به گزارش مشرق، اخیرا عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی در یکی از برنامه‌های تلویزیونی با اشاره به پروژه ساخت ۴ میلیون واحد مسکونی تحت عنوان مسکن مهر اشاره کرد و گفت: « جنبه‌های مثبت پروژه مسکن مهر، صاحب‌خانه کردن مردم بود، اما نباید اثر تورم ناشی از ساخت این پروژه نادیده گرفته شود.»
برجسته کردن آثار منفی پروژه عظیم مسکن مهر در دولت تدبیر امید سابقه طولانی دارد و بسیاری از مقامات این دولت از وزیر راه و شهرسازی گرفته تا شخص رئیس جمهور بارها و بارها در نقد این پروژه اظهار نظر کرده‌اند، برای مثال حسن روحانی، رئیس جمهور در بیان شیوه تامین مالی این طرح، عبارت دست کردن در جیب مردم و اضافه کردن بار تورمی را مطرح کرده بود. برخلاف رویه در پیش گرفته شده توسط دولت تدبیر و امید، پیرامون پروژه مسکن مهر، این بار رئیس بانک مرکزی ضمن اذعان به نکات مثبت مسکن مهر بار دیگر ادعای تورم ناشی از تامین مالی این پروژه را مطرح کرد.
* آیا تامین مالی مسکن مهر تورم زا بود؟
ممکن است این سوال در ذهن بسیاری از مخاطبان قرار گیرد که به راستی چرا دولتمردان دولت یازدهم و دوازدهم، پروژه مسکن مهر را پروژه‌ای تورم‌زا تلقی کرده‌اند.
به منظور پاسخ به این سوال ابتدا باید به نحوه تامین مالی این طرح اشاره کنیم. در همین ارتباط باید بدانیم، تامین مالی ساخت واحدهای مسکن مهر از طریق خط اعتباری ۴۵ هزار میلیاردتومان صورت گرفته است.
به استناد جزئیات مندرج در مصوبات هیئت وزیران پیرامون طرح مسکن مهر، ۴۵ هزار میلیارد تومانی که در دو مرحله به مسکن مهر تزریق شد، در قالب تسهیلات ساخت مسکن در نهایت به متقاضیان ساخت این واحدهای مسکونی قرار گرفت و آن‌ها موظف به بازپرداخت تسهیلات مذکور بودند.
در همین ارتباط استدلال افرادی که تامین مالی پروژه مسکن مهر را تورم‌زا خطاب می‌کنند، مسئله افزایش نقدینگی ناشی از خط اعتباری است.
* مسکن مهر دلیل جهش تورمی اوایل دهه ۹۰ نیست
در مقابل این افراد، بسیاری از کارشناسان، معتقدند، تامین مالی پروژه مسکن مهر نه تنها زمینه ایجاد تورم را به وجود نیاورد، بلکه منجر به جلوگیری از تورم‌های نجومی نیز شد.
در همین راستا، حسین درودیان، مدرس اقتصاد دانشگاه تهران با اشاره به دیدگاهی که مسکن مهر را تورم‌زا خطاب می‌کند، گفت: «آنچه در نقد طرح مسکن مهر از جنبه سیاست پولی مطرح می‌شود، استفاده بی رویه آن از پایه پولی است.
بر اساس این دیدگاه اگر مسکن مهر اجرا نمی‌شد و پایه پولی برای آن به اقتصاد تزریق نمی‌شد، تورم بالا نمی‌رفت و مشکلات ناشی از آن پدید نمی‌آمد.»
درودیان در بیان این نکته که وقتی رشد پایه پولی در دوره مسکن مهر بالاتر از میزان میانگین چند دهه اخیر نیست، بنابراین نمی‌تواند دلیل جهش تورمی باشد، تاکید کرد: «در سال‌های ۸۹ تا ۹۱ که خط اعتباری مسکن مهر پدید آمد، میزان رشد پایه پولی به طور متوسط ۲۲ درصد بود که بسیار پایین است. ضمن اینکه ترکیب رشد پایه پولی نشان می‌دهد، دلیل اصلی آن بدهی دولت به بانک مرکزی ناشی از هدفمندی بوده و مسکن مهر یا بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی سهم کمی در آن داشته است. »
این مدرس دانشگاه در بیان این نکته که پروژه مسکن مهر به عنوان لنگر تورمی فعالیت کرده است، گفت: «زمانی افزایش درآمدهای نفتی به تعدیل در افزایش پایه پولی منجر می‌شود که بانک مرکزی برای جلوگیری از افزایش قیمت ارز اقدام به فروش منابع خارجی خود نماید. در دوره تحریمی این اتفاق افتاد؛ بنابراین اگر مسکن مهر در اواخر دهه ۸۰ اجرا نمی‌شد، به دلیل نیاز درون‌زای شبکه بانکی، اضافه برداشت بانک‌ها در زمانی به مراتب زودتر شروع می‌شد و از این طریق افزایش پایه پولی متعارف همیشگی محقق می‌شد.»
*اقساط بازگشتی مسکن مهر به تولید هدایت نشد
علاوه بر بحث‌های کارشناسی مربوطه پیرامون پروژه مسکن مهر، یک سوال اساسی مطرح است که چرا بازپرداخت اقساط تسهیلات مسکن مهر باردیگر برای ساخت مسکن مورد بهره‌برداری قرار نگرفت.
در همین زمینه، هادی عباسی، کارشناس اقتصاد مسکن با اشاره به برگشت ۲۵ هزار میلیارد تومان از خط اعتباری ۴۵ هزار میلیاردتومانی مسکن مهر، گفت: «مسکن مهر دارای یک خط اعتباری ۴۵ هزار میلیارد تومانی بود که وقتی در دوره بازپرداخت قرار گرفت، باعث شد تا ۲۵ هزار میلیارد تومان آن تاکنون بازپرداخت شود. پس همین بازپرداخت مسکن مهر کافی بود تا به مسکن مهر تزریق شود، تا این پروژه تکمیل و تحویل داده شود.»
این کارشناس اقتصاد مسکن با اشاره اینکه منابع اقساط بازگشتی مسکن مهر در اختیار ساخت مسکن قرار نکرفت، گفت: «بانک مسکن می‌توانست از بازپرداخت اقساط به نفع مسکن مهر استفاده کند، اما این کار را نکر که یک اشتباه راهبردی بود، در صورتی که می‌توانست در تولید و مسکن این اعتبارات و این بازپرداخت اقساط مسکن مهر سرمایه‌گذاری شود. »
*بانک مسکن با اقساط بازگشتی مسکن مهر چه کرد؟
کارشناسان حوزه مسکن پاسخ‌های فراوانی را برای مصارف مسکن مهر عنوان کرده‌اند. در هیمن راستا، محمد حمیدزاده، کارشناس مسکن، ضمن اشاره به این نکته که تیم عباس آخوندی جلوی اختصاص منابع مسکن مهر به این پروژه را گرفت گفت: « زمانی که دولت تغییر کرد، رئیس بانک مسکن به تشخیص وزیر وقت، یعنی عباس آخوندی عوض شد و بر اساس تصمیمات آن‌ها اقساط بازگشتی مسکن مهر به چرخه ساخت مسکن بازنگشت. »
این کارشناس مسکن در بیان مصارف اقساط بازگشتی مسکن مهر گفت: «براساس جزئیات موجود بانک مسکن این منابع مالی را در قالب تسیهلات بانکی مصرف کرده و زمینه تورم در جامعه را مهیا کرده است.»
بر مبنای استدلال کارشناسان به نظر می‌رسد، بیش از آنکه خط اعتباری ۴۵ هزار میلیارد تومانی مسکن مهر زمینه تورم را ایجاد کرده باشد، تصمیات دولت تدبیر و امید به منظور جلوگیری از استفاده این منابع مالی در ساخت مسکن و بزرگ شدن کیک اقتصاد زمینه افزایش تورم را مهیا کرده، اما این سوال که بانک مسکن در دوران وزارت عباس آخوندی با منابع مالی ناشی از اقساط بازگشتی مسکن مهر چه کرد؟ همچنان منتظر پاسخ است.