به گزارش مشرق، جوان برای حرکت رو به جلو به خودباوری نیاز دارد. او تا این باور را در درون خود احساس نکند که توانمند است، دست به تلاش مستمر نمی‌زند؛ اگر خودباوری وجود نداشته باشد فرد جوان یا کلاً دست از کار و تلاش می‌کشد و یا گاهی هم که به واسطه علاقه‌هایش دست به کاری می‌زند، آن کار را نیمه‌تمام رها می‌سازد. خودباوری مسئله‌ای بسیار مهم است که نبودش کل زندگی انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و موجب ازکارافتادگی و تعطیل شدن تمامی استعدادها و توانمندی‌های انسان می‌شود. انسانِ درمانده و غیرفعال هیچ ارج و قربی در نزد خدا ندارد و حتی مبغوض اوست؛ امام باقر (علیه‌السلام) می‌فرمایند: قَالَ مُوسَی عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ أَیُّ عِبَادِکَ أَبْغَضُ إِلَیْکَ قَالَ جِیفَةٌ بِاللَّیْلِ بَطَّالٌ بِالنَّهَارِ؛ [1] پروردگار! کدام یک از بندگانت نزد تو مبغوض‌ترند؟ خطاب رسید: کسی که در او این دو خصلت باشد: چون مردار متعفن شبش را در خواب به سر برد و روز، بیکار و ولگرد باشد.»
خودباوری رمز پیروزی است که انقلاب اسلامی به برکت تقویت عزت‌نفس جوانان از طریق توکل به خداوند تبارک‌وتعالی آن را برای ما به ارمغان آورده است. پیشرفتهای چشم‌گیر جوانان در سال‌های اخیر در عرصه‌هایی مانند فن‌آوری نانو، هسته‌ای، هوافضا و ... همگی به برکت انقلاب اسلامی ایران بوده است. وقتی انسان بداند این نمونه‌های بی‌بدیل در شرایط تحریمیِ شدید به وقوع پیوسته است به ارزش آن بیش‌ازپیش واقف خواهد شد. اطلاعات دقیق از پیشرفتهای ایران در این چهل‌ساله نشان می‌دهد که جوانان این مرزوبوم با تکیه بر خودباوری ناشی از نگاه اسلامی، کارهایی را انجام داده‌اند که کارشناسان مربوطه‌ی آن حوزه‌ها را به شگفتی واداشته است. «بر اساس نتایجی که پایگاه استنادی اسکوپوس (Scopus) منتشر کرده است تعداد مدارک علمی ثبت شده از جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۹۹۶ برابر با ۸۴۲ مورد بوده و در سال ۲۰۱۷، تعداد مدارک و مستندات علمی کشور به رقم ۵۴۳۸۸ مورد افزایش یافته است و نسبت به سال ۱۹۹۶، رشد ۶۴/۵۹ برابری را نشان می‌دهد و در این سال، جایگاه ایران در دنیا، به رتبه ۱۶ ارتقاء یافته است. ذکر این نکته لازم است که به گزارش دو پایگاه معتبر علمی New Scientist و Science Metrix، جمهوری اسلامی ایران با نرخ رشد ۱۱ برابر متوسط جهانی، رتبه نخست رشد علمی را در بین سال‌های ۱۹۸۰-۲۰۰۹ دارا بوده است.»[۲]
حال این خودباوری که باید به‌عنوان یک سرمایه‌ی گران‌قدر مورد حفاظت و حراست قرار گیرد به وسیله‌ی چند عامل تهدید می‌شود که هر کدام از آن‌ها جای مراقبت دارند و در این نوشته به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود.
۱. ذهنیت‌هایی که از گذشته در فکر ما ایرانی‌ها رسوخ کرده است:
متاسفانه استعمار، این ذهنیت را حدود ۲۰۰ سال است تلقین می‌کند که ما برای پیشرفت باید وابسته باشیم و نمی‌توانیم مستقلاً به جایی برسیم. رهبری معظم انقلاب در توضیح و تبیین این دوران می‌فرمایند: «در این دوران طولانیِ دویست‌ساله‌ی منتهی به انقلاب، ما یک دوران سختِ تاریکِ ذلت را گذراندیم... ما در این دویست سال، یک دوران تاریکِ ذلت را از سر گذراندیم.»[۳] و در جایی دیگر مسیر این نگاه ذلت‌بار را به این صورت تبیین می‌نمایند که : «یکی از سنگرهای دشمن برای تسلط بر کشور ما، عبارت بود از تزریق بی‌اعتقادی به خود، بی‌اعتمادی به خود، نداشتن اعتمادبه‌نفس ملی؛ در مقابل چشمشان زرق‌وبرق کشورهای غربی را مشاهده می‌کردند، پیشرفتهای علمی و پیشرفتهای فناوری و زرق‌وبرق تمدنی مادی آن‌ها را می‌دیدند و در [کشور] خودشان این‌ها نبود، در کشور این چیزها نبود، عقب‌ماندگی بود، لذا احساس بی‌اعتمادی به خود می‌کردند، احساس ناباوری به خود می‌کردند.»[۴]
۲. سیاه‌نمایی شرایط کنونی با لشکر رسانه‌ای دشمن:
در ماجرای پیشرفتهای کنونی کشور ایران اسلامی یکی از کارهایی که دشمن انجام می‌دهد ایجاد یاس و ناامیدی است که آن را از کانال سرپوش گذاشتن و مخفی‌کردن حقایق مربوط به پیشرفتهای ایران اسلامی در عرصه‌های مختلف دنبال می‌کند. آن‌ها تلاش می‌کنند که جوان ما به واقعیت‌های اطراف خود آگاه نشود تا این که امید در دلش زنده گردد و موجب خودباوری هر چه بیشتر او شود. حقایق و واقعیت‌هایی که خود آن‌ها در تحلیل‌هایشان به آن اذعان دارند غیر از آن چیزی است که به ما نشان می‌دهند و از طریق بوق‌های تبلیغاتی خود در سراسر دنیا جار می‌زنند تا در نهایت به جوانان ما ناکارآمدی القاء شود. «رابرت ویندرم» کارشناس آمریکایی امنیت بین‌الملل در یادداشتی که در تارنمای خبری «ان بی سی نیوز» منتشر کرده است بیان می‌دارد: «مقام‌های دولت آمریکا به خود قبولانده‌اند که نظام جمهوری اسلامی در آستانه فروپاشی است و تحریم‌های اقتصادی سختگیرانه آمریکا این فرآیند را تسریع خواهد کرد اما کارشناسان اطلاعاتی و متحدان اروپایی آمریکا با این نظریه مخالفند و پیش‌بینی واشنگتن را خیالی پوچ و واهی می‌دانند. آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا نیز نشانهای مبنی بر این که نظام ایران در آستانه سقوط یا فروپاشی است، دریافت نکرده‌اند. به عقیده این آژانس‌ها، نظام جمهوری اسلامی همچون گذشته استوار و باقدرت در جای خود باقی خواهد ماند.»[۵]
۳. تغییر در سبک زندگی و حرکت به سمت رفاه‌طلبی و مصرف‌گرایی:
یکی دیگر از عوامل بسیار مهمی که موجب از بین رفتن خودباوری در بین جوانان می‌شود و به‌عنوان یک مانع بزرگ باید از آن یاد نمود، سبک زندگی‌ای است که در سال‌های اخیر در جوامع مختلف دیده می‌شود، به این صورت که جوان دارا و متموّل به دنبال مصرف‌گرایی و استفاده از نشانهای معتبر جهانی است و آن جوانی که از لحاظ مالی شرایط مناسبی ندارد حسرت آن را می‌خورد و این دو دسته هر دو قربانی همین نگاه هستند که باعث می‌شود از حرکت رو به جلو و سازنده باز بمانند و نگاهشان به جای اینکه متوجه به درون خود باشد به بیرون دوخته شود.
در سبک زندگی مؤمنانه که برگزیده‌ی انسان‌های انقلابی است، چون پیشرفت و استقلال حرف اول را می‌زند، مصرف‌گرایی و حسرت جایی ندارد و از همین رهگذر است که انسان مؤمن می‌تواند ثمرات زیادی را برای جامعه داشته باشد و به‌عنوان نقطه‌ی امیدبخش جامعه به شمار آید. این نوشته را با حدیث نورانی از نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در وصف انسان مؤمن به پایان می‌رسانیم: «مِنْ صِفَاتِ اَلْمُؤْمِنِ أَنْ یَکُونَ...قَلِیلَ اَلْمَئُونَةِ کَثِیرَ اَلْمَعُونَةِ؛ [۶] از صفات مؤمن این است که کم‌خرج و زحمت است، بسیار کمک و یاری می‌رساند.»
پی‌نوشت:
۱.بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام، محمد باقر مجلسی، ج ۱۳، ص ۳۵۴، انتشارات دار احیاء التراث العربی، بیروت.
۲.صعود ۴۰ ساله، سید محمد حسین راجی و سید محمدرضا خاتمی، ص۱۶۶، انتشارات معاونت تبلیغات اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اول، ۱۳۹۷.
۳.بیانات در مراسم بیست و سومین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله)، ۱۳۹۱/۰۳/۱۴.
۴.بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، ۱۳۹۵/۰۱/۰۱.
۵.خبرگزاری جمهوری اسلامی؛ ان بی سی نیوز:ایران در برابر فشارهای آمریکا مقاومت می‌کند، ۲۰ آبان ۱۳۹۷، کد خبر: ۸۳۰۹۵۱۶۰.
۶.بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام، محمد باقر مجلسی، ج ۶۴، ص ۳۱۰، انتشارات دار احیاء التراث العربی، بیروت.
مصطفی راهی