به گزارش مشرق، چه حالی از این خوش‌تر که با یک ایده معلولانی را مشغول به کارکنی که فکر می‌کردند در هفت‌آسمان حتی یک ستاره هم ندارند، راهی بازکنی برای روشن کردن چراغ خانه افرادی که تا پیش‌ازاین چشم‌بسته بودند به مستمری ناچیز بهزیستی و کمک مالی موسسه‌های خیریه.
«علیرضا آتشک»؛ کارآفرین حوزه معلولان با همراهی جوانان خوش‌فکر و نیکوکار موسسه خیریه رعدالغدیریافت آباد تهران این حال خوب را هرروز تجربه می‌کنند؛ آن‌ها در خیریه رعد الغدیر به‌جای بسته معیشتی، به معلولان شغل می‌دهند. برای اشتغالزایی معلولان ایده‌های نابی دارند. آتشک می‌گوید اگر مسئولان اجرایی سنگ‌اندازی نکنند من در هر یک مترمربع یک شغل برای یک معلول ایجاد می‌کنم.
ماجرا وقتی شنیدنی‌تر می‌شود که از چندوچون اشتغالزایی این کارآفرین اجتماعی برای معلولان بشنوید. می‌دانید ایده راه‌اندازی کال سنتر معلولان فردی با ۹۰ درصد معلولیت را هم صاحب شغل کرده است؟ یا معلول دچار بیماری تحلیل عضلانی با دستانی ناتوان و پاهای ازکارافتاده به‌جای کنج خانه نشستن در مرکز پیام موسسه رعد الغدیر یا کال سنتر معلولان مشغول به کارشده است.
یک روز از گرم‌ترین روزهای سال در مرکز خیریه رعد الغدیر مهمان حرف‌های شنیدنی «علیرضا آتشک»، کارآفرین اجتماعی شدیم و پرسیدیم ایده کال سنتر معلولان از کجا شکل گرفت؟ آیا این ایده به‌شرط بها دادن مسئولان می‌تواند به یک طرح ملی تبدیل شود و به‌جای ۲۰۰ معلول صدها معلول را از بیکاری نجات دهد؟
این اولین سؤالی هست که در دفتر موسسه خیریه رعد الغدیر از آتشک می‌پرسیم و پاسخ او تنور مصاحبه ما را همین اول کار گرم می‌کند؛ «سال ۹۶ در حال ساخت طبقه سوم مرکز خیریه رعد الغدیر بودیم، یکی از دوستانمان به نام مهندس سروش تبیانی به همراه دکتر باقری که در حوزه کسب‌وکار، ان بی ای دارند و جزو جوانان داوطلب و نیکوکار موسسه بودند گفتند ما چه کمکی می‌توانیم به شما کنیم؟ گفتم ما پول نمی‌خواهیم، به ما کمک کنید برای اشتغالزایی معلولان. گفت من در انگلیس دیدم بچه‌هایی که معلول جسمی حرکتی هستند کار مانیتورینگ و جواب دهی تلفن را انجام می‌دهند. ما هم می‌توانیم برای معلولان با این سبک اشتغالزایی کنیم و قرار شد در یک سالن موسسه این طرح را پیاده کنیم. جوانان نیکوکار همراه موسسه ۱۰۰ میلیون تومان هم برای خرید تجهیزات و امکانات به ما کمک کردند. خرید کامپیوترها، دکل رادیویی و فراهم کردن زیرساخت‌ها را شروع کردیم و سال ۹۶ با ۴ نفر اپراتور، کال سنتر معلولان را راه انداختیم.»
*از مانیتورینگ شهری توسط معلولان در فرانسه تا بزرگ‌ترین کال سنتر معلولان در هند
این تازه اول راه کارآفرین جوان بود. آتشک هرکاری کرد تا ایده مرکز پیام یا کال سنتر پخته شود و توسعه پیدا کند؛ از تحقیق و مطالعه در خصوص تجربه کشورهای دیگر تا سفر به قلب فرانسه. او از مشاهدات خود از این سفرها و استفاده از این تجربیات برای توسعه مرکز پیام معلولان می‌گوید؛ «در سفر به پاریس از کال سنترهای معلولان در این کشورها بازدید کردم. در پاریس بسیاری از کارهای مانیتورینگ شهری را معلولان انجام می‌دهند. یعنی به‌جای اینکه یک جوان سالم که ده کار آزش برمی‌آید را بنشانند پشت سیستم پاسخگویی تلفن یا مانیتورینگ دوربین‌های شهر، جوان معلول را در این پست می‌گذارند. هم‌زمان بعد از مطالعه و تحقیق بیشتر روی پروژه کال سنتر کشورهای مختلف متوجه شدم که بزرگ‌ترین پروژه‌های کال سنتر معلولان دنیا در حیدرآباد هند است. این مراکز پیام به دلیل اختلاف ساعت آمریکا و هندوستان به‌صورت شب‌کاری فعال بودند و اپراتورها درآمد خوبی دارند. در این مرکز هندی‌های معلول به دلیل تسلطشان به زبان انگلیسی خدمات تلفنی را برای آمریکایی‌ها انجام می‌دهند و صدها معلول در این پروژه‌های کال سنتر مشغول به کار هستند».
*ناشنوایان در کوره‌های پرسروصدا، نانیسم ها در پره‌های هواپیما
چقدر از تجربه کشورهای دیگر برای اشتغالزایی معلولان استفاده می‌کنیم؟ بیکاری، بزرگ‌ترین معضل معلولان کشور ما هست. بر اساس آمار ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار معلول شناسایی‌شده توسط بهزیستی داریم که کارآفرین جوان می‌گوید از این تعداد یک‌سوم آن‌ها تحت پوشش بهزیستی هستند،. آتشک ادامه می‌گوید: «بر اساس آمارهای واقعی ۵۰ درصد معلولان جسمی حرکتی در سنین کار بیکار هستند، ۶۰ درصد بچه‌های ناشنوا و ۸۰ درصد بچه‌های نابینا بیکار هستند. این در حالی است که ما می‌توانیم از تجربه کشورهای دیگر برای اشتغالزایی معلولان استفاده کنیم. من در سفرم به فرانسه دریکی از شهرهای حومه پاریس دیدم که در کوره‌هایی که سروصدای بسیاری دارد ناشنوایان را مشغول به کارکردند. چون آدم سالم و شنوا تحمل شنیدن این صدا را ندارد و حتی ممکن است کر شود. آنجا به این ناشنواها کار دادند در مکانی پر از صدا.
یا مثلاً شرکت بوئینگ برای تمیز کردن پره‌های هواپیما از نانیسم ها استفاده می‌کند. چون نانیسم ها به دلیل قد خیلی کوتاهشان به‌راحتی می‌توانند این کار را انجام دهند. ما هم می‌توانیم به‌جای اینکه یک معلول را در اولین گام زیرپوشش بهزیستی و کمیته امداد بیاوریم و به این فرد پول بدهیم، برایش شرایط کار را فراهم کنیم. ایرانی جماعت باید کار کند. یک معلول جسمی حرکتی با ۴۵۰ هزار تومان باید چه‌کار کند؟ این پول عزت‌نفس معلول را زیر سؤال می‌برد. من خیلی تلاش کردم که معلولان را به این حد از فهم برسانم که شما توانمند هستید، می‌توانید کارکنید اما تا مسئولان و متولیان نخواهند این اتفاق نمی‌افتد».
*طرح یک سؤال؛ چرا باید پروژه‌های تلفنی را به معلولان داد؟
جوان کارآفرین از این ایده‌ها استفاده کرد و یکی‌یکی سراغ معلولان رفت. معلولان جسمی حرکتی، ضایعه نخاعی‌ها، قطع نخاعی‌ها، نانیسم ها، معلولان دچار نقص عضو، مبتلایان به ام اس پیشرفته که دچار معلولیت شدند. آتشک می‌گوید: «معلولان به مرکز آمدند و کار را برایشان توضیح دادم. باور نمی‌کردند که با این حجم از ناتوانی جسمی می‌توانند کار ثابت داشته باشند و بیمه شوند. دوره‌های آموزشی را برای بچه‌ها برگزار کردیم و کم‌کم به تعداد معلولان اضافه شد. از یک سالن شدیم دو سالن و از ۴ نفر شدیم ۴۰ نفر. مرکز پیام ما با ۴۰ نفر کار را ادامه داد.
ببینید کال سنتر کار سختی است، یک معلول تمرکزش برای پاسخگویی به تلفن از یک آدم عادی بسیار بیشتر است. من به‌عنوان آدم عادی شاید بعد از دو ساعت نشستن یکجا خسته و کلافه شوم و تمرکز نداشته باشم اما معلولان قطع نخاعی، ام اسی و معلولانی که مشکلات جسمی و حرکتی دارند و عادت دارند به نشستن طولانی، از ۸ ساعت پاسخگویی به تلفن خسته نمی‌شوند، حتی لذت هم می‌برند که این نشستن اجباری برایشان فایده دارد. از طرف دیگر در مرکز پیام مدیریت خشم و هیجان، پاسخگویی منطقی به مشتریانی که بعضاً رفتار درستی ندارند بسیار مهم و جزو اصول است. ما این دوره‌ها را برای معلولان برگزار کردیم و خیالمان از این بابت راحت است چون این بچه‌های معلول سال‌هاست با سخت‌ترین مشکلات جسمی زندگی کردند و آستانه تحملشان بالاست».
*قابل‌توجه سازمان‌های دولتی و خصوصی؛ به ما پروژه بدهید
در حال حاضر ۱۷۰ نفر با انواع معلولیت‌ها در ۵ سالن مرکز پیام موسسه رعد الغدیر مشغول کار هستند. همه بیمه هستند و طبق قانون کار درآمد دارند و پورسانت هم می‌گیرند. افراد با درصد معلولیت بالا سرویس ایاب و ذهاب ویژه معلولان هم دارند. آتشک می‌گوید: «علاوه براین ۱۷۰ نفر، ۴۰ نفر هم که به دلیل معلولیت خیلی شدید به‌هیچ‌عنوان امکان جابه‌جایی ندارند به‌صورت دورکاری کار جوابگویی تلفن را انجام می‌دهند. ما قابلیت جذب ۵۰۰ معلول را در مرکز پیاممان داریم چون در این منطقه فیبر نوری کشیدیم. دکل داریم. هزینه بالایی کردیم و بستری هست که قابلیت جذب ۵۰۰ نفر را دارد. اما به شرطی که درباره این مرکز اطلاع‌رسانی شود. ما باید پروژه بگیریم. مسئولان دولتی و موسسه‌های خصوصی می‌توانند پروژه‌های پاسخگویی تلفنی را به مرکز پیام معلولان واگذار کنند».
* ندانم‌کاری بورسی مسئولان ۵۰ معلول را بیکار کرد
توضیحات مدیر مرکز پیام معلولان ثابت می‌کند که حفظ این شرایط شغلی چقدر و چرا ضرورت دارد؛ «ما معلولی داریم که قبل از اینکه به مرکز پیام بیاید و مشغول به کار شود به دلیل مشکلات معیشتی و افسردگی دوبار سابقه خودکشی داشت. دوست دارم آلان باهم برویم و ببینید که چطور سرشار از امید و حس زندگی است. یکی از معلولان هرروز صبح از پیشوای ورامین به مرکز پیام می‌آید. دختر معلولی داریم که به دلیل نبودن شرایط کاری مناسب در شهر خودش از کردستان به اینجا آمده است. ۸۰ درصد بچه‌هایی که در مرکز پیام مشغول‌اند از خانواده‌های زیرخط فقر هستند و حفظ این شغل برای آن‌ها ضرورت دارد».
گویا دود ندانم‌کاری مسئولان برای بورس در چشم معلولان مرکز پیام هم رفته است. آتشک می‌گوید: «ما پروژه پاسخگویی تلفنی یکی از مهم‌ترین دفاتر بورس را گرفته بودیم و ۵۰ نفر از بچه‌ها مشغول به کارشده بودند. به خاطر مشکلات پیش‌آمده در بورس این پروژه تعطیل شد و ۵۰ معلول بیکار شدند. من با هر زحمتی که بود برای ۴۰ نفرشان مجدد شغل ایجاد کردم اما برای ۱۰ نفر نتوانستیم کار ایجاد کنیم. یک نفر از بچه‌ها امروز صبح فهمیده بود که روز آخر کاری‌اش هست تشنج کرد و او را بیمارستان بردند. یکی دیگر از بچه‌های معلولی که بیکار شد، خرج خودش و خانواده‌اش را می‌دهد. یک پدر پیر دارد با خانه اجاره‌ای. بیکار شدن یعنی لنگ ماندن زندگی که با این کار تازه به آن امیدوار شده بودند».
*مجوز مرکز پیام معلولان بگیرید با تخفیف
موسسه خیریه رعد الغدیر در سال ۹۸ مجوز رسمی اولین مرکز پیام معلولان را گرفت اما این دریافت مجوز هم با مشکلات بسیاری همراه بود. آتشک می‌گوید: «ما دو سال کارکردیم و آزمون‌وخطاها را پشت سر گذاشتیم. ازآنجاکه در پروژه‌های تلفنی اطلاعات شخصی مردم را داشتیم، باید برای ادامه کار از سازمان تنظیم مقررات مجوز رسمی می‌گرفتیم و این شروع دست‌اندازی‌ها بود.
سازمان تنظیم مقررات می‌گفت شما خیریه هستید باید اساسنامه رو تغییر بدهید و این مورد را در اساسنامه لحاظ کنید. اساسنامه موسسه را تغییر دادیم، بعد بهانه دیگری آوردند و گفتند اصلاً چرا شما در این حوزه وارد شدید؟ خلاصه دو سال دوندگی کردیم و نتیجه‌ای نگرفتیم. یک روز در خبری خواندم که نوشته بود سازمان تنظیم مقررات نفر اول پاسخگویی به ارباب‌رجوع است. آن‌قدر عصبانی بودم که به سازمان تنظیم مقررات رفتم و جلوی در این سازمان بست نشستم و گفتم اعتراض دارم، ارباب‌رجوع هستم، پاسخ بدهید. خلاصه شرایط فراهم شد با مدیران صحبت کردم. از آن‌ها خواستم که به مرکز ما بیایند و از کال سنتر بازدید کنند. این اتفاق و بازدید نتیجه خوبی داشت.
معاون رفاه وزیر کار بازدید از مرکز پیام رعد الغدیر داشتند و نتیجه این بازدید اعتماد به ما و معلولان بود و ما پروژه پاسخگویی تلفنی به معترضان یارانه معیشتی را گرفتیم. این موضوع کمک بزرگی به اشتغالزایی معلولان کرد. این بازدید یک نتیجه دیگرهم داشت و بعدازآن هیئت‌وزیران مصوب کرد هر کس برای معلولان کال سنتر یا همان مرکز پیام بزند برای گرفتن مجوز ۲۰۰ میلیون تومانی مرکز کال سنتر، به ازای هر معلول که در آن مرکز مشغول به کار شود ۵ درصد تخفیف می‌گیرد. ما آن موقع ۴۰ نفر را مشغول به کارکرده بودیم، ۲۰۰ میلیون تومان مجوز مرکز بود و ما ۲۰۰ میلیون هم از دولت طلب کار شدیم. بالاخره ما با همه دردسرها در سال ۹۸ مجوز رسمی اولین مرکز پیام معلولان را گرفتیم».
*قانون جامع دفاع از حقوق معلولان در کشورهای دیگر چطور اجرا می‌شود؟
در ایران قانون جامع دفاع از حقوق معلولان می‌گوید ۳ درصد نیروهای سازمان‌ها باید معلول باشند. می‌دانید در کشورهای دیگر این قانون چطور اجرا می‌شود؟ آتشک که مدت‌ها در حوزه اشتغال معلولان تحقیق کرده می‌گوید: «در فرانسه ۷ درصد نیروهای هر سازمانی باید معلول باشند. مثلاً یک سازمان می‌گوید من امکان جذب این تعداد نیرو را ندارم، دولت می‌گوید شما اگر قادر به جذب این ۷ درصد نیستید، باید پول آن ۷ درصد را در قالب مسئولیت اجتماعی پرداخت کنید. در اسکاندیناوی ۱۰ درصد و در ترکیه ۱۱ درصد نیروهای سازمان‌ها باید معلول باشند و اگر نتوانند این تعداد را مشغول کنند باید هزینه‌اش را به دولت و معلولان بپردازند. این به نفع همه است. چون اعتقاددارند وقتی از یک فرد معلول حمایت می‌کنند خانواده سالم خواهند داشت، مشکلات کمتر دارند، امید به زندگی در این افراد و خانواده‌هایشان و کل جامعه بیشتر می‌شود».
*لطفا تغییر رویه بدهید
این کارآفرین اجتماعی در پایان صحبت‌هایش از مسئولان خیریه یک خواهش دارد و می‌گوید: «تغییر رویه بدهید. من نمی‌توانم همه معلولان را در این کال سنتر مشغول به کارکنم. مگر چقدر ظرفیت داریم؟ من می‌خواهم به دیگران نشان بدهم که می‌شود به معلول اعتماد کرد. می‌شود به معلول کار داد. موسسه‌های خیریه هم می‌توانند این رویه اشتغالزایی برای معلولان را در پیش بگیرند. موسسه رعد الغدیر تغییر ماهیت داده است. به‌جای اینکه ماه‌به‌ماه بسته ارزاق بدهیم، به‌جای اینکه کمک مالی کنیم، با کمک‌های مردمی تجهیزات می‌خریم و برای معلولان اشتغالزایی می‌کنیم. مایکی از بچه‌های کوتاه‌قامت را داشتیم که حتی برای سوار اتوبوس شدن و آمدن به سرکار پول نداشت. روزی ۱۰ هزار تومان به این فرد دادیم که بتواند سرکار بیاید. بعضی‌ها با ۹۰ درصد معلولیت اینجا کار می‌کنند. کسانی که مردم اصلاً باور نمی‌کنند که این‌ها کاری از دستشان بربیاید».
جالب است بدانید مرکز تماس رعد الغدیر به‌عنوان اولین و تنها دارنده پروانه ارائه خدمات مرکز تماس با تسهیلات ویژه به‌منظور به‌کارگیری افراد دارای معلولیت موفق به دریافت گوهینامه استاندارد بین‌المللی سیستم مدیریت کیفیت شد.