به گزارش مشرق، صبح روز سه شنبه ۲۴ فروردین ماه بود که سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در صدر یک هیئت دپیلماتیک وارد تهران شد. وزیر خارجه روسیه طبق برنامه قرار بود با مقامات کشورمان دیدارها و گفت‌وگوهایی درباره موضوعات مهمی از جمله موضوعات امنیتی نیز داشته باشد.
وزیر خارجه روسیه در ابتدا با محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان، حجت الاسلام روحانی رئیس جمهور و محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی دیدار کرد.
ایران و روسیه از چه زمانی با یکدیگر همکاری می‌کنند؟
اگر بخواهیم به پیشینه روابط ایران و روسیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی بپردازیم باید به روز ۳۰ خردادماه سال ۱۳۶۸ برویم، روزی که مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس مجلس شورای اسلامی در صدر یک هیات نظامی دیپلماتیک به اتحاد جماهیر شوروی سفر و با میخائیل گورباچف رهبر اتحاد جماهیر شوروی دیدار و گفت‌وگو کرد. در این دیدار علاوه بر وزرای دولت وقت و سردار سرلشکر پاسدار محسن رضایی فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دفاع مقدس نیز رئیس مجلس کشورمان را همراهی کرده بودند.
هاشمی رفسنجانی در خاطرات ۳۰ خردادماه سال ۶۸ نوشته است: با بدرقه رسمی ساعت یازده به سوی مسکو حرکت کردیم. قبل از ما هواپیمای دیگری همراهان را برد. هیات همراه خیلی بزرگ است؛ به خاطر کارهای فراوان در دستور کار مذاکرات، ترکیبی از دولت و مجلس و نظامی و... در هواپیما مذاکرات و مشاوره انجام شد. بر فراز خاک شوروی منظره‌های کوه‌ها و مزارع و آب‌ها و... را مشاهده می‌کردیم. ساعت دو و نیم بعدازظهر در فرودگاه اختصاصی مهمانان در جنوب مسکو به زمین نشستیم. مطابق برنامه کولیاکف معاون اول گورباچف و [ادوارد شواردنادزده] وزیر خارجه و جمعی از شخصیت‌های شوروی در فرودگاه استقبال کردند، مراسم سان و رژه انجام شد؛ می‌گویند در حد پذیرایی از سران کشورهاست...»
وی ادامه داد: «در کاخ کرملین مورد استقبال گورباچف قرار گرفتیم. برخورد اول گرم و صمیمانه بود. عکاس‌ها و فیلمبرداران عکس و فیلم تهیه کردند. بلافاصله در یکی از سالن‌های کاخ با حضور جمعی از همراهان من و شخصیت‌های شوروی مذاکرات رسمی شروع شد. در این مذاکرات صحبت‌ها کلی و دوستانه و مثبت بود. سپس جلسه را با حضور وزرای خارجه و سفیرمان و مترجمی برای دو طرف خصوصی کردیم. در جلسه خصوصی مذاکرات در مورد مسائل سیاسی، فنی، اقتصادی و نظامی، صریح و صمیمی بود. دو جلسه مجموعاً دو ساعت طول کشید و دو طرف راضی بودند.»
هیات‌های ایران و شوروی در این سفر چهار روزه و دیدارهای مختلف چندین توافقنامه مختلف در حوزه‌های دیپلماتیک و نظامی و چندین حوزه دیگر منعقد کردند که بازتاب‌های گسترده‌ای در جهان داشت.
ایران و روسیه؛ دو متحد، دو قدرت و یک راهبرد
جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه دو کشور قدرتمند در منطقه اوراسیا هستند. این دو کشور در سال‌های اخیر توافق نامه‌های بسیاری در راستای همکاری با یدیگر منعقد کرده اند که حاصل آن همکاری‌های استراتژیک و راهبردی در همه حوزه‌ها بوده است. شاید بتوان مهم‌ترین حوزه این همکاری‌ها را در بخش دفاعی و امنیتی دانست که بالاترین حد آن را در مقابله با داعش در سوریه شاهد بودیم. ایران و روسیه در مقابله با داعش همکاری‌های بسیار خوبی داشتند که نتیجه آن دفع خطر داعش، فرار از منطقه و نابودی آن بوده است.
همکاری‌های روسیه و ایران امروز به حدی از گستردگی رسیده است که سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه ۲۷ دی ماه سال گذشته درباره سطح روابط دو کشور گفته بود که مسکو عملا با هیچ کشوری به غیر از ایران چنین شاخصه‌هایی از این همه همکاری را ندارد و متقابلا ظریف همتای ایرانی اش در جمع خبرنگاران روس از مسکو به عنوان دوست دوران سخت نام برد و اضافه کرد ما دوستان دوران سختمان را هیچ وقت از یاد نمی‌بریم. وزیر خارجه روسیه گفت که روابط مسکو - تهران بصورت تصاعدی در حال رشد است و ظریف هم اظهار کرد که بر اساس سیاست رهبران طرفین اکنون روابط جدیدی بین ایران و روسیه رقم خورده است.
برگزاری رزمایش‌های مرکب دریایی، کیش و مات آمریکا در خلیج فارس
ایران و روسیه در سال‌های گذشته تلاش کرده اند تا روابط خود را به سطح راهبردی و استراتژیک ارتقا دهند و در این راستا هم رزمایش‌های مرکب دریایی را در خلیج فارس برگزار کردند. فرماندهان نظامی ایران نیز به این کشور سفر و با مقامات نظامی این کشور دیدار و گفت‌وگو کردند. امیر دریادار حسین خانزادی فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران ۵ مردادماه سال ۱۳۹۸ در سفر به مسکو گفته بود که همکاری‌های ایران و روسیه همچنان در سطحی راهبردی در حال پیشرفت است.
وی ادامه داد: همکاری‌های نظامی و دریایی میان ایران و روسیه بسیار خوب ارزیابی می‌شود و نیروی دریایی دو کشور ایران و روسیه در سطح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بسیار قدرتمند هستند و قطعا همکاری بین این دو نیرو به نفع هر دو کشور خواهد بود.
سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در مصاحبه‌ای با اسپوتنیک گفت: روسیه مطابق تعهدات بین المللی خود و به منظور حفظ ثبات و امنیت در منطقه، همکاری‌های نظامی خود را با ایران انجام می‌دهد. روسیه در همکاری نظامی خود با ایران، که بدون شک حق دفاع از امنیت خود را دارد، تعهدات بین المللی خود را دقیقاً رعایت می‌کند و ثبات و امنیت منطقه را در اولویت قرار می‌دهد.
لاوروف گفت که دیگر محدودیت‌های قانونی از جمله محدودیت‌های شورای امنیت سازمان ملل برای همکاری‌های نظامی روسیه و ایران وجود ندارد.
تجهیزات نظامی پیشرفته، انتقال دانش به جای خرید کامل
آنچه علاوه بر برگزاری‌های رزمایش‌های مرکب در همکاری‌های نظامی و رزمی اهمیت دارد حوزه تجهیزات نظامی و انتقال دانش ساخت آن هاست. انتقال دانش طراحی و ساخت تجهیزات نظامی اهمیت بیشتری نسبت به خرید آن‌ها دارد، چراکه جمهوری اسلامی ایران از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی با تجهیز صنایع نظامی خود اکنون از فناوری و دانش پیشرفته طراحی و ساخت این تجهیزات برخوردار است و می‌تواند قراردادهای مشترک همکاری در این زمینه داشته باشد.
سردار علیرضا افشار استاد دانشگاه عالی دفاع ملی و مشاور سابق فرمانده کل سپاه، درباره همکاری‌های ایران و روسیه گفت: همکاری‌های دو کشور در ابعاد مختلف اقتصادی و دفاعی و امنیتی سابقه طولانی دارد. البته شرایط جدید مسائل منطقه‌ای و به خصوص مقابله با جریان داعش که ساخته و پرداخته غرب به خصوص آمریکاست باعث شد تا این همکاری‌ها نزدیک‌تر شود. علت اصلی آن هم این بود که هر دو کشور از ناحیه این جریان تهدید می‌شدند و ما توانستیم اقدامات مشترک دفاعی را در منطقه انجام دهیم.
وی ادامه داد: رزمایش مشترک و یا هرگونه اقدام مشترک بین ایران و روسیه برای غربی‌ها بسیار حساسیت زاست و آن‌ها را دچار نگرانی می‌کند. در حالی که ما همسایه هستیم و لازم است برای امنیت منطقه با دیگر کشورهای همسایه هماهنگی داشته باشیم و ارتباطی با کشورهای غربی ندارد که از سایر نقاط جهان بیایند و برای ما تصمیم گیری کنند. این ارجحیت فقط برای کشورهای منطقه است که برای منطقه خود تصمیم گیری کنند.
استاد دانشگاه عالی دفاع ملی با بیان اینکه سفر لاوروف به ایران ابعاد مختلف دیگری هم داشت، اظهار کرد: این سفر در بخش دفاعی نیز تقویت کننده روابط و در برنامه ریزی مشترک جهت رسیدن به اهداف مشترک موثر است. اگر در این سفر اقدامات لازم صورت بگیرد ما می‌توانیم منطقه را در امنیت بالاتری از آنچه امروز دارد، قرار بدهیم. مسائلی که امروز در کشورهای مختلف همچون افغانستان، عراق، سوریه و مناطق جنوبی ایران از جمله مسائل منطقه‌ای مورد توجه هر دو کشور است می‌تواند در تعیین تدابیر دفاعی مشترک نیز موثر باشد.
وی افزود: غربی‌ها به خصوص آمریکا و رژیم صهیونیستی همواره در تلاش هستند تا پایه‌گذار نا امنی‌ها در این منطقه باشند و ما با احساس این تهدید باید برای پیشگیری از تهاجم دشمن تدابیری را بیندیشیم.
مشاور سابق فرمانده کل سپاه درباره همکاری‌های ایران و روسیه درباره تسلیحات و تجهیزات نیز اظهار کرد: جمهوری اسلامی ایران با دانش فنی بسیار بالا و تلاش دانشمندان خود در همه عرصه‌های نظامی همچون زمینی، هوافضا، دریایی و سایر رشته‌ها تولیدات بسیار خوبی داشته است. این تولیدات ایران را از واردات تسلیحات خارجی بی نیاز می‌کند. اما برای تبادل تجریبات طبیعی است که بین نیروهای مسلح کشورمان با کشورهای دیگر که منافع مشترکی با ما دارند از این دست تبادلات صورت بگیرد. ما به خودکفایی در سطح عالی رسیده ایم و سامانه های بومی ما در موقعیت‌های مختلف همچون سرنگونی پهپاد گلوبال هاوک نشان داد که به خودکفایی در حد عالی رسیدیم.
وی ادامه داد: خودکفایی نیروهای مسلح ما باعث نمی‌شود که ما با کشورهای توانمند تبادلات علمی در حوزه نظامی نداشته باشیم.
کلام آخر
نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در مجموع باید علاوه بر توسعه بیش از پیش همکاری‌های خود با کشورهای ابرقدرت جهان همچون روسیه و چین بر توسعه بیشتر زیرساخت‌های نظامی خود تلاش کنند. زیرساخت‌هایی که اگر با دانش روز دنیا همراه شوند می‌توانند دستاوردهای پیشرفته‌ای در همه حوزه‌ها را برای کشورمان در عرصه دفاع از کشور فراهم کند. به نظر می‌رسد که در سفر سرگئی لاوروف به ایران زمینه‌های همکاری نظامی بین جمهوری اسلامی ایران و روسیه بیش از پیش مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته باشد.