به گزارش مشرق، هفته گذشته در جریان افتتاح نمایشگاه دستاوردهای تحقیقاتی نیروی دریایی ارتش تصاویری از موشک قائم ۱۱۴ منتشر شد. پیش از این هم قائم ۱۱۴ روی بالگرد ۲۱۴ نیروی زمینی سپاه دیده شده بود، اما این بار نمایش این موشک حاوی نکات جدیدی بود که نمایانگر سطح پیشرفت در عرصه طراحی و ساخت موشک های هوا به زمین و هوا به سطح است.

هر چند هنوز اطلاعات دقیقی از موشک قائم ۱۱۴ منتشر نشده اما شکل ظاهری این موشک بسیار شبیه به موشک آمریکایی AGM-۱۱۴ هلفایر است که از روی بالگرد و پهپادهای آمریکایی شلیک می شود.

 موشک مشهور هلفایر یک موشک هوا به زمین آمریکایی و ساخت شرکت لاکهید مارتین است که در اصل برای جایگزینی با موشک های تاو و برای نصب روی بالگردهای آمریکایی طراحی و تولید شد. این موشک از سری موشک های خودکار با فناوری شلیک کن- فراموش کن است که امروزه علاوه بر بالگردها، پهپادهای آمریکایی هم یکی از اصلی ترین کاربرهای آن هستند.

این موشک در سال های بعد رفته رفته دستخوش تغییراتی شد و بنا به نوع ماموریت، به سرجنگی های مختلفی مجهز شد که با انواع شیوه های  لیزری و راداری موج میلیمتری هدایت می شود. هلفایر علاوه بر نقش هوا به زمین اخیرا با نصب بر روی برخی شناورهای آمریکایی به عنوان یک موشک عمود پرتاب برای مقابله با قایق های تندرو  سپاه نیز مورد آزمایش قرار گرفت.

نسخه هدایت لیرزی نیم فعال موشک هلفایر

موشک AGM-۱۱۴ هلفایر که از دهه ۱۹۸۰ وارد خدمت عملیاتی شده، در گونه‌های مختلفی توسعه پیدا کرده است. طول حدود ۱۶۳ تا ۱۸۰ و قطر ۱۸ سانتی‌متر، جرم حدود ۴۵ تا ۴۹ کیلوگرم، سر جنگی ۸ تا ۹ کیلوگرمی و برد ۸ کیلومتر در نمونه‌های مختلف این موشک مشاهده می‌شود.

برای اولین بار در آبان سال ۹۲ و در جریان رونمایی از پهپاد فطرس بود که موشکی شبیه هلفایر در ایران مشاهده شد. هرچند در آن اطلاعاتی درباره این موشک منتشر نشد اما احتمال آن می رفت که این موشک با توجه به برخورداری پهپاد فطرس از سامانه نشانگذار لیزری عملکردی مشابه موشک هلفایر هدایت لیزری داشته باشد.

پهپاد فطرس مجهز به موشک های شبیه هلفایر

پس از آن، در بهمن ماه سال ۹۸ و در جریان تحویل بالگردهای اورهال شده به نیروهای مسلح یک موشک جدید مشابه هلفایر به نام قائم ۱۱۴ روی بالگرد ۲۱۴ هوانیروز سپاه مشاهده شد که باز هم اطلاع دقیقی از نحوه عملکرد این موشک منتشر نشد اما این موشک جدید هلفایر ایرانی لقب گرفت و بسیاری ساخت این موشک را در راستای طراحی موشک های هوا به زمین جدید در نیروهای مسلح ارزیابی کردند.

موشک قائم ۱۱۴ نصب شده روی بالگرد ۲۱۴ هوانیزوز سپاه

تا پیش از این، بالگردهای رزمی کشورمان از موشک های ضد زره تاو با هدایت سیمی بهره می بردند. در این نوع هدایت فرامین، هدایت از طریق دو رشته سیم که به انتهای موشک وصل شده بود به موشک انتقال پیدا می کرد.

هرچند در این شیوه هدایت، اخلال و منحرف کردن موشک کار بسیار دشواری است اما انتقال فرامین هدایت توسط سیم موجب محدودیت در برد موشک شده و همچنین می بایست بالگرد تا لحظه اصابت موشک به هدف در راستای هدف قرار گیرد که همین امر خطر هدف قرار گرفتن بالگرد توط سامانه های پدافندی را افزایش می دهد.

بالگردَ AH-۱j کبرا مجهز به دو تیر موشک ضد زره هدایت سیمی تاو

البته با رونمایی از پهپاد شاهد ۱۲۹ نسل جدیدی از بمب ها و موشک های هدایت شونده خانواده سدید نیز رونمایی شد که از هدایت حرارتی و اپتیکی بهره می بردند. بعدها با رونمایی از بالگردهای رزمی شاهد ۲۸۵ شاهد نصب موشک های هدایت شونده سدید و فتح روی این بالگرد بودیم اما همچنان سلاح اصلی بالگردهای کبرا ارتش و سپاه همان موشک هدایت سیمی تاو بود.

بالگرد شاهد ۲۸۵ سپاه مجهز به ۴ تیر موشک سدید

پهپاد شاهد ۱۲۹ مجهز به موشک های حرارتی سدید

در سال‌های پس از دفاع مقدس، تلاش های زیادی برای ساخت موشک های جدید ضد زره برای نصب روی بالگردهای نیروهای مسلح انجام شده است که از جمله آنها می توان به ساخت موشک آذرخش با برد ۱۰ کیلومتر، موشک قمر بنی هاشم با برد ۸ کیلومتر و موشک حیدر با برد ۱۲ کیلومتر اشاره کرد.

اما هفته گذشته بالاخره تصویری از موشک قائم ۱۱۴ منتشر شد که ۴  نوع از این موشک با شیوه های هدایت مختلف را نشان می داد. این بدان معناست که متخصصان کشورمان موفق به طراحی و تولید موشکی شده اند که می تواند کاربردهای متفاوت و مختلفی داشته باشد و با بهره گیری از شیوه های هدایت مختلف انواع ماموریت ها را در شرایط مختلف به انجام رساند.

بر اساس تصویر منتشر شده از نمایشگاه دستاوردهای تحقیقاتی نداجا، ۴ موشک قائم ۱۱۴ روی یک لانچر ۴ فروندی نصب شده اند که پوشش کلاهک ۲ موشک ردیف پایین برداشته شده اما در ردیف بالا  پوشش کلاهک یک موشک همچنان در جای خود. با مشاهده این تصویر به قطعیت می توان گفت تا کنون سه نوع موشک قائم ۱۱۴ با هدایت های لیزری، اپتیکی مرئی و حرارتی فروسرخ ساخته شده است.

موشک اول از سمت را در ردیف بالا، یک موشک قائم ۱۱۴ با شیوه هدایت حرارتی فروسرخ است. در این شیوه هدایت موشک پس از شلیک با استفاده از جستجوگری که در کلاهک آن تعبیه شده است داغ ترین جسم روبروی خود را جستجوکرده و به سمت آن حرکت می کند. در این شیوه هدایت موشک بدون اتکا به سکوی شلیک کننده به بهره گیری از یک سیستم هدایت داخلی عمل می کند و پس از شلیک دیگر نیازی به هدایت توسط سکوی شلیک کننده ندارد. به همین سبب بالگرد یا هر وسیله ای که از این نوع موشک استفاده می کند می تواند پس از شلیک منطقه را ترک کند و یا موشک دوم را شلیک کند. این مزیت موجب می شود تا سکوی شلیک کننده موشک کمتر در معرض خطر سامانه های پدافندی قرار گیرد و امنیت بیشتری را برای بالگردها و پهپادها به ارمغان می آورد.

هدایت حرارتی همچنین قابلیت استفاده از موشک در شب و شرایط مختلف جوی را نیز با خود به همراه دارد که مزیتی بزرگ در جنگهای امروزی به شمار می رود.

موشک های ردیف پایین اما از دو شیوه هدایت متفاوت بهره می برند. در ردیف پایین سمت راست نوع هدایت اپتیکی موشک قائم و در سمت چپ نوع هدایت لیزری نیمه فعال این موشک قرار دارد.

در شیوه هدایت اپتیکی، یک دوربین در دماغه موشک نصب شده است که پس از فعال شدن سوئیچ موشک توسط کاربر پوشش روی آن کنار رفته و تصویر هدف در مانیتور کاربرد نمایان می شود. کار بر با بزرگنمایی هدف علامت رتیکل را روی هدف قرار داده تا موشک روی هدف قفل کند و پس از آن اقدام به شلیک موشک یا بمب به سمت هدف می کند.

این شیوه هدایت نیز یک شیوه هدایت درونی است و بدون اتکا به هدایتگر بیرونی انجام می شود بدان معنی که شلیک کننده می تواند پس از رهاسازی بمب و یا شلیک موشک منطقه را ترک کند و از خطر مورد هدف قرار گرفتن در امان باشد.

در نسل های اولیه هدایت اپتیکی، بمب ها و موشک ها به یک دوربین مرئی مجهز بودند اما در نسل های بعدی به دوربین های تصویر ساز حرارتی مجهز شدند که توانایی درگیری در شب و شرایط مختلف جوی را به کار برد می داد.

مزیت شیوه تصویرساز حرارتی به شیوه هدایت حرارتی فروسرخ این است که در این شیوه منبع حرارت به شکل یک لکه سیاه رنگ بزرگ دیده می شود و به همین سبب فریب این نوع موشک ها با فلر( فریب دهنده حرارتی) که منبع گرمایی کوچکتری دیده  می شوند کار بسیار مشکلی است.

اما موشک سوم از شیوه هدایت نیمه فعال لیزری بهره می برد. در این شیوه هدایت موشک در کلاهک خود یک جستجوگر لیزر جای داده است که امواج بازتابی از هدف را دریافت می کند و به سمت آن حرکت می کند.

در هدایت نیم فعال لیزری ابتدا پرتو لیزر توسط یک سامانه نشانگذار لیزری به هدف تابانده می شود پس از آن جستجوگر سر موشک امواج بازتابی لیزر را در یافت کرده و به سمت هدف حرکت می کند.

این شویه هدایت علی رغم دقت بالا در اصابت، محدودیت هایی نیز به همراه دارد. از جمله آنها اینکه شرایط آب و هوایی می تواند روی عملکرد بمب یا موشک تاثیرگذار باشد و همچنین می توان باایجاد پرده های دود در مسیر بازتاب پرتوهای لیزر اخلال ایجاد کرد و مانع از رسیده آنها به جستجوگر بمب یا موشک شد. همچنین در این شیوه پرتابگر می بایست تا لحظه اصابت بمب یا موشک به هدف در راستای آن قرار گیرد و هرگونه قطعی در بازتاب امواج لیزر موجب انحراف موشک می شود.

البته برای حل این مشکل می توان از یک نشانگذار مستقل استفاده کرد و برای شلیک موشک نیز از یک پرتابگر مجزا بهره برد. به این صورت که یک وسیله امواج لیزر را به هدف بتاباند و وسیله دیگر موشک را به سمت آن شلیک کند. در جریان جنگ اول خلیج فارس و حمله نیروهای ائتلاف به کویت جنگنده های انگلیسی و آمریکایی از این روش برای شلیک بمب و موشکهای هدایت لیزری خود استفاده می کردند.

اما چهارمین موشک یعنی موشکی که در سمت چپ ردیف بالا قرار گرفته است بدلیل آنکه پوشش روی کلاهک آن برداشته  نشده است اطلاعی از شیوه هدایت آن در دسترس نیست. اما با توجه به آنکه این موشکها در نیروی دریایی رونمایی شده اند و شیوه هدایت موج میلیمتری یکی از شیوه های مناسب برای درگری با اهداف سطحی در دریا است و نمونه دریاپایه موشک هلفایر هم از این شیوه هدایت بهره می برد، می توان احتمال داد که موشک چهارم از شیوه هدایت موج میلیمتری بهره می برد.

هدایت موج ملیمتری به شیوه ای از هدایت موشک گفته می شود که در آن موشک به یک رادار در کلاهک خود مجهز است که امواج رادار را به سطح زمین می تاباند. در حالت عادی امواج برگشتی طول موج ۵۰ میکرون دارند و در صورتی که شیئی دیگری روی سطح قرار داشته باشد که جنس آن متفاوت باشد طول موج امواج بازگشتی متفاوت خواهد شد و موشک طول موج های متفاوت را دنبال می کند تا به هدف برسد.

این شیوه هدایت در دریا نیز کاربرد دارد زیرا دریا سطحی صاف و بدون عارض دارد که کوچکترین عارضه در سطح آن قابل تشخیص و هدفگیری است. آمریکایی ها نیز چند سال پیش نوعی از موشک هلفایر با نام لانگبو یا هلفایر ال را برای طراحی کردند که از همین شیوه هدایت بهره  می برد.

هر چند هنوز اطلاعات دقیقی از برد، سرجنگی و نوع ماموریت موشک های قائم ۱۱۴ منتشر نشده است اما دستیابی ایران به موشکی با انواع شیوه های هدایت در کنار تجهیز بالگردها و پهپادها به سامانه های هدایت انواع بمب و موشک و همچنین قابلیت پرواز در شب این امکان را به نیروهای مسلح می دهد که بتوانند به بهره گیری از این موشک ها طیف متنوعی از ماموریت ها در شرایط مختلف را اجرا کنند و از این جهت محدودیت اجرای ماموریت توسط بالگردها و پهپادها تا سطح قابل توجهی کاهش پیدا کند.

همچنین در صورتی که موشک قائم ۱۱۴ به شیوه هدایت موج میلیمتری مجهز شده باشد اولین موشک ایرانی است که به این شیوه هدایت تجهیز شده است.

با بهره گیری از این شیوه هدایت قابلیت رزمی بالگردهای نیروهای مسلح برای درگیری با اهداف زرهی و همچنین اهداف متحرک دریایی مانند شناورها و قایق های تندور افزایش چشمگیری خواهد داشت و به نوعی یک جهش در عرصه ساخت موشک های هوا به زمین و هوا به سطح به حساب می آید.

شلیک موشک هلفایر از بالگرد سی هاوک نیروی دریایی آمریکا

تجهیز بالگردها، پهپادها و شناروهای نیروی دریایی به این موشک هم توان پشتیبانی این نیروی از عملیات آبخاکی نیروهای ویژه در تصرف ساحل دشمن را افزایش می دهد. همچنین ابعاد کوچک این موشک موجب می شود تا شناورهای نیروی دریایی بتوانند تعداد بیشتری از نمونه موج میلیمتری این موشک را با خود حمل کنند و در برای مقابله با شناروهای کوچک و تندرو دشمن و یا مقابله با قایق های دزدان دریایی در خلیج عدن دست پرتری داشته باشند.

با عملیاتی شدن موشک قائم در کنار بمب و موشک های خانواده قائم و سدید حالا بالگردها و پهپادهای ارتش و سپاه سبد کامل تری از تسلیحات هوا به زمین را در اختیار دارند که توان اجرای انواع  ماموریت ها بر ضد اهداف مختلف در دریا و زمین را به آنها می دهد.