ناشناخته، پیچیده، جهش یافته، آزمایشگاهی، چموش و ... اینها همه القابی است که به کروناویروس نسبت داده می‌شود. همان ویروسی که با ویژگی‌های منحصر به فردش، از شمال تا جنوب و شرق تا غرب عالم را در نوردیده و حال و روز همه دنیا را دگرگون ساخته است. میلیونها نفر در دنیا را به خود آلوده کرده و جان صدها هزار نفر را نیز گرفته است.
هر روز اطلاعات جدیدی از این ویروس به دست می‌آید و دانشمندان زیادی در کشورهای مختلف خود را در آزمایشگاه‌ها محبوس کرده‌اند تا زوایای پنهان این پدیده بیماری‌زای قرن را آشکار کنند.
با آنکه اطلاعات زیادی از این مهمان ناخلف به جهان هستی وارده شده به دست آمده است، اما به اذعان بسیاری دانشمندان و متخصصان علم پزشکی، هنوز نادانسته‌های بشر در خصوص کووید ۱۹ بسیار بیشتر از دانسته‌هاست و داروی صد در صد موثری که بتوان برای درمان بیماری به آن دل سپرد، وجود ندارد و علی رغم تولید چند نوع واکسن، هنوز این واکسن‌ها به طور کامل تایید نشده و کارائی خود را نشان نداده‌اند.
برای بررسی آخرین وضعیت ویروس کرونا و تغییرات جدید در آن، با دکتر سید علیرضا ناجی، استاد ویروس‌شناسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی و آزمایشگاه ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری و عضوکمیته علمی مقابله با کرونا به گفت‌وگو نشستیم.
آقای دکتر! در ابتدای گفت‌وگو توضیح دهید کرونا یعنی چه؟
کرونا در واقع به معنی خورشید و تاج است؛ یعنی وقتی شما به خورشید نگاه می‌کنید تشعشعاتی در اطراف خورشید است که به آن کرونا گفته می‌شود و چون شکل ویروس‌هایی است که در خانواده کرونا ویروس‌ها قرار می‌گیرند به این شکل بوده، در واقع این خانواده را به نام کرونا نامیده‌اند.
کرونا ویروس خانواده بسیار بزرگ و وسیعی هستند که در انسانها و حیوانها ایجاد بیماری می‌کنند و بسیار محدود به میزبان خود هستند. از اعضای انسانی آنها به خصوص در دو دهه گذشته از اینها ویروس‌هایی می‌شناسیم که ویروس‌های خیلی مهاجمی نبودند.
بیماری سرماخوردگی به افراد می‌دادند و اسمی از آنها نبود، تا اینکه در سال ۲۰۰۳ عضوی از این خانواده به عنوان یک ویروس نوپدید به نام ویروس «سارس» به وجود آمد و پاندمی ایجاد کرد؛ اما خوشبختانه ظرف ۶ ماه تا یکسال کنترل و جمع شد.
بعد از آن، در خانواده کرونا ویروس‌ها، ویروس «مرس» در منطقه جغرافیایی ما نوپدید شد و این ویروس مهاجم تر بود؛ اما این مزیت را نداشت تا آن طور که سارس در دنیا پخش شده بود، پخش شود، اما کشتار بالایی داشت و هنوز هم به عنوان یک بیماری در منطقه وجود دارد.
سارس یک در ۲۰۰۳ بود. در سال ۲۰۱۹ از این خانواده ویروسی بنام «کرونا» آمد که عامل آن ویروس جدیدی است که به آن سارس ۲ می‌گویند.
طی مطالعاتی که انجام شده، منشا این ویروس، ویروس خفاشی است. خفاش‌ها به عنوان منبع ویروس در دو دهه اخیر برای ما بسیار مهم شده‌اند. بیماری‌هایی مانند سارس، مرس، سارس ۲ و آبولا و موارد دیگری که می‌بینیم، از ویروس‌هایی هستند که منشا آنها از ویروس خفاشی هستند.
به همین دلیل، ویروس شناسی خفاش‌ها برای ما بسیار مهم شده است و خانواده کرونا ویروس‌ها از این موضوع زیاد بهره می‌گیرند. حداقل ما سه تا از اعضای اخیر این خانواده را می‌شناسیم که منبع اصلی آنها که طی تکامل این ویروس‌ها به وجود آمدند، از همین ویروس‌های خفاشی هستند.
البته همه اینها یک میزبان حدواسط دارند؛ مثلا در کرونا ویروس سارس ۲۰۰۳، یک گربه یا راکون بود، در مورد «مرس» نیز شتر بود که به انسان ویروس را منتقل می‌کرد. درباره سارس ۲ شواهد وجود دارد که همان مورچه خار پولک دار گفته می‌شود.
می‌توان گفت میکانیسم تکاملی این ویروس، منشایی در خفاش دارد. این کلیت ویروس شناسی سارس ۲ و عامل کروناویروس است. این ویروس که اکنون یکسال از ورود آن گذشته در جوامع چرخیده، افراد زیادی را تحت تاثیر قرار داده است؛همه قاره‌ها را در نوردیده و تغییرات زیادی داشته است. در واقع ما ۶ دودمان ژنتیکی از این ویروس‌ها را می‌شناسیم.
در اوائل می‌گفتند ویروس سارس ۲ دو نوع ال و اس دارد، بعد ال به وی و جی تبدیل شد و الان جی خودش به سه تا دیگر تبدیل شده و این تغییراتی است که ویروس روی ژنوم خود دارد؛ البته مزیت‌هایی را کسب می‌کند و خصوصیاتی را که ممکن است ما اکنون آن را نشناسیم؛ اینکه ویروس با این خصویت منتقل شده، چطوری بتواند در بدن تکثیر پیدا کند و سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
البته می‌بینیم گوناگونی‌هایی در پاسخ دادن سیستم ایمنی افراد در قابل این ویروس وجود دارد که خود این، بیشتر به دست ویروس است.
کرونا، ویروس بسیار هوشمندی است و چالاکی بالایی در تغییر پذیری و خو گرفتن با شرایط جدیدی دارد؛ چون یک ویروس هوشمندی است ما نیز باید بسیار هوشمندانه عمل کنیم تا بتوانیم جلوی آن را بگیریم.
ورینت‌های جدیدی از ویروس در انگلیس پیدا شد که سابقه آن در این کشور به اوخر شهریور برمی‌گردد. به این شکل که فرد مسنی که ضعف سیستم ایمنی داشت و در شهر کمبریج آلوده به کرونا شده بود، مبتلا به این ورینت شده و در نهایت فوت کرد.
وقتی ویروس این فرد را مورد پایش ژنتیکی قرار دادند، مشاهده کردند که در واقع این ویرورس تغییرات خیلی زیادی را نسبت به ویروس‌های قبلی که از کووید می‌شناسیم، پیدا کرده است.
در این مدت تیک آف خیلی شدیدی از این واریانت در انگلیس بوده و این کشور دچار محدودیت اضطراری شده و تعداد زیادی با آن درگیر شدند.
همزمان در افریقای جنوبی نیز یک واریانت مشاهده شده؛ البته با توجه به این نکته که این با ورینت انگلیس متفاوت است؛ البته موتاسیون مشابهی در بین آنها هست و ادعا بر این بود که در واقع موج دومی که از کووید در افریقای جنوبی می‌بینم تماما از این واریانت جدید است.
از خصوصیات این واریانت جدید که درباره آن صحبت می‌کنیم حداقل می‌توانیم بگوییم که ویروس این مزیت را کسب کرده که می‌تواند به دیگران راحت تر و موثر تر منتقل شود و سرعت انتقال آن تا ۷۰ درصد افزایش داشته است.
شواهدی نیز از مشاهدات پزشکانی وجود دارد؛ هم در انگلیس و هم در افریقای جنوبی؛ به شکلی که این شواهد حاکی از این است که این ویروس ممکن است بیماری وخیم تری به انسان بروز دهد.
در مورد مرگ و میر صحبت از افزایش نمی‌کنیم، اما می‌توانیم بگوییم شاید بیماری وخیم تری به افراد بدهد؛ البته باید اینها طبق مطالعات علمی تایید شود.
اینکه سرعت انتقال بیماری افزایش پیدا کرده است، در آن شکی وجود ندارد. واکسن برنامه مهمی است تا بتوانیم با توجه به آن، علاوه بر کنترل‌های بهداشتی و اجتماعی، در جمع کردن پاندمی به ما کمک کند.
همچنین آنچه خیلی به آن امید داریم، واکسیناسیون است، حال، آیا آن را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد؟این اطلاعاتی است که در آینده به دست ما می‌رسد.
این ادعا وجود دارد که در برنامه واکسیناسیون تغییری ایجاد نمی‌کند؛علی رغم تمام تغییراتی که قسمت عمده این تغییرات در پروتئن S یا همان پروتئین شاخکی روی ویروس اتفاق افتاده، ادعا بر این است که روی آنها تاثیر نمی‌گذارد؛ البته در این باره مطالعه می‌شود.
* آقای دکتر! با توجه به اینکه حدود یکسال از ورود کرونا گذشته، تاکنون ویروس چند بار جهش داشته؛ عنوان می‌شود حتی تا ۲۰۰ دفعه نیز ویروس تغییر جهش داشته است؛در اینباره توضیح دهید.
بله، شاید هم بیشتر از این باشد. ماگوناگونی ژنتیکی زیادی از این می‌بینم و متفاوت هستند. برخی این گوناگونی‌ها می‌تواند تغییر ژنتیکی در ژنوم ایجاد کرده و باعث تغییر در سکانس اسید آمینه هم بشود.
اما همه موتاسیونها این طور نیستند. برخی موتاسیونها موتاسیونی هستند که باعث حذف می‌شوند؛ مثلا در ورینت جدید ویروس کرونا دو ناحیه دیده شده که باعث حذف شده است.
برخی موتاسیونها می‌تواند باعث افزوده شدن سکانس‌ها به سکانس پروتئین شود؛در نتیجه گوناگونی بسیار زیاد است؛ اما باید بدانید که همه تغییرات ژنتیکی در ویروس‌ها برای آنها مفید نیست؛به طوری که در بعضی از آنها می‌تواند باعث به خطر افتادن حیات ویروس‌ها شود.
اینکه منشا این موتاسیون چه باشد؛بنده برای روشن شدن بهتر این موضوع مثالی می‌زنم.مثلا در این ورینت جدید چند موتاسیون کلیدی داریم. یکی از این موتاسیون‌های کلیدی N۵۰۱Y است؛ یعنی در موقعیت ۵۰۱Y، اسید آمینه «N» به «Y» تبدیل شده است.
این جدای از موتاسیون قبلی که ۶۱۴ بوده و باعث افزایش سرعت انتقال شده بود،است. گزارش‌ها مبنی بر این است آن چیزی که بیشتر باعث انتقال بهتر ویروس به دیگران می‌شود، همین موتاسیون است؛ به طوری که ما هم در ورینت بریتانیا و هم در ورینت آفریقای جنوبی آن را می‌بینیم.
جالب است بگویم این موتاسیون چیزهایی نیستد که فقط ما در این ورینت دیده باشیم، بلکه در ماه بهار، این موتاسیون « ۵۰۱ » را در کشورهایی مثل برزیل، آمریکا و استرلیا نیز دیدیم اما موارد بسیار کم بوده است. بین ۲۰ تا ۴۰ موتاسیون در این ورینت جدید ویروس اتفاق افتاده است.
اینکه بعد از این همه مدت در استرلیا، برزیل و آمریکا مواردیر بوده و اینکه آیا این ویروس‌ها از ان موقع به انگلیس یا آفریقای جنوبی منتقل شده‌اند و بعد تغییرات زیادتری در آنها به وجود آمده یا نه، اینکه خود انگلیس یا آفریقا این ویروس‌ها به علت بحث فشارهای ایمونولوژیک موتاسیون به وجود آمده، چیزی است که به مطالعه بیشتری نیاز دارد.
آنچه ما تصور می‌کنیم این است که نواحی که ما از آن صحبت می‌کنیم احساس می‌شود نواحی هستند که بیشتر تمایل به تغییر دارند؛ بنابراین ممکن است در همین کشورها به وجود آمده باشد.
نکته دیگر اینکه این ورینت جدید در بسیاری کشورها پخش شده، در آمریکا، ژاپن، چین، هندوستان، ژاپن، چین، کره و عمان و عربستان ... همه جا پخش شده است.
اما چیزی که مهم است و باید به آن توجه کنیم، این است که اخیرا ورینت جدید را در استرالیا دیدم، اما چرا در آنجا این قدر افزایش پیدا نکرد؟ به خاطر اینکه در استرلیا یک سیستم گزارش دهی و کنترلی بسیار قوی داریم و این باعث شد که آن ورینت جدید که توانسته در کشورهای دیگر اشکال ایجاد کند در استرالیا کمتر مشکل ایجاد می‌کند.
بنابراین می‌خواهم بگویم واریانتها می‌توانند به وجود آیند و می‌توانند ورینت‌هایی باشند که به دیگران منتقل شود اما سیستم کنترلی و پایشی ما اگر قوی باشد، می‌تواند جلوی این ورینت‌ها را بگیرد.
شناسایی واریانتها در کشورها حاصل یک تلاش جمعی در کشورها در پایش ژنتیکی ویروس‌های کووید است؛ یعنی الان کنسرسیومی در انگلیس وجود دارد که ۱۰ درصد کل جمعیت ویروس های کووید را پایش ژنتیکی می‌کند و جای این در کشور ما خالی است. ما هم دوست داریم این اتفاق در کشورمان بیفتد و مراکزی داشته باشیم تا بتوانیم پایش قوی تری از ویروس‌ها داشته باشیم.
*دلیل اینکه در ویروس کرونا جهش ایجاد شده چیست؟ آیا شرایط محیطی آن مناطق این جهش را مستعد کرده یا ژنتیک افرادی که در این مناطق هستند؟
ممکن است این ویروس از جای دیگر به اینجا منتقل شده اما به طور کلی برخی نواحی ژنتیکی می‌توانند تمایل به تغییر داشته باشند. ما هر چقدر به ویروس کرونا به عنوان یک ویروس هوشمند و چالاک در ایجاد تغییرات در خودش این احتمال را بدهیم که تکثیر پیدا کرده و از فردی به فرد دیگر انتقال داده شود؛ اینها همه می‌تواند باعث شود در ویروس تغییر ایجاد شود؛یعنی هرچقدر تکثیر و انتقال از فردی به فرد دیگر بیشتر باشد می تواند زمینه را مساعد کند تا در ویروس تغییر ایجاد شود.
بسیار مهم است که همه کشورها در ایجاد سیاست‌های کنترلی متعهد باشند و برنامه واکسیناسیون را نیز هرچه زودتر شروع کنند تا بتوانیم گردش ویروس را در جامعه کمتر کنیم؛ هرچه گردش ویروس در جامعه کمتر شود، در واقع شانس اینکه ویروس بتواند در خود تغییراتی ایجاد کند کمتر خواهد بود.
*آیا دکتر! وزن کل ویروس کرونا در دنیا چقدر است؟
شاید همه ویروس‌ها را با هم جمع کنیم ۵ گرم هم نباشد. نباید تغییرات ویروس را فقط در گردش بین انسانها در نظر بگیریم،بلکه ما یک تجربه‌ای برای حیوانات هم داریم.در دانمارک دیده شد ویروس تغییراتی دارد و چند راسو مردند.
بعد دیدند افرادی که با این راسوها ارتباط داشتند نیز آلوده به ویروس شدند. همچنین ویروسی از کووید مشاهده شد که تغییرات زیادتری نسبت به قبل داشته؛البته باید این نکته را هم در نظر بگیریم که هرچقدر ویروس در جامعه بچرخد، می‌تواند ویروس به حیوانات محلی که ما با آنها زندگی می‌کنیم منتقل شود؛ اگر شرایط در بدن آنها مساعد باشد، می‌تواند تغییر کند و دوباره به ما برگردد.
ما همیشه نگران ویروسی که از انسان به حیوان منتقل شود و در آنجا تکثیر پیدا کند و دوباره به انسان برگرددهستیم؛چرا؟ به خاطر اینکه تغییراتی در آن ایجاد می‌شود. این تغییرات می‌تواند در برنامه نوع بیماری، دوره بیماری، میزان مرگ و میر، در ابزارهای تشخیصی و برنامه‌های واکسیناسیون تاثیر گذارد؛ برای همین باید جلو این موضوع را حتما بگیریم.
*کووید ۱۹ در هوا یا سطوح مختلف به چه میزان ماندگاری دارد؟ مثلا اگر عطسه کنیم شعاع محیطی که با قطرات تنفسی آلوده می‌شود، چقدر است ؟
نوع انتقال ویروس به انسانها دو مدل است؛ یکی به صورت قطره است؛ یعنی فردی عطسه یا سرفه کرده و قطرات ایجاد کند؛ اما این قطرات زیاد نمی‌تواند حرکت کند و ممکن است یک یا دو متر جلو برود و به زمین بیفتد.
نوع دیگر انتقال در کرونا نوع «آیروسل» گفته می‌شود. ذرات کمتر از ۵ ماکرومتر است و ذرات به اندازه‌ای سبک است که می‌تواند در هوا معلق باقی بماند.البته این ممکن است در همه محیط‌ها صورت نگیرد و در برخی محیط‌ها نیز بیشتر اتفاق می‌افتد؛مانند محیط‌های بیمارستانی و آی سی یو.چرا؟ به دلیل اینکه دستگاه‌هایی که به بیماران وصل است و تنفسی که آنها می‌کنند و ایروسل‌هایی که ایجاد می‌شود، می‌تواند انتقال اتفاق بیفتد.
این ایروسل‌ها می‌توانند حتی تا دهها متر هم منتقل شده و باعث انتقال به افراد شوند. به همین در بحث کنترل کووید ۱۹ چند نکته برای ما خیلی با اهمیت است.
یکی اینکه فاصله اجتماعی را رعایت کنیم؛ هر چقدر این فاصله بیشتر، بهتر است. دوم اینکه کمتر در فضای بسته قرار گیریم و اگر در فضای بسته قرار می‌گیریم فضا بزرگتر و فاصله افراد با هم بیشتر باشد. در محیط بسته پنجره را باز کنیم تا تهویه هوا صورت گیرد.
سوم اینکه کمترین زمان را برای کار در فضای بسته در نظر بگیریم؛ یعنی اگر امکان دارد، یک کاری را در فضای بسته سریع انجام داده و خارج شویم.
بنابراین سه موضوع رعایت فاصله، فضا و زمان فعالیت در محیط بسته، بسیار مهم است و در کنار اینکه باید از ماسک استفاده کنیم و...
ماندگاری ویروس در سطوح مختلف متفاوت است؛ یعنی از سه ساعت تا حدود ۱۰ روز ویروس مانده و دیده شده است. بسته به پایه و محلی است که ویروس در آن قرار می‌گیرد. مثلا روی پلاستیک و استیل بیشتر و روی کاغذ مقدار زمان ماندگاری کمتر است.
* ویروس می‌تواند در هوا معلق باشد و حتی مترها جابجا شده و باعث انتقال شود
در برخی جاها نیز ماندگاری کمتری هم دارد. بنابراین ماندگاری ویروس کرونا در سطوح مختلف می‌تواند متفاوت باشد و اینکه باید در نظر بگیریم ویروس هم به صورت قطرات تنفسی و هم به صورت آیروسل می‌تواند منتقل شود؛ اما انتقال ایروسل ممکن است در همه جا اتفاق نیفتد.
*بیشترین راه انتقال عطسه و سرفه هستند
ویروس می‌تواند در هوا معلق باشد و حتی مترها جابجا شده و باعث انتقال شود.
همچنین راه‌هایی که می‌تواند ایجاد ایروسل کرده و قطرات کند مختلف است؛بیشترین راه انتقال عطسه و سرفه بوده و بعد از آن صحبت کردن است. برای همین است که اگر بنده در محیط کوچک و بسته، ۱۵ دقیقه صحبت کنم، اگر به تعداد کافی آلوده به ویروس کرونا باشم آن تعدادکافی که برابر با هزار واحد عفونی برای آلوده کردن دیگران است، تولید می‌کنم.همچنین نفس کشیدن نیز همین طور است. برای همین است ایجاد تهویه در محیط زندگی افرادی که به ویروس کرونا آلوده هستند بسیار مهم است.
* آقای دکتر! هنوز این فرضیه که ویروس نسبت به دمای بالای حساس بوده و از بین می‌رود پابرجاست؟
ویروس کرونا به دما حساس است، اما آنچه که شما می‌گویید تصورات ما بود.کووید ۱۹ در کل باعث شد بسیاری از چیزهایی را که ما فکر می‌کردیم کنار بگذاریم.خیلی از پیش بینی‌های اقتصادی که در دنیا صورت می‌گرفت الان تغییر کرده است.
بیماری کرونا بیماری تراکم است؛ به شکلی که هر چقدر ما تراکم را کمتر کنیم شانس ابتلا بیشتر است.
برای روشن شدن موضوع مثلا فکر می‌کردیم چین سال ۲۰۳۰ اقتصاد اول دنیا شود، اما اکنون می‌دانیم این موضوع می‌تواند زودتر اتفاق بیفتد؛برای مسائل علمی نیز همین طور است.
ما همیشه ویروس کرونا را با هم خانواده‌های خود برابری می‌دادیم و می‌گفتیم اگر هوا گرم شود وضعیت بهتر خواهد شد و عمر ویروس کمتر می‌شود، اما بعد دیدیم این طور نیست. در استان‌هایی که گرم بودند به دلائل دیگری که مردم در اثر هوای گرم به داخل خانه می‌رفتند و برای خنک شدن از کولر استفاده می‌کردند ابتلا به بیماری بیشتر اتفاق می‌افتد.
ویروس به گرما حساس است اما نه این دماهایی که ما الان مشاهده و احساس می‌کنیم. بیماری کرونا بیماری تراکم است؛ به شکلی که هر چقدر ما تراکم را کمتر کنیم شانس ابتلا بیشتر است.
ویروس کرونا در ارگانهای مختلف بدن ایجاد بیماری می‌کند، اما راه اصلی ورود ویروس به بدن و آن قسمتی از بدن که ویروس آن را خیلی دوست دارد، ریه است
این تراکم می‌تواند در تابستان و در اتاق‌های خنک باشد و در سرما نیز در اتاق‌های بسته برای اینکه از منابع گرمایشی استفاده کنیم؛ همچنین این تراکم می‌تواند در اتوبوس اتفاق بیفتد که مردم در کنار هم قرار دارند یا در مترو، فضاهای ادارات و... این موارد به ما گوشزد می‌کند در مواقعی که شیوع ویروس بالاست، چه تدابیری داشته باشیم.
* ویروس کدام قسمت بدن را بیشتر دوست دارد؟
ریه.ویروس رسپوتوری دارد که این در دستگاه تنفسی زیاد است؛البته در ارگانهای دیگر بدن نیز وجود دارد. ویروس در افرادی که وضعیت جسمی نامطلوبی دارند ابتلا ایجاد می‌کند. در ارگانهای دیگر بدن هم ایجاد بیماری می‌کند، اما راه اصلی انتقال و ورود ویروس به بدن و آن قسمتی از بدن که ویروس کووید آن را خیلی دوست دارد، ریه است.
* آقای دکتر! این روزها بحث‌های مختلف و متنوعی درباره تولید واکسن کووید ۱۹ در دنیا مطرح است و به نوعی دوئل سختی بین شرکت های مختلف تولید کننده واکسن در دنیا شکل گرفته است.در این خصوص توضیح دهید.
اکنون حدود ۲۰۰ کمپانی مختلف در این باره فعالیت می‌کنند که ما نیز جزء آنها هستیم.به طور کلی چند دسته مدل از لحاظ پلتفرم واکسن در دنیا داریم. یکی واکسن‌های ژنومیک هستند که واکسن‌های فایزر و مدرنا جزء همین‌ها هستند که و مزایای خاص خود را دارند.
یکسری واکسن‌ها، واکسن کشته شده هستند که واکسن ساخته شده در کشور نیز جزء این است و دو واکسن روسی و چینی نیز جزء همین نوع واکسن‌ها حساب می‌شوند و واکسن‌هایی مرسوم هستند.
از زمان‌های قدیم این طور بوده که ما یک ویروس را کشت می‌دهیم و بعد آنها را غیر فعال می‌کنیم؛ این با روش‌های، شیمیایی، دمایی و اشعه‌ای می‌تواند صورت گیرد و از این طریق ویروس غیر فعال می‌شود و از آن به عنوان واکسن استفاده می‌کنیم.
یکسری واکسن، واکسن وکتوری هستند.در این خصوص باید گفت ما ویروسی داریم که آدنو است و در روی این ویروس به جای اینکه پروتئین‌های خودش باشد، پروتئن‌های کووید است. ما آن ویروس را که شبیه است تزریق کرده و این سیستم ایمنی به بدن می‌دهد. اینها وکتورهای غیر تکثیری هستند و ویروس تکثیر پیدا نمی‌کند.
*واکسن یکی از ایمن‌ترین محصولات بشری است
همچنین یکسری واکسن، واکسن‌های پروتئینی هستند. مدل واکسن دیگری نیز هست که روی ویروس سرخک به عنوان ویروس پایه را در نظر می‌گیرند و پروتئن اسپاک را در آن قرار داده و روی آن کار می‌کنند. در انستیتو پاستور همین طور کار می‌شود. اینها پلتفروم‌های شناخته شده در ساخت واکسن کرونا هستند.
یکسری اخبار در خصوص واکسن نادرست است. واکسن یکی از ایمن‌ترین محصولات بشری است. چون می‌خواهیم برای میلیونها نفر در دنیا استفاده کنیم. شرایط کرونا در دنیا طوری شده که ما مجبور هستیم. همه مجوزهایی که به این واکسن‌ها داده شده مجوز اورژانسی است؛ چون شرایط، شرایط اورژانس است.
برای همین است که ممکن است عوارضی در این واکسن‌ها ببینید؛ مثلا حساسیت‌ها در خصوص واکسن فایزر و مدرنا از جمله این عوارض است.
خوشبختانه اکنون مدل‌های مختلفی از واکسن را داریم و در آینده نیز به امید خدا علاوه بر مدل‌های فعلی واکسن، تنوعی در ساخت به وجود می‌آید و به در بازار عرضه می‌شود و افراد می‌توانند بسته به اینکه بیماری از قبل داشته یا نداشته باشند، انتخاب کنند که کدام واکسن تزریق شود.
البته این واکسن هم باید با نظر پزشک متخصص صورت گیرد. همین واکسن‌ها آنفلوانزایی که در چند سال گذشته استفاده می‌کنیم به بدن حساسیت نشان دادند؛ چون این واکسن‌ها، واکسن‌های کشته شده هستند و بیشتر آنها در تخم مرغ جنین دار ساخته می‌شوند؛ هرچند ویروس را می‌کشند و خالص می‌کنند اما ممکن است مقداری از مواد مربوط به ماده تخم مرغ هم در آن باشد؛ به همین دلیل گفته می‌شود که اگر شما به تخم مرغ حساسیت دارید، مدل دیگری از واکسن را تزریق کنید.
ما نباید در خصوص مصرف واکسن در افراد ایجاد تشویش کنیم و بگوییم دیدید این طور شده پس نباید واکسن را تزریق کنید؛چون این موضوع واقعیت است که اکنون ما دو راه چاره برای شکستن پاندمی کرونا بیشتر نداریم؛ یکی همین کار که اکنون انجام می‌دهیم و همان اعمال محدودیتها و پروتکل‌هاست و افراد بیمار را شناسایی، قرنطیه و درمان کنیم.
اما اکنون می‌بینید در کشورها به توجه به اینکه این مسائل را اجرا می‌کنند بازکرونا رو به زیاد شدن است. موضوع دوم که به آن بسیار احتیاج داریم واکسیناسیون افراد است.
باید ما برای این موضوع باید از واکسیناسیون استفاده کنیم. ایجاد تشویش بین افراد درباره واکسن‌ها باعث می‌شود برنامه کنترلی کووید ۱۹ از بین برود؛ این بسیار خطرناک است.
* درباره تولید واکسن، ما در دنیا در چه رتبه‌ای قرار داریم؟با توجه به اینکه ممکن است عیار برخی واکسن‌ها از نظر علمی و کرایی بیشتر باشد؛در این باره توضیح دهید.
واکسن‌های که گفتم اینها را در یک ویروسی قرار می‌دهند و تکثیر پیدا می‌کند معمولا شاید کارایی بیشتری داشته باشند؛ چرا؟ چون در واکسن‌های مسن ژنراری و واکسن‌هایی که بنده گفتم که اینها روی ریبوزم رفته و شروع به پروتئین سازی می‌کنند.
*همه واکسن‌ها عوارضی دارند
در آن دو سه هفته‌ای که زنده است پروتئن تولید می‌کند.بنابراین سیستم ایمنی بدن این پروتئن را شناسایی کرده و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد و ایمنی سلولها و همرال ایجاد می‌کند. بنابراین انتظار ما این است که کارایی این نوع مدل واکسن‌ها بیشتر باشد؛ اما دیدیم واکسن کشته شده سینوفارم کارایی ۸۰ درصدی دارد و این نیز خوب بوده و واکسن ایرانی ما نیز از این مدل است.
عوارض واکسن ممکن است یک نفر به ازای ۱۰۰ هزار نفر باشد و وقتی مثلا ۵۰ میلیون نفر می‌خواهند این واکسن را تزریق کنند، تعداد موارد عوارض داده شده بالا می‌رود و باید عوارض را بشناسید. اگر عوارض واکسن برای زندگی افراد خطراتی داشته باشد، این واکسن خوب نیست و آن را کنار می‌گذاریم، اما اگر عوارض نادر و قابل کنترل باشد در افراد مختلف استفاده می‌شود. همه واکسن‌ها عوارضی دارند اما عوارض آنها در حد پایینی است.
و عوارضی نیست که بتوانیم با عوارض خود بیماری مقایسه کنیم. بنابراین ما نیز باید مراحل دوم و سوم واکسن خودمان را بگذرانیم تا ببینیم چقدر کارایی داریم. این میزان کفایت بین ۸۰ تا ۹۶ درصد کفایت خیلی خوبی برای ایمنی است. ما اکنون واکسن آنفلوانزایی را که تولید می‌کنیم ممکن است ایمنی بین ۵۰ تا ۷۰ درصد داشته باشد.
باید از این کفایت ایمنی واکسن استفاده کنیم و با استفاده از واکسن و بالابردن سطح پوشش واکسیناسیون باعث ایجاد ایمنی در جامعه شویم و گردش ویروس قطع شود.