به گزارش مشرق، طی روزهای اخیر به‌خصوص در شرایطی که هوای شهرهای کشور، به ویژه هوای کلانشهر تهران روزبه‌روز سردتر می‌شود، غالبا این تصور وجود دارد که پدیده‌ای به نام "اینورژن" یا "وارونگی دما" در میزان آلودگی هوای تهران طی سالجاری و هفته‌های اخیر تأثیرگذار بوده است.
**اینورژن یا وارونگی دما چیست؟
وارونگی دما یا وارونگی گرمایی یا "اینورژن" به پدیده‌ای گفته می‌شود که در آن برخلاف حالت طبیعی، با افزایش ارتفاع، دما نیز زیاد می‌شود و در این شرایط درجه حرارت پائین جو، کمتر از طبقه فوقانی است، بنابراین وارونگی دما معمولاً باعث به دام افتادن آلودگی هوا در ارتفاع نزدیک زمین می‌شود.
البته در کنار بررسی علل آلودگی هوای تهران از جمله وقوع پدیده "وارونگی دما"، سوخت خودروهای بنزینی و گازوئیلی را نیز به عنوان عوامل متحرک و تأیرگذار در آلودگی هوای کلانشهرها و به‌ویژه تهران مطرح می‌کنند، به طوری که بهزاد اشجعی دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای زیست‌محیطی سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه محیط زیست خبرگزاری تسنیم یکی از علل آلودگی هوای تهران را ناشی از کیفیت سوخت و نیز کیفیت خودروهای تولید داخل عنوان و اظهار کرد: خودروهای ساخت داخل باید حتماً در راستای کاهش آلودگی هوای شهرهای کشور، به‌خصوص کلانشهرها، استاندارد یورو ۵ را داشته باشند و در تولید محصول، این استاندارد را رعایت کنند.
وی افزود: طبق نظارت‌ها و پایش‌هایی که در سازمان محیط زیست داریم، تولید تمامی خودروهای ساخت داخل، بر مبنای استاندارد یورو ۵ است و هر خودرویی که این استانداردها را رعایت نکند، از ادامه تولید و شماره‌گذاری آن جلوگیری می‌شود.
بنابراین، با توضیحات دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای زیست‌محیطی سازمان حفاظت محیط زیست، هیچ خودروهای ساخت داخل باید الزامات استاندارد زیست‌محیطی یورو ۵ را رعایت کنند که در این شرایط، نقش سوخت خودروهای بنزینی و گازوئیلی به عنوان عوامل متحرک در آلودگی هوای تهران، کمرنگ می‌شود.
از طرف دیگر، داریوش گل‌علیزاده؛ معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست نیز مشکل اصلی آلودگی هوای تهران طی هفته‌های اخیر را ناشی از سوخت مازوت نمی‌داند و معتقد است که "آلودگی هوای تهران در روزهای اخیر مربوط به تجمع آلودگی‌های مختلف از جمله منابع خودرویی است.
وی همچنین تأکید کرد: تجمع آلودگی‌های ناشی از منابع خودرویی که گازوئیل‌سوز هستند، منجر به افزایش غلظت آلاینده ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در هوا شده و آلودگی هوای تهران را تشدید کرده است.
معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: نیروگاه‌های اطراف تهران به هیچ عنوان از سوخت مازوت استفاده نکرده‌اند و این نیروگاه‌ها در سال جاری از سوخت مایع استفاده می‌کنند.
همچنین از طرف دیگر، گل‌علیزده معتقد است که اتوبوس‌های فرسوده، سهمی ۶۰ درصدی در میزان آلودگی هوای تهران دارند و سهمی ۱۰ درصدی نیز برای خودروهای فرسوده در این باره قائل شده است.
شواهدی وجود دارد که نمی‌توان به طور قطع استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌های کشور به‌خصوص در نیروگاه‌ها و کارخانه‌های اطراف تهران را به صراحت رد کرد، از جمله اینکه عیسی کلانتری؛ رئیس سازمان حفاظت محیط زیست چندی پیش گفته بود که "به دلیل تحریم‌ها، برخی نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها به دلیل پُر بودن انبارها، چاره‌ای برای استفاده از سوخت مازوت ندارند".
اما بلافاصله پس از این اظهارات کلانتری، مهدی اسماعیلی سخنگو و رئیس روابط عمومی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران، با رد این اظهارات کلانتری درباره مصرف مازوت در نیروگاه‌ها و پالایشگاهای کشور گفته بود که "به دلیل مصرف بالای گاز در کشور و عدم امکان تأمین گاز کافی برای نیروگاه‌ها، بنا به دستور مراجع ذیصلاح از فرآورده های مایع نظیر گازوییل و مازوت به عنوان سوخت استفاده می شود و هیچ ارتباطی به پر بودن انبارهای ذخیره نفت کوره (مازوت) ندارد".
همچنین، چندی پیش نیز عیسی کلانتری در اظهارنظر دیگری درباره مصرف مازوت در نیروگاه‌های اطراف تهران شرایطی تعیین کرده و گفته بود که "نیروگاه‌های شرق تهران می‌توانند از مازوت استفاده کنند اما نیروگاه‌های غرب تهران به‌دلیل اینکه با وزش باد، آلودگی‌ها وارد شهر می‌شود، حتماً باید از گاز استفاده کنند!"
همچنین از طرف دیگر، حسین شهیدزاده؛ مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران درباره تأثیر استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها بر آلودگی هوای تهران گفته است که "حدود یک ماه گذشته استفاده از سوخت مازوت وجود داشت، اما سازمان محیط زیست به موضوع ورود کرد و جلوی آن گرفته شد اما از اینکه باز هم چنین امری صورت گرفته است یا خیر، خبر ندارم".
همچنین، زهرا نژادبهرام؛ عضو شورای شهر تهران نیز نسبت به استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها و کارخانه‌های اطراف تهران هشدار داده و انتقاداتی مطرح کرده بود اما محمد رستگاری معاون نظارت و پایش اداره محیط زیست استان تهران گفت که "تاکنون هیچ یک از واحدهای صنعتی و نیروگاه‌هایی که بر روی آلودگی شهر تهران تأثیرگذار باشد، سوخت مازوت مصرف نکرده‌اند".
در نهایت، سوزاندن سوخت مازوت در نیروگاه‌های اطراف تهران در حالی تکذیب شده که نشانه‌هایی از وجود آن در مناطقی از شهر تهران دیده شده است بنابراین ابهاماتی در مصرف سوخت مازوت در نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌های اطراف تهران وجود دارد که نیازمند پاسخ‌گویی و رفع ابهامات در این باره از سوی مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست است و باید به صراحت میزان مصرف صوخت آلاینده و سرطان‌زای مازوت مشخص شود.