به گزارش سرویس بورس مشرق، بازارهای مالی را می توان بر اساس دو مدل تقسیم بندی کرد. یک نوع تقسیم بندی آن را به بازار سرمایه و بازار پول قسمت می کند و تقسیم بندی بعدی هم از نظر نوع اوراق است که چهار مدل بازار سهام، بازار بدهی، بازار ابزار مشتقه و بازار مبادله ارز را شامل می شود. بازار سرمایه از سه بخش بازار سهام، بازاربدهی و بازار ابزار مشتقه تشکیل شده است.

بیشتر بخوانید:

بورس از نگاه بودجه ۱۴۰۰

بازار سرمایه یا همان بورس که مکانیزم های آن مشخص است و طبق گفته رییس سازمان بورس حدود ۵۰ میلیون ایرانی نیز در این بازار حضور دارند. اما بازار بدهی نوعی از بازار است که در آن انواع مختلف اوراق مبتنی بر بدهی که شامل اسناد خزانه دولتی، اوراق قرضه دولتی و غیره می باشد، مبادله می‌ شوند.

سهامداران و یا سایر ذی نفعان می توانند دین های خود را در بازار اولیه و یا حتی ثانویه خرید و فروش کرده و به معامله دیون گذشته نیز بپردازند. اوراق بدهی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند مدت از انواع اوراق بدهی هستند که افراد می توانند اقدام به خرید و فروش آن کنند. این اوراق می تواند مرتبط با شرکت ‌ها، دولت، بانک ‌ها، شهرداری ‌ها و … باشد.

بازار اوراق بدهی دولتی در ایران

در بازار سرمایه ایران، اوراق بدهی دولتی در فرا بورس معامله می‌شوند. برخی از این اوراق مانند اسناد خزانه اسلامی (اخزاها) بدون کوپن هستند و برخی دیگر از آن‌ها (مانند آرادها) کوپن‌هایی دارند که بر اساس آن، سود در فواصل زمانی مشخص به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود.

خریداران اسناد خزانه اسلامی از تفاوت قیمت خرید و قیمت فروش این اوراق، سود کسب می‌کنند. همچنین دارندگان این اوراق می‌توانند در تاریخ سررسید وجه نقدی معادل مبلغ اسمی را از دولت دریافت می‌کنند. اسناد خزانه باهدف پرداخت تعهدات دولت به بستانکاران منتشر می‌شود. اراد اسنادی است که دولت باهدف تأمین مالی منتشر می‌کند و خریداران علاوه بر سود از محل تنزیل اسمی اوراق در سررسیدهای مشخص نیز سود دریافت می‌کنند.

اوراق بدهی چه نقشی در بازارهای مالی دارند؟

تعیین نرخ بهره در بازار و به صورت غیر دستوری یکی از مهمترین کارکردهای اوراق بدهی می باشد. در کشور ما به دلیل کم عمق بودن بازار بدهی و شرایط خاص اقتصادی، بانک مرکزی و بازار پول نرخ سود را تعیین می کنند.

جذب نقدینگی سرگردان یکی دیگر از وظایف اوراق بدهی است؛ در صورتی که این نقدینگی وارد بازارهای موازی مانند بازارهای ارز، خودرو، مسکن و طلا شود، می تواند آثار مخرب فراوانی داشته باشد. پیش از عملیاتی شدن اوراق بدهی در اقتصاد ایران، بانک ها تنها گزینه جمع کننده نقدینگی بودند. افزایش و یا کاهش نرخ بهره بانکی جهت جذب نقدینگی سرگردان توسط سیستم بانکی، یکی از ایراداتی است که می توان برای آن بیان کرد.

کارشناسان معتقدند وجود بازار بدهی عمیق، یکی از ارکان اصلی عبور از اقتصاد بانک محور به اقتصاد بازار محور می باشد.

اوراق بدهی روشی برای سرمایه گذاری افراد ریسک گریز

سرمایه‌گذاری در بازار بدهی آن هم در اوراق بدهی دولتی کاملا بدون ریسک بوده و در مقایسه با بقیه اوراق غیردولتی ریسک خیلی کمی دارد. با خرید اوراق بدهی افراد در حال قرض دادن به دولت هستند.

این اوراق به دلیل آنکه بازدهی بالایی دارند و به دلیل آنکه تاکنون هیچ دولتی ورشکسته نشده است، می تواند برای افرادی که خواهان ریسک کمتری هستند، سرمایه گذاری مناسبی باشد.

در بازار اوراق بدهی دولتی، نرخ‌های بازده اوراق در سررسیدهای زمانی مختلف از طریق عرضه و تقاضا کشف می‌شود. نرخ کشف‌شده بر اساس این سازوکار متوسط بازده نقدی نگهداری اوراق تا سررسید را نشان می‌دهد. همچنین از تفاوت نرخ‌های بازده نقدی در سررسیدهای مختلف، می‌توان برای استخراج بازده آتی مورد انتظار سرمایه‌گذاران استفاده کرد.

به عبارت دیگر، در شرایطی که ریسک در اقتصاد افزایش می‌یابد، سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی دولتی پناهگاهی برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌ها و افراد حقیقی محسوب می‌شود؛ زیرا ریسک این اوراق از جهت نکول و پرداخت نشدن تعهدات توسط دولت تقریباً صفر است.

بازدهی اوراق بدهی در آذرماه چه میزان است؟

در روز ۳ آذرماه، نرخ اوراق با سررسید یک سال و دوسال به ترتیب با ۵ دهم و ۶ دهم درصد افزایش به ۱۹.۹۲ و ۲۰.۸ درصد رسیدند. نرخ بازده اوراق با سررسید کوتاه مدت شش ماه نیز با افزایش ۲ دهم درصدی به ۱۸.۱۵ درصد رسید.

در ابتدای هفته دوم آذرماه نرخ های بازده کوتاه مدت کاهشی بودند. نرخ اوراق با سررسید یک سال با ۲.۵ درصد کاهش به ۱۸.۱۴ درصد رسید. اما نرخ اوراق با سررسید دو سال یک دهم درصد افزایش یافت و به ۲۰.۷۸ درصد رسید.

بررسی حجم معاملات در بازار اوراق بدهی

مجموع فروش اوراق بدهی دولت از ابتدای سال تا ۲۰ آبان ماه ۷۲ هزار و ۹۳۹ میلیارد تومان بوده است. اروز ۳ آذر معاملات اوراق بدهی دولتی با ۳ درصد افزایش به ۱۹۱ میلیارد تومان رسید. روز شنبه ۸ آذرماه ۹۹ نیز معاملات اوراق بدهی دولتی کمترین میزان خود در ماه های گذشته را ثبت کرد. حجم معاملات با کاهش ۳۰ درصدی به ۱۱۱ میلیارد تومان رسید که ۴۷ میلیارد تومان کمتر از معاملات روز چهارشنبه ۵ آذرماه بود.

اوراق بدهی یا اوراق آتی؛ کدام بازدهی بالاتری دارد؟

در بخش بازدهی آتی نیز شاهد آن هستیم که در ۳ آذرماه  از حدود ۳۰۰ روز تا ۱۲۰۰ روز نرخ بازدهی حدود ۸ دهم درصد افزایش داشت و به صورت موازی نزدیک به خط ۲۲ درصد قرار گرفت.

نرخ بازدهی اوراق آتی هم نسبت به آخرین روز کاری هفته پیش نزدیک به دو درصد افزایش یافت. نرخ سود اوراق آتی با سررسید  ۵۰۰ روز تا ۱۲۰۰ روز نیز ۲۳.۵ تا ۲۴ درصد قرار داشت.

به همین دلیل که بازدهی اوراق با سر رسید کوتاه مدت کاهش یافته است، افراد در حال ورود به بورس و سهامداری هستند.