به گزارش مشرق، متاسفانه کشورمان، کشوری خشک و نیمه‌خشک است و ۴۰ درصد جمعیت آن در نقاطی زندگی می‌کنند که ۲۰ درصد منابع آبی در آن مناطق است، بر این اساس، اکنون کشور وضعیت مناسبی از نظر دسترسی به آب نداشته و در عین حال نیاز به آب نیز بیشتر شده است به طور کلی گرچه در دو سال اخیر و بعد از سال‌ها خشکسالی پیاپی، وضعیت بارش‌های کشور کمی بهتر شده است، اما نمی‌توان مطمئن بود که این وضعیت دوام داشته باشد.
متاسفانه چندین سال است بارش‌های مطلوبی در کشور گزارش نشده است به نوعی که زمستان سال ۹۹ هم بارش‌های چشمگیری رقم نخورد به طوری که در برخی از شهرهای کشور هم بارش باران گزارش نشده است و این خود نوید خشکسالی در کشور است.
کاهش چشمگیر بارش در کشور
طبق مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، مهرماه سال گذشته تا اواخر اسفند ۹۹ در کشور به‌طور میانگین، حدود ۱۰۰ میلیمتر بارش رخ داده که این میزان نسبت به میانگین بلندمدت ایران حدود ۳۴ درصد کمتر است.
از سویی دیگر میزان بارش‌ها در کشور طی سال آبی زراعی جاری سال ۹۹ نسبت به‌مدت مشابه در سال گذشته ۵۲ درصد کمتر گزارش شده است. براساس این گزارش، میزان بارش‌ها در تمامی استان‌های کشور کمتر از حد نرمال است و ۵ استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان و خراسان رضوی با کم‌بارشی شدید مواجه هستند.
میزان دسترسی به آب در کشور
در این باره قاسم تقی زاده خامسی معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفای کشور، گفت: به طور کلی در دو سال اخیر و بعد از سال‌ها خشکسالی پیاپی، وضعیت بارش‌های کشور کمی بهتر شده است، اما نمی‌توان مطمئن بود که این وضعیت دوام داشته باشد.
او افزود: مشکل دیگری که کشور و منابع آبی را تهدید می‌کند، بروز تغییر اقلیم است که اثرات خود را روی منابع آبی می‌گذارد.
خامسی بیان کرد: بررسی روند بارش‌ها نشان از تغییر اقلیم در کشور می‌دهد به طوری که میزان بارندگی در استان‌های سیستان و بلوچستان و هرمزگان بیشتر از آذربایجان‌های شرقی و غربی گزارش شده است.
معاون وزیر نیرو ادامه داد: متاسفانه میزان دسترسی به آب در کشور کم و جمعیت در حال افزایش است به طوری که در چند ماه گذشته میزان مصرف آب در کشور به خصوص در شهر تهران افزایش یافته است.
تقی زاده خامسی اظهار کرد: حدود ۴۰ میلیارد مترمکعب از مخازن سدهای کشور پر است و نسبت به سال گذشته حدود ۳ تا ۴ درصد کاهش حجم سدها را داشته ایم که امیدواریم با این میزان از حجم آب بتوانیم آب کشاورزی کشور را تامین کنیم.
از سال ۱۳۷۴ خشکسالی در کشور آغاز شد و در اغلب سال‌ها بارش سالانه، پایین‌تر از میانگین بلندمدت بوده است. با وجود این افزایش بارش‌ها در سال ۱۳۹۸ برخی اقلیم‌شناسان بر این باور بودند که دوره خشکسالی در ایران رو به پایان است، اما متاسفانه کاهش چشمگیر بارش‌ها در سال گذشته موجب شد خشکسالی بار دیگر در کشور ایجاد شود.
از سویی دیگر باتوجه به اینکه تامین اب سدهای کشور از طریق ذوب شدن برف‌ها پر می‌شود، ولی متاسفانه عدم بارش‌ها نتوانست جایگزین مناسبی برای ذخایر آبی کشور شود.
بحث کاهش ذخایر برف کشور نیز مزید بر علت شده است. طی ماه‌های برف‌خیز که باید میزان معتنابهی برف در ارتفاعات جمع شود، افزایش عمومی درجه حرارت هوا سبب شده به‌ویژه در حوزه آبخیز زاگرس، ذخیره برفی و رواناب‌ها به‌شدت کاهش یابد. بدین‌ترتیب دبی رودخانه‌ها در فصل گرم سال بسیار کمتر از شرایط نرمال خواهد بود و می‌تواند موجب ایجاد نگرانی‌هایی در حوزه کشاورزی شود و حتی تامین آب مناطق روستایی و شهری را نیز به‌دنبال داشته باشد.
کاهش ۱۹ درصدی ذخیره آب سدها
در همین حال گزارش شرکت مدیریت منابع آب ایران از وضعیت مخازن ۱۹۸ سد در حال بهره‌برداری کشور حاکی است میزان آب ورودی به سدها از ابتدای سال آبی جاری (اول مهر ماه ۹۹) تا تاریخ ۱۳ فروردین ماه ۱۴۰۰ معادل ۱۹.۸ میلیارد مترمکعب بوده که نسبت به آورد سال گذشته آبی در همین بازه زمانی حدود ۳۴ درصد کاهش داشته است. از سوی دیگر میزان خروجی آب سدها نیز با کاهش ۳۳ درصدی روبه‌رو بوده است.
در مجموع موجودی آب مخازن سدها نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته ۱۹ درصد کاهش داشته است.
آقا بیگی مدیر عامل سدهای کشور، با اشاره به آخرین وضعیت بارش‌ها در کشور نسبت به سال گذشته گفت: بر اساس آمار رسمی دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت مدیریت منابع آب ایران، میزان کل ریزش‌های جوی از آغاز سال آبی امسال (اول مهر ۹۹) تا پانزدهم آبان ماه (۴۵ روز ابتدایی سال آبی) بالغ بر ۵.۵ میلیمتر بوده است.
مدیر عامل سدهای کشور اضافه کرد: این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت ۶۸ درصد کاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته ۷۶ درصد کاهش داشته است.
پیش از این نیز موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو پیش‌بینی کرده بود میزان بارش کشور در سه ماه آبان، آذر و دی نرمال و کمتر از نرمال باشد.
پیش‌بینی‌های میان‌مدت در بهار ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که بارش‌ها در فروردین‌ماه امیدوارکننده باشد، اما با توجه به کاهش شدید بارش‌ها در دی و بهمن ماه ۱۳۹۹، کمبودها در حوزه بارش جبران نمی‌شود. از این‌رو سال آبی با کم‌بارشی مطلق به پایان می‌رسد؛ بنابراین کم‌بارشی فراگیر و خشکسالی گسترده در ایران دور از انتظار نیست. این وضع در بیشتر استان‌های کشور در جنوب، جنوب شرق، جنوب غرب و شرق محسوس خواهد بود حتی برای استان‌های شمالی کشور به‌ویژه گلستان نیز وضعیت خوبی پیش‌بینی نمی‌شود.
تنش آبی ۲۲۵ شهر در تابستان ۱۴۰۰
محمدرضا جانباز مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب کشور، در خصوص جیره بندی آب در کشور بخصوص تابستان ۱۴۰۰ گفت: تابستان ۱۳۹۹ تعداد شهرهای دارای تنش آبی ۲۲۵ شهر بود و پیش بینی می‌شود با توجه به وضعیت بارش‌ها و با وجود آنکه تعدادزیادی از طرح‌های آبرسانی بهره برداری و به ثمر رسیده تعدادشهرهای دارای تنش افزایش یابد.
او افزود: جلسه‌های مشترک شرکت‌های آب و فاضلاب، شرکت‌های آب منطقه‌ای و سازمان هواشناسی بطور مرتب برگزار می‌شود و این هفته دریزد و کرمان جلسه برگزار و تا قبل از پایان سال فهرست شهری‌هایی که احتمال دارند جزو شهرهای دارای تنش آبی شوند، منتشر خواهدشد.
در ۳۰ سال گذشته کاهش بارندگی‌ها بی‌سابقه در کشور داشته ایم به طوری که سال به سال بر این محدودیت‌ها افزوده شده و امسال با مشکل جدی خشکسالی و کاهش شدید بارندگی مواجه هستیم.
در این باره شاهین پاک روح قائم مقام وزیر نیرو گفت:۱۲ کلانشهر اراک، اصفهان، بندرعباس، تهران، شیراز، قزوین، قم، کرج، کرمان، مشهد، همدان و یزد تابستان امسال با بحران تأمین آب مواجه‌اند که از این میان جیره‌بندی آب در کرج به عنوان اولین کلانشهر بحرانی آغاز شده است.
او ادامه داد: اقدام به دنبال بروز مشکل خشکسالی، کاهش بارندگی‌ها و بحران کم آبی در کشور انجام می‌گیرد اگر مردم مدیریت مصرف نکرده و دستِ کم ۱۰ درصد در مصرف آب شرب صرفه جویی نکنند با تشدید گرما بر دامنه مشکلات افزوده خواهد شد.
قائم مقام وزیر نیرو افزود: برنامه‌های وزارت نیرو برای تامین آب ۱۲ کلانشهر تدوین و در قالب برنامه منسجمی به رئیس جمهوری منعکس شده است.
پاک روح گفت: دستور مثبت رئیس جمهوری را گرفته‌ایم و برنامه ریزی ما برای این شهرها و تمام مناطق شهری این است که کمبود و جیره بندی آب نداشته باشیم.
طبق تقیقات بدست آمده از سوی سازمان هواشناسی کشور فروردین ماه معمولاً پایان سال آبی برای برخی استان‌ها مانند هرمزگان به‌شمار می‌رود بدین معنی که پس از آن وتا پایان سال آبی (اول مهر ۱۴۰۰) دیگر بارشی در این استان‌ها اتفاق نمی‌افتد و این در حالی است که ما در روزهای آغازین سال ۱۴۰۰ با کمبود شدید بارش در کل کشور روبه‌رو بودیم.
احد وظیفه رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی با اشاره به اینکه طی دو هفته ابتدایی فروردین ماه در کل کشور تنها ۱۷ میلیمتر بارش داشتیم که این میزان نسبت به میانگین بلند مدت کشور حدود ۸۵ درصد کمتر است، اظهار کرد: از این‌رو نوروز بسیار کم بارشی داشتیم البته بارش‌ها در زمستان ۹۹ نیز کمتر از حد نرمال بود و این مسئله سبب شده است که در بسیاری از نقاط کشور با کم بارشی مواجه باشیم.
او در ادامه با بیان اینکه در جنوب کشور وضعیت بارش‌ها بسیار بد است، تصریح کرد: در دو استان هرمزگان و سیستان و بلوچستان بارش‌ها بیش از ۹۰ درصد کمتر از میانگین بلند مدت کشور گزارش شده است. از سویی دیگر طی دو هفته ابتدایی بهار تعدادی از استان‌های کشور ازجمله یزد، هرمزگان، کهگیلویه و بویراحمد، کرمان، فارس، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، بوشهر و اصفهان هیچ بارشی دریافت نکردند.
رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی افزود: در تعدادی دیگر از استان‌ها ازجمله چهارمحال و بختیاری، خوزستان، سمنان، قم و لرستان بارش‌ها طی نوروز ۱۴۰۰ درحد یک میلیمتر و حتی کمتر از آن بوده این درحالیست که ما طی دو سال گذشته در بسیاری از این نقاط با بارش‌های شدید و حتی سیل مواجه بودیم. چنین موضوعی نشان می‌دهد که تغییر اقلیم اثرات بسیار متغیری دارد.
وظیفه با اشاره به اینکه به‌طور کلی طی دو هفته ابتدایی بهار هیچ بارشی در جنوب، جنوب غرب و شرق کشور نداشتیم، گفت: از مهرماه تاکنون تنها حدود ۴۸ درصد از آب سالانه حاصل از بارش‌ها تامین شده است که این وضعیت نگران‌کننده است.
همچنین از ابتدای فروردین ماه تا چند روز گذشته میانگین بارش در کشور ۲.۹ میلیمتر بوده که این میزان در میانگین بلند مدت ۳۰ ساله در این ۱۶ روزه ۲۰.۳ میلیمتر بوده و این رقم حاکی از کاهش ۸۵.۵ درصدی میزان بارش در کل کشور است و این مسأله وقتی برای ما نگران کننده می‌شود که بدانیم بارش‌های رگباری بهار در کنار ذوب شدن تدریجی برف‌ها در نهایت به پرشدن نسبی سدها منجر می‌شد.
همچنین طبق آمارهای رسیده از سازمان هواشناسی چندید نقشه از میزان بارش‌ها منتشر شده است که به شرح زیر است:
متاسفانه آمار نگران کننده کاهش بارش نزولات آسمانی به کشور زنگ خطر خشکسالی را در کشور به صدا درآورده است به طوری که در سال آبی گذشته میزان بارش‌ها نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن با کاهش ۹۹ درصدی روبه‌رو بوده که قابل تأمل است.