به گزارش مشرق، افزایش روزافزون تقاضای عمومی برای تزریق واکسن کرونا، شبکه‌های فعال قاچاق را به شدت به تکاپو انداخته است. از قرار معلوم، برخی افراد برای خلاص شدن از بند کرونا حاضرند ریسک بالایی را پذیرفته و واکسن‌های تأیید نشده را با پرداخت هزینه گزاف از بازار سیاه خریداری کنند.
ببینید:
عکس/ واکسیناسیون بیماران دیالیزی
تاکنون تنها حدود ۳ میلیون ۲۰۰ هزار دوز واکسن وارد کشور شده است، حال این سوال به وجود می‌آید که شبکه دلالان دارو از چه ترفندهایی برای تأمین واکسن‌های خارج از شبکه استفاده می‌کنند؟ آیا تمام واکسن‌های موجود در این بازار تقلبی است و یا اینکه این واکسن‌های وارداتی هستند که با خارج شدن از زنجیره توزیع در بازار سیاه عرضه می‌شوند؟
ببینید:
عکس/ تزریق واکسن کرونا به سالمندان بالای ۷۵ سال در گلستان
البته سعید نمکی، وزیر بهداشت با انتقاد از برخی جوسازی‌های علیه وزارت بهداشت گفته است که تمامی اخبار مربوط به فروش واکسن کرونا در بازار آزاد کذب است؛ چرا که همه مشخصات در سامانه وزارت بهداشت ثبت شده و امکان ندارد واکسن خارج از شبکه رسمی در بازار آزاد عرضه شود. همچنین به گفته ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت، مردم باید بدانند که اگر خارج از سیستم بهداشت کشور، واکسن دریافت کنند، آن واکسن‌ها تقلبی خواهد بود. اما برخی از نمایندگان مجلس در روزهای گذشته با مطرح کردن برخی اظهارات خبر از وقوع در فرآیند توزیع واکسن کرونا دادند.
*حراج فایزر و آسترازنکا در بازار سیاه تنها با ۲۵ میلیون تومان!
در همین رابطه، معصومه پاشایی عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، با اشاره به توزیع واکسن خارج از شبکه اظهار داشت: تعدادی از واکسن‌های کرونا از زنجیره رسمی توزیع خارج شده و با مبالغ هنگفت در بازار سیاه به فروش رسیده است؛ بر اساس اظهارت وی، هر واکسن آسترازنکا در بازار سیاه تا ۲۵ میلیون تومان هم به فروش می‌رسد، درحالیکه که قیمت این واکسن نهایتاً ۳۰۰ هزار تومان است.
علاوه بر این اخیراً محسن دهنوی، نماینده مردم تهران در مجلس، مدعی شده: «از ۲ میلیون دوز واکسنی که وارد شده بیش از ۲۰۰ هزار دوز آن مفقود شده است!» از طرفی سخنگوی سازمان غذا و دارو در اظهاراتی قابل تأمل در واکنش به این خبرها گفته است نمی‌توانیم بگوییم هیچ تخلفی در این زمینه اتفاق نیفتاده است، مکانیزم‌ها و سازکارهایی که پیش‌بینی شده جهت این است که امکان تخلف کاهش پیدا کند و با برچسب‌گذاری، کد گذاری و رهگیری که در سامانه تیتک و سامانه بهداشتی انجام می‌شود، عملاً مسیر قابل رهگیری و ردیابی است و موارد تخلفاتی هم تاکنون مشخص شده است.
اظهارات جهان‌پور به طور تلویحی عرضه خارج از شبکه واکسن کرونا را تأیید کرده و شائبه فروش چند ده میلیونی واکسن‌های کرونای وارد شده توسط وزارت بهداشت افزایش داده است. همچنین، خبرنگار پس از شناسایی یکی از دلالان بازار ناصر خسرو جهت خرید واکسن آزاد کرونا با وی ارتباط برقرار کرد که در ادامه تصویر گفت‌وگوی آنان در یکی از پیام رسان‌ها آمده است.
*واکسن‌های موجود در ناصرخسرو از کجا آمده‌اند؟
با وجود اظهارات مکرر مقامات وزارت بهداشت در رابطه با توزیع عادلانه و مناسب واکسن کرونا اما به نظر می‌رسد که با سازوکار فعلی، احتمال تکرار عرضه خارج از شبکه واکسن‌های کرونا در بازار سیاه وجود دارد. البته به گفته مقامات سازمان غذا و دارو نهادهای نظارتی می‌توانند با استعلام کدهای درج شده بر روی واکسن کرونا؛ متوجه شوند که منشأ خروج واکسن از زنجیره عرضه رسمی کجا بوده است.
پرداختن به عرضه خارج از شبکه واکسن کرونا از آن جهت قابل توجه است که اولاً احراز اصالت فرآورده‌های سلامت‌محور خصوصاً واکسن کرونا که به طور مستقیم با جان مردم سر و کار دارد، اهمیت بالایی دارد. علاوه بر این، نشت واکسن‌های وارداتی از زنجیره رسمی توزیع می‌تواند در فرآیند واکسیناسیون ملی اخلال جدی ایجاد کند.
این در حالی است که بر اساس دیدگاه برخی کارشناسان، سامانه تیتک می‌تواند به عنوان یک ابزار نظارتی در ردیابی واکسن‌های کرونا نقش موثری ایفا کند؛ اما این موضوع مشروط به استفاده کامل از ظرفیت این سامانه است. طبق آخرین استعلام از سامانه تیتک از مجموع ۳ میلیون دوز واکسن وارد شده به کشور، تنها ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار دوز در سامانه پاسخ معتبر دریافت کرده و پاسخ حدود ۷۰۰هزار دوز از واکسن‌ها ارسال نشده است، که این مسئله احتمال وقوع تخلفات را افزایش داده است.
جدول میزان واردات واکسن به کشور و آمار ثبت واکسن در سامانه تیتک
*ریشه تخلفات در فرآیند واکسیناسیون کجاست؟
فارغ از فروش واکسن کرونا در بازار سیاه، اخبار تلخ و نگران‌کننده‌ای مبنی بر انحراف از برنامه واکسیناسیون و سوءاستفاده از سهمیه واکسن پاکبانان و سالمندان در شهرهای تهران، آبادان، یزد، علی‌آباد کتول و غیره به صورت پی‌درپی شنیده می‌شود. مطابق این اخبار، برخی افراد ذی‌نفوذ و صاحب منصب موفق شدند با انجام تقلب و جعل مدارک موردنیاز، خارج از نوبت تعیین شده توسط وزارت بهداشت و زودتر از افراد دارای اولویت، واکسن کرونا دریافت کنند.
پیگیری نشان می‌دهد که در حال حاضر، اطلاعات افراد اولویت‌دار برای تزریق واکسن به صورت کاملاً سنتی به مراکز بهداشت تحویل داده می‌شود. به عنوان مثال شهرداری‌ها و یا دیگر نهادهای دولتی مشخصات افراد مورد نظر خود را به صورت کاغذی یا ارسال فایل به مراکز بهداشت تحویل می‌دهند.
همچنین، هیچگونه ارتباط سیستمی میان معاونت بهداشت و سازمان ثبت احوال برقرار نیست و احراز هویت افراد دریافت‌کننده واکسن هم کاملاً به صورت دستی صورت می‌گیرد. به همین دلیل وقوع تخلفاتی همچون اظهار کدملی‌های نامعتبر و یا تزریق واکسن به افراد خارج از اولویت وجود دارد.
از طرف دیگر در کشور هیچ بانک اطلاعاتی مناسبی در مورد مشاغل افراد وجود ندارد، بنابراین کادر درمان عملاً امکان صحت‌سنجی اطلاعات ارسالی توسط سایر نهادها را ندارد. به طور مثال رئیس دانشگاه علوم پزشکی آبادان، در پاسخ به اینکه چرا افراد سودجو موفق به دریافت خارج از نوبت واکسن کرونا شدند اینگونه پاسخ داد: «شناسایی این افراد برای کادر درمان امکان‌پذیر نبوده چراکه آنها ماسک بر چهره داشتند!!!»
متأسفانه مشکلات فرآیند تزریق به همین جا ختم نمی‌شود و از قرار معلوم در حال حاضر ثبت هرگونه اطلاعات در سامانه‌های نظارتی به صورت آفلاین انجام می‌شود؛ به طوری که فرآیند تزریق واکسن کرونا و ثبت اطلاعات واکسن و فرد دریافت کننده در سامانه به صورت جداگانه و با تأخیر قابل توجه انجام می‌شود.
مسئله تأمل برانگیز دیگر، این است که استعلام اصالت واکسن توسط پرسنل بهداشتی نیز معمولاً پس از تزریق انجام می‌گیرد و عملاً امکان شناسایی واکسن‌های تقلبی پیش از تزریق وجود نداشته و به طور کلی اهمیت استفاده از سامانه‌های نظارتی مانند تیتک در جهت استعلام اصالت و سلامت واکسن کرونا زیر سوأل می‌رود.
*سیستم پر اشکال توزیع واکسن کرونا در معاونت بهداشت
در همین زمینه، پدارم اصلانی‌فر کارشناس سیاست‌گذاری سلامت با انتقاد از رویه موجود برای واکسیناسیون کرونا می‌گوید: وزارت بهداشت می‌توانست در سال گذشته از ظرفیت سامانه‌های نظارتی برای توزیع واکسن آنفلوآنزا استفاده کند، چرا که در این صورت تجربه مناسبی برای توزیع مناسب و عادلانه واکسن‌های کرونا نیز شکل می‌گرفت.
وی افزود: متأسفانه با وجود ادعای مقامات وزارت بهداشت از سامانه‌های نظارتی حوزه بهداشت و درمان، مانند سامانه تیتک به درستی استفاده نشده است؛ به طوری که در هفته‌های اخیر به صورت مکرر اخبار تخلف در تزریق واکسن به افراد خارج از اولویت به گوش مردم رسیده است.
بنابر اظهارات برخی کارشناسان حوزه سلامت با وجود اینکه سامانه‌های نظارتی گوناگونی در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفته، اما به دلیل عدم بهره‌برداری مناسب از این ظرفیت، با کژکارکردی نظام توزیع واکسن کرونا مواجه هستیم.
*راهکار جلوگیری از تزریق خارج از نوبت واکسن چیست؟
اصلانی‌فر معتقد است، مراکز تزریق واکسن و تمامی کادر بهداشت می‌بایست در زمان مقرر اطلاعات واکسن و افرادی که واکسن کرونا به آنها تزریق می‌شود را در سامانه تیتک اظهار کنند. همچنین رویه موجود برای شناسایی افراد دارای اولویت می‌بایست از مجاری رسمی و به صورت سیستمی انجام شود.
وی با اشاره به اینکه وزارت بهداشت می‌بایست از اطلاعات بیمه‌های درمانی در فرآیند واکسیناسیون استفاده کند، گفت: شرکت‌های بیمه اطلاعات کاملی در مورد بیماران خاص دارند و این اطلاعات می‌تواند مبنای مناسبی برای تعیین افراد دارای اولویت و فرآیند استحقاق سنجی تزریق واکسن باشد.
بر اساس آنچه گفته شد، در حال حاضر زیرساخت لازم جهت رصد سیستمی توزیع و تزریق واکسن کرونا در وزارت بهداشت وجود دارد و با این حساب، وقوع این قبیل تخلفات کاملا غیرمنطقی است. به نظر می‌رسد مدیران وزارت بهداشت و کادر درمانی مستقر در مراکز بهداشتی جهت استفاده کامل از ظرفیت سامانه تیتک می‌بایست اطلاعات مربوط به واکسن‌های کرونا و افراد دریافت کننده واکسن را به صورت دقیق در این سامانه ثبت کنند.