن اضافه شد که بتواند سطوح را به عامل مقابله با باکتری ها تبدیل کند.

وقتی ویروس کرونا در کشور تشخیص داده شد، محصول کد اخلاق را از دانشگاه علوم پزشکی ایران اخذ کرده بود. محصول غیرفعال کننده ویروس در یک همکاری گسترده در سطح کشور با دانشگاه های علوم پزشکی، به صورت آزمایشی به کار گرفته شد و نتایج بسیار موفقی را رقم زد. 

*وقتی محلول ایرانی غیرفعال کننده ویروس به جای اماکن لوکس از مناطق محروم سر درآورد

معمولا طبق روالی که تاکنون شاهد بوده ایم، ورود فناوری های جدید از کلان شهرها و پایتخت آغاز می شود. چه شد که این محصول جدید فناورانه نخستین بار در بیمارستان های محروم کشور استفاده شد؟

سزا: این محصول توسط خیرین به بیمارستان های محروم کشور اهدا شد و دانشگاه علوم پزشکی ایران هماهنگی برای استفاده از این محصول در محیط های بیمارستانی را انجام داد.

این محصول در بیمارستان های محروم کشور استفاده شد و اتفاق جالب هم بود. زیرا محصولی که بر پایه ساختارهای گرافین تولید شده و هنوز در بسیاری از کشورها صنعتی سازی نشده و در حد آزمایشگاه ها باقی مانده است، در دوران شیوع ویروس کرونا در برخی از بیمارستان های بسیار دور افتاده استفاده شد.

*محلول غیرفعال کننده ویروس چه برتری نسبت به سایر ضدعفونی کننده ها دارد؟

شاید اولین سوالی که برای مخاطبان مطرح شود، این باشد که محلول ایرانی غیرفعال کننده ویروس چه امتیازی نسبت به سایر ضدعفونی کننده ها مانند الکل و وایتکس دارد که تولید این محصول را با اهمیت کند؟

سزا: این محصول هم در زمان بسیار بالا، از سطوح محافظت می کند و هم روی هوا اثرگذار است.

تفاوت این محصول با الکل و وایتکس در این است که الکل و وایتکس بعد از تبخیر شدن دوباره باید استفاده شوند، اما ماندگاری این محصول بسیار بالا است. دو هفته به عنوان زمان ماندگاری این محصول تعریف شده است؛ اما دیده شده که در صورتی که سایش و شسته شدن سطوح در کار نباشد، محصول تا چند ماه هم ماندگاری دارد.

*محصول غیرفعال کننده ویروس ایرانی چگونه کار می کند؟

 محصول غیرفعال کننده ویروس، وقتی ویروس را از بین نمی برد، با ویروس چه کند؟

سزا: این محصول ۲ خاصیت دارد؛ نخست اینکه در حالت عادی غشای پروتئینی بیرونی ویروس را تخریب می کند. خاصیت دوم محصول، فتوکاتالیز است که در معرض نور مرئی ویروس در برخورد با سطوح آسیب می بیند. 

درباره اینکه این محصول چه طور کار می کند این ویدئو را مشاهده کنید: 

*فارغ التحصیلان مهندسی مواد، منسوجات غیرفعال کننده ویروس هم ساختند

استفاده از این فناوری را به چه محصولات دیگری توسعه داده اید؟

سزا: علاوه بر تولید محلول با این فرمول، در صنایع نساجی هم وارد شدیم. هدف از ورود به صنعت نساجی، تولید پارچه هایی بود که ویروس را غیرفعال کند. این کاربرد در تولید ماسک و لباس کادر درمان استفاده می شود.

مسیر تولید محلول و مسیر تولید پارچه کاملا از هم مجزا است. 

در حوزه محلول از سمت داخل برای اخذ پروانه بهداشت و مجوز سازمان غذا و دارو وارد شدیم؛ اما این روند فوق العاده فرسایشی بود و فرآیندهای اداری ۸ ماه به طول کشیده است.

در بخش پارچه برای اخذ تاییدیه سلامت و سایر تاییدیه ها از سمت مجوزهای اروپایی اقدام کردیم. مسیر اخذ مجوزهای خارجی بسیار سریع تر بود و برای مثال هم اکنون ما می توانیم در حوزه پارچه غیرفعال کننده ویروس به آلمان صادرات داشته باشیم. در حال حاضر منسوجات غیرفعال کننده ویروس، توسط کشورهای محدودی تولید شده است.

پارچه ها تولید شده و با نام پارچه های ترمو باند یا اسپان باند که برای لباس کادر درمان استفاده می شود، شناخته می شود. فاز یک این پروژه آماده شده است؛ این فاز با سرمایه گذاری یکی از صنایع نساجی کشور قبل از کرونا به راه افتاد و هم اکنون پارچه لباس غیرفعال کننده ویروس به صورت انبوه تولید شده است. 

در حوزه تولید منسوجات غیرفعال کننده ویروس، به صورت انحصاری روی استانداردهای بین المللی ویروس کار کرده ایم. در بسیاری از محصولات می بینیم که گفته می شود این محصول آنتی باکتریال است و در عین حال ویروس را هم می کشد؛ اما این گفته از نظر علمی اشتباه است؛ زیرا در عمل برخی از ویروس ها از باکتری ها مقاومت تر هستند. از این رو در تولید این محصول روی استانداردهای جهانی مختص ویروس کار کرده ایم و محصولی در رده جهانی ساخته ایم.

*چرا غیرفعال کننده ویروس ایرانی به دست مردم نمی رسد؟

 وقتی این محصول دارای خاصیت از بین بردن ویروس با ماندگاری طولانی است، در این شرایط بحرانی ناشی از شیوع ویروس کرونا در کشور، چرا این محصول ویژه ساخت داخل کاربردی نشده و به دست مردم نرسیده است؟

سزا: با همه قابلیت هایی که از این محصول گفته شد، متاسفانه در عمل به جز همکاری با دانشگاه های علوم پزشکی برای استفاده محصول در بیمارستان های محروم، به دلیل بحث های مجوز، نشد کار دیگری انجام دهیم.

چند پروانه مختلف از جمله پروانه بهره برداری وزارت صنعت، پروانه بهداشت و پروانه ساخت باید اخذ شود. در حال حاضر عملا شرکت از عدم دریافت این مجوزها آسیب دیده است و فعالیت های بخش داخل ایران رو به تعطیلی رفته است. این در حالی است که حداقل ۳ دانشگاه معتبر داخلی شامل دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه علوم پزشکی ایران و دانشگاه علوم پزشکی تهران روی این محصول کار کرده اند و محصول بسیاری از تاییدیه های معتبر بهداشتی را دارد؛ اما درگیر فرآیندهای بسیار زمان بر اداری شده است.

فناوری به دست آمده توسط این استارتاپ چندین گواهی تاییدیه از مراجع مختلف را کسب کرده است

برای اطلاع بیشتر درباره گواهی های اخذ شده اینجا را ببینید.

نکته مهم این است که هم اکنون با درخواست های راه اندازی خط تولیدها محصول از خارج از کشور روبه رو هستیم. درخواست هایی از انگلیس و کشورهای جنوب شرق آسیا داشته ایم که مشتاق هستند به طور کامل امتیاز تولید محصول را داشته باشند یا نماینده تولید محصول در کشور خودشان باشند. 

همچنین برای خرید محصول هم از خارج از کشور درخواست داریم. به این معنی که محصول در ایران تولید و به خارج صادر شود. در این باره حتی از تگزاس آمریکا درخواست داشتیم که پرسیده بودند محصول را صادر می کنید و چه طور صادر می کنید؟ این پیشنهادها در حالی دریافت شده که حتی تبلیغاتی هم برای خارج از کشور انجام ندادیم.

باوجود همه این تقاضای خارجی برای بهره مندی از این محصول، اما محصول همچنان در کشور خودمان بلااستفاده مانده است و مردم کشور خودمان نتوانسته اند از آن استفاده کنند. در حالی که می شد از ۶ ماه پیش این محصول را در اماکن و معابری مانند مترو و اتوبوس استفاده کرد. کشور چین از همین فناوری در مترو استفاده کرده است و کشور فرانسه آن را داخل اتوبوس ها به کار برده است.

*آمریکا هم طالب محصول ضد ویروس ایرانی شد

از درخواست خرید محصول از سوی کشور آمریکا صحبت کردید؛ اما تردیدهایی در این باره وجود دارد. با توجه به اینکه مخاطبان اخبار متعددی از جریمه شدن شرکت های آمریکایی و غیرآمریکایی توسط آمریکا به دلیل همکاری تجاری و مالی با ایران می شنوند، این سوال مطرح می شود که مگر ایران با آمریکا تجارتی دارد؟ 

سزا: در حال حاضر هم آمریکا مقداری مبادله با ایران دارد و همچنان حجمی صادرات به آمریکا داریم. در درخواستی که از ایالت تگزاس در این باره داشتیم، آنان هم در ایمیل گفته اند که مسیر صادرات چیست و چه طور می توانید بفرستید؟

می دانیم که این محصول در دنیا بسیار کم است و بیشتر از ۴ یا ۵ کشور در تولید آن وارد نشده اند.

از همین رو معتقدیم این محصول می تواند برای کشورمان در زمان شیوع ویروس کرونا در جهان، حتی اهرمی باشد.

*از بخش دولتی فقط یک توقع داریم

با همه آنچه که گفته شد، مهم ترین مطالبه شما به عنوان یک فعال استارتاپی با محصولی موفق در حوزه نانو، از بخش دولتی چیست؟

سزا: مهم ترین خواسته ما همان بحث مجوزها است. چندین ماه است که درگیر مجوزها هستیم و به نظر می رسد اصلا نظارتی روی فرآیندهای صدور مجوزها نیست و حتی به نظر می رسد، فرآیندهای اداری بی دلیل زمان بر شده است. به طوری که انگار اصلا قرار نیست کار پیشرفتی داشته باشد.

برای مثال درباره عبارت لیبل محصول که چه باشد و چه نباشد، اشکالات زیادی گرفته می شود و همین چندین مرحله کار را طولانی می کند؛ در حالی که همین اشکال هم به سادگی قابل حل است تا کار صدور مجوز با وقفه مواجه نشود. 

*بخش دولتی در شکل گیری و موفقیت این استارتاپ نقش اساسی داشت

با همه سختی های کارآفرینی و نوآوری در کشور، اما همواره مجموعه هایی هستند که به پیش برد فعالیت های فناورانه به صورت عملی کمک می کنند و با ورود به موقع، بخشی از نیازهای این تیم ها جوان را برآورده می سازند. در مسیری که طی کردید از چه حمایت هایی برخوردار شدید؟

سزا: در این سال ها که استارتاپ راه اندازی شد، در ابتدا متخصصان دانشگاه علوم پزشکی ایران زحمت بسیاری کشیدند و به روش های مختلف از این پروژه حمایت کردند. اخیرا هم متخصصان دانشگاه علوم پزشکی تهران در بحث تخصصی ویروس حمایت بسیاری داشتند. همه این حمایت ها باعث هدایت پروژه به مسیر صحیح شد و در موفقیت امروز آن نقش مهمی دارند.

همچنین استارتاپ دارای یک بخش میکروبیولوژی بود که بخش مهمی از کار را تشکیل می داد. بخش میکروبیولوژی تیم توسط پژوهشکده ایمونولوژی و بیماری های عفونی دانشگاه علوم پزشکی ایران پشتیبانی شد. این پژوهشکده از چند سال قبل به صورت رایگان تست های میکروبیولوژی را برای تیم ما انجام می داد. اگر این حمایت نبود اصلا این استارتاپ شکل نمی گرفت. زیرا تست های  میکروبیولوژی بسیار گران هستند و استارتاپی که به تازگی شکل گرفته قادر به پرداخت این هزینه ها نیست. در این باره دکتر مینائیان که از دانشمندان به نام در زمینه ایمونولوژی و بیماری های عفونی هستند حمایت بسیاری داشته اند. بنابراین دانشگاه علوم پزشکی ایران با این کمک ها در واقع به کارآفرینی کمک کرد. 

*موسسان استارتاپ نانوئی دانشگاه شریف امروز کجای دنیا هستند؟

این استارتاپ چگونه راه اندازی شد و افرادی که در راه اندازی این شرکت همکاری داشتند، اکنون بعد از چند سال، چه می کنند؟

سزا: این پروژه تقریبا ۵ سال پیش و در سال ۱۳۹۵ آغاز به کار کرد. شروع پروژه از استارتاپ شریف گرافینا در شتابدهنده دانشگاه صنعتی شریف آغاز شد و هدف گروه ساخت مواد و پوشش های نانو برای مقابله با عفونت ابزارهاهای مقاوم شده بود. استارتاپ شریف گرافینا هم اکنون در مرکز رشد مستقر است. 

افرادی که سال ها پیش سنگ بنای این استارتاپ را گذاشتند همگی از متخصصان مهندسی مواد و نانو بودند. اکنون اکثر این افراد از کشور خارج شده اند و تقریبا فقط من در کشور مانده ام.

بخش میکروبیولوژی تیم را هم که پژوهشکده عفونی دانشگاه علوم پزشکی ایران پشتیبانی کرد که شکل گیری این استارتاپ نقش اساسی داشت.