به گزارش مشرق، شب اول محرم، دو هیأت در تهران و مشهد، چنان حاشیه‌ساز شدند که ویدیوهایی از آنها در رسانه‌های معاند انتشار حداکثری یافت. جمعیت کثیری از عزاداران در حالی که برهنه شده بودند، سینه می‌زدند و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی را به سخره گرفته بودند.
سازمان تبلیغات اسلامی با همراهی ضابطان انتظامی، سروقت هر دو جلسه رفتند و تأکید کردند که در صورت تکرار این وضعیت، هیأت‌های متخلف را تعطیل می‌کنند. مسؤولان هیأت زوارالبقیع در جنوب تهران، حتی به مراجع انتظامی احضار شدند تا درباره این رفتار مسأله‌ساز خود پاسخگو باشند.
چگونه می‌شود در حالی که کرونا روزانه کرور کرور آدم را به قبرستان می‌فرستد، عده‌ای با تمسک به باورهای نادرست و غیرعقلانی و گفتن این جمله عوامانه که «کرونا در هیأت نیست» همچنان با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی در هیأت‌های مذهبی مخالفت می‌کنند؟ این عده، همان‌ها هستند که با پیوند دادن دعای متعالی «خدایا! مرگ ما را در هیأت قرار بده» می‌گویند: اگر قرار است کرونا بگیریم، بهتر که در هیأت بگیریم! این عده همان‌ها هستند که وقتی مهدی توکلی گفت: «شما وقتی به حرم امام رضا علیه‌السلام هم که بروید، اگر سردتان باشد لباس گرم می‌پوشید. ماسک هم یک جور لباس برای محافظت بدن است» به او حمله کردند. این‌ها همان‌ها هستند که هزاران هیأت مراعات‌کننده اصول بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی را که برای این امر، میلیون‌ها تومان هزینه کرده‌اند و به سختی افتاده‌اند، زیر سوال می‌برند و هیأت و هیأتی را ساختارشکن، حاشیه‌ساز و بی‌مبالات معرفی می‌کنند.
هیأت برای حادثه ورود ممنوع نیست!
شب پنجم محرم ۱۷ سال قبل (۲۶ بهمن سال ۱۳۸۳) در حالی که نماز جماعت در مسجد ارک رو به پایان بود، ناگهان صدای فریاد از مسجد نزدیک بازار تهران بلند شد؛ فریادهایی که خبر از یک حادثه وحشتناک می‌داد. کم‌کم شعله‌های آتش از این مسجد بزرگ دیده شد و فریادها هر لحظه بیش‌تر از قبل می‌شد. چادر یکی از خانم‌ها آتش گرفته بود. چند مرد برای کمک به قسمت زنانه رفتند، اما فایده‌ای نداشت. آتش بود که از سقف بر سر نمازگزاران می‌بارید. شعله‌ها به سقف برزنتی مسجد رسید و آتش را بزرگ‌تر و گسترده‌تر کرده بود. هرکس می‌خواست به نحوی خودش را نجات دهد، اما درها باز نمی‌شد و تنها راه فرار چند پنجره کوچک بود. حتی مردمی که بیرون مسجد بودند هم کاری از دست‌شان برنمی‌آمد، همین شد تا پایتخت‌نشینان شاهد یک فاجعه بزرگ باشند.
تصویری از آتش سوزی مسجد ارک در محرم سال ۸۳
۷۸ شهید در حادثه آتش‌سوزی مسجد ارک
در جریان این آتش سوزی خیمه‌گاه حسینی، ۷۸ نفر شهید و تعدادی از عزاداران حسینی مجروح شدند. هنوز عواقب این حادثه ادامه دارد و چند روز پیش مریم گلپایگانی، جانباز این حادثه، در آستانه محرم حسینی، پس از تحمل ۱۷ سال درد و رنج ناشی از عوارض این واقعه، به شهدای حادثه آتش سوزی مسجد ارک پیوست.
مسجد ارک در پنجم محرم آن سال سوخت و بسیاری شهید شدند
تاکید مقام معظم رهبری بر رعایت دستورالعمل‌ها در عزاداری
این آتش‌سوزی و حوادث مشابه آن نشان داد که حادثه‌ها خواسته یا ناخواسته می‌توانند در خیمه‌گاه حسینی رخ دهد و مسؤولان و مدیران هیأت‌ها باید مراقبت کنند تا حوادث مشابه آن گریبانگیر هیأت‌ها نشود. این روزهای کرونایی هم همین وضعیت را دارد که مقام معظم رهبری به عنوان مرجع تقلید و ولی فقیه جامعه سال گذشته در آستانه محرم به هیأت‌ها فرمودند: «در عزاداری‌ها معیار آن چیزی است که کارشناسان بهداشت و ستاد ملی مقابله با کرونا می‌گویند. شخصا هر آنچه آنان بگویند را رعایت می‌کنم و توصیه من به همه هیأت‌داران و منبری‌ها این است که به سخنان کادر بهداشتی گوش کنند. کرونا مسأله کوچکی نیست و اگر همین رعایت‌ها هم انجام نشود آن وقت ممکن است به فاجعه‌ای ختم شود که آن سرش ناپیدا باشد.»
تاکیدات مقام معظم رهبری بر رعایت دستوالعمل‌های بهداشتی در عزاداری محرم (دانلود)
دستورالعمل‌های کرونایی برای محرم امسال
براساس دستورالعمل‌های بهداشتی امسال، مجالس در فضای سربسته و خانگی ممنوع است؛ مگر این که تهویه مناسبی داشته باشد. حجت‌الاسلام رضا عزت زمانی، معاون فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیغات اسلامی در این خصوص می‌گوید: «برگزاری مراسم عزاداری در فضای باز و فضای بسته با سقف بالای ۶ متر با تهویه مناسب و با تأیید کارشناسان مربوطه بلامانع است. در این مراسم باید ظرفیت یک چهارم با فاصله‌گذاری از هر طرف ۲ متر رعایت شود و درهای خروجی کافی برای ورود و خروج تعبیه شود. در فضاهای مسقف حتماً باید تهویه مناسب وجود داشته باشد. برگزاری هرگونه برنامه در فضای مسقف با سقف کوتاه و بدون تهویه مناسب ممنوع است. بر این اساس برگزاری روضه‌های خانگی در فضاهای کوچک و بدون تهویه مناسب که منظور وسایل سرمایشی مانند کولر نیست، ممنوع است.»
عزاداری شب نخست محرم ۱۴۰۰
حفظ جانِ مردم در عزاداری‌های محرم اولویت اول است
برخی تصور می‌کردند با روی کار آمدن دولت سیزدهم و به دلیل آن‌که رئیس دولت، هیأتی است، شرایط برگزاری محرم سهل‌الوصول‌تر از همیشه و لااقل ۸ سال دولت حسن روحانی است، اما اوج‌گیری ویروس کرونا نشان داد که شرایط سخت‌تر هم خواهد بود. سیدابراهیم رئیسی در جلسه هیأت دولت در این خصوص اظهار داشت: «عاشقان اهل بیت (ع) به رعایت حداکثری پروتکل‌های بهداشتی توجه ویژه داشته باشند.حفظ جانِ مردم در عزاداری‌های محرم اولویت اول است.»
عزاداری در دوران کرونا با زیارت در دوران اموی تفاوت دارد
برخی برای توجیه رفتارهای خارج از ضابطه خود در هیأت‌ها و مجالس عزاداری اینطور می‌گویند که «حضور در مراسم عزاداری حسینی در شرایط کرونایی با قطع دست برای زیارت امام حسین (ع) در دوران خلفای اموی و عباسی یکی است.» این مقایسه، بسیار اشتباه است؛ چون خلفای اموی و عباسی می‌خواستند اصل قضیه امام حسین (ع) را محو کنند و برخی به واسطه علاقه و عشق به اهل بیت (ع) و برای ماندگاری این راه این اقدامات را انجام دادند که ان‌شاالله ثواب خواهند برد و خدا به آنها اجر می‌دهد، ولی اقدام آنها نمی‌تواند برای امروز ما دستورالعمل باشد. آیت‌الله سیدیوسف طباطبایی‌نژاد، نماینده ولی‌فقیه و امام جمعه اصفهان در این خصوص می‌گوید: «وقتی اهل بیت (ع) در جایی که می‌دیدند خطر جانی برای مسلمانان وجود داشت، عزاداری نکردند، در حالی که می‌توانستند بگویند ما عزاداری می‌کنیم هرکس کشته شود، کشته شود، ولی هیچگاه چنین اقدامی نکردند، چون دین اسلام یک دین الهی و دستورات آن نیز الهی است.»
«عزاداری کنید، ولو کشته شوید» در دستورات دینی ما نیست
امام جمعه اصفهان ادامه می‌دهد: «اگر در دستورات دینی آمده بود در عزای امام حسین (ع) ولو کشته شوید باید عزاداری کنید، ما با تمام وجود در این مسیر حرکت می‌کردیم، ولی اگر بخواهیم از روی احساسات و عقل شخصی برای مردم دستورالعمل صادر کنیم و بگوییم حتی در شرایط کرونایی و خطر جانی باید عزاداری کرد، نوعی فریب دادن مردم است. ما وظیفه داریم عزاداری کنیم. اگر جان یک انسان در خطر باشد و ما عامل به خطر افتادن جان این شخص باشیم، چنین عزاداری جایز نیست و اگر یک نفر بگوید من به عزاداری می‌روم، چنین اقدامی از روی هوای نفس است؛ چون این اقدام بر اساس دلیل شرعی نیست و چه بسا این اقدام فرد موجب کشته شدن دیگران شود.»
اعلام مقام معظم رهبری، حجت را تمام کرده است
آیت‌الله دژاکام، امام جمعه شیراز نیز در این خصوص می‌گوید: «در برگزاری مراسم ماه محرم و صفر، رعایت شیوه‌نامه‌ها و پروتکل‌های بهداشتی و پیروی از مصوبات ستاد کرونا بسیار لازم و واجب است. هنگامی که مقام معظم رهبری به عنوان ولی امر مسلمین جهان، شیوه‌نامه‌ها و پروتکل‌های بهداشتی را در بالاترین سطح رعایت می‌کنند و همگان را به تبعیت از این قوانین دعوت می‌کنند، حجت بر همه تمام می‌شود. همچنین تکلیف ما به عنوان روحانیون و مبلغین دینی نیز در این زمینه کالا واضح و مشخص است. ما هم نسبت به سلامت معنوی و سلامت جسمی مردم، توامان مسئول هستیم.»
آیت‌الله وحید: عزاداری کنید، ولی با رعایت جهات بهداشتی
طبق آخرین استفتاء منتشرشده از آیت‌الله وحید، مرجع عظام تقلید «شعائر اهل‌بیت علیهم‌السلام و خصوصا اقامه عزای حضرت سیدالشهداء علیه السلام نباید تعطیل شود، ولیکن با رعایت جهات بهداشتی و آنچه که متخصصین امر توصیه می‌کنند.»
بنابراین براساس نظر مقام معظم رهبری و مراجع عظام تقلید باید با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی مجالس را برپا کرد و کوتاهی کردن از آنها خلاف شرع و گناه است. آیت‌الله طباطبایی‌نژاد می‌گوید: «همانطور که رهبر معظم انقلاب فرمودند و همانطور که سایر مراجع تقلید که کارشناسان دینی هستند و احکام دین را با استناد به قرآن و روایات بیان می‌کنند بر این مساله تاکید دارند؛ باید هر جایی که ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا تشخیص داد که تجمعی صورت نگیرد، هیچ تجمعی نباید صورت گیرد و اگر دستورالعملی ابلاغ کرد باید تماماً اجرایی شود. اگر چنین تجمعی حتی موجب مرگ یک نفر شود و بدانید با چنین تجمعی، یک انسان یا انسان‌هایی به وسیله کرونا که بلای الهی است به خطر می‌افتند، این تجمع جایز نیست. در عزاداری امسال باید طبق دستورالعمل ستاد کرونا عمل کنیم؛ زیرا همانطور که در مباحث دینی باید از علمای دین تقلید کنیم در مسائل غیردینی باید از متخصص آن تقلید کرد و این یک اصل عقلایی است.»
سخنان آیت‌الله طباطبایی‌نژاد در خصوص عزاداری محرم (دانلود)
حفظ جان براساس اصول فقهی از اوجب واجبات است
رعایت پروتکل‌های بهداشتی جز قطعیت شرعی، قطعیت عقلی هم دارد. بر اساس احکام فقهی حفظ جانِ خود و هر مسلمانی، واجب و در معرض هلاکت قرار دادن آن، همچنین تعرض به جان انسان محترم، حرام است. از این رو، دفاع از جان خود در برابر مهاجم، جایز، بلکه در صورت انحصار حفظ جان به دفاع، واجب است. همچنین است دفاع از جان مؤمنی دیگر، هر چند برخی در وجوب آن اشکال کرده‌اند. «نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۶»
حفظ جان به لحاظ اهمیت آن در صورت تزاحم با دیگر واجبات یا ارتکاب محرمات بر آنها مقدم می‌شود؛ از این رو، خوردن مردار در حال اضطرار برای حفظ جان، واجب است؛ «شاهرودی، کتاب الحج، ج۳، ص۳۴۰» بنابراین عزاداری محرم در هر شرایطی اگر واجب هم باشد حفظ جان از اوجب واجبات است و باید دستورالعمل‌ها را رعایت کرد تا فعل حرامی صورت نگیرد و حق‌الناسی بر گردن نماند.
هیأتی‌ها با رعایت دستورالعمل‌ها زینت اهل بیت شوند
حجت‌الاسلام مصطفی کرمی در این خصوص می‌گوید: «توصیه عقل و شرع این است که دستورالعمل‌ها را رعایت کنند و عزای امام حسین(ع) را باشکوه برگزار کنند. حتی اگر مسائل درست و حقی به لحاظ باور و اعتقاد در هیأت رواج دارد که حق هم هستند، مثل اینکه امام حسین(ع) شفا می‌دهد باید بدانیم اصلی هم به نام تقیه در دین وجود دارد. اهل بیت(ع) در بسیاری از اوقات، تظاهر به خلاف اعتقادات می‌کردند. مراجع اعلام می‌کنند زمانی که به حج رفتید در نماز جماعت اهل سنت شرکت کنید و نماز بخوانید با اعتقاد به اینکه اشتباه است و عجیب این است که نیاز نیست این نماز را قضا کنید. حتی اگر معتقد باشیم که شفاخانه است که هست و بر منکرش لعنت، باید همراه سلوک جامعه جهانی باشیم. این همان کُونُوا لَنَا زَیناً ولا تَکُونوا لَنَا شَیناً است. ما هر باوری که داریم نباید جار بزنیم، بلکه باید بستر پذیرش این باور در جامعه وجود داشته باشد؛ در غیر این صورت اصل بر تقیه و رعایت مصالحی است تا جامعه دینی به تحجر و عدم تمکین اصول علمی محکوم نشود. این اتهامات، موجب رویگردانی افراد سست می‌شود. ما نباید هزینه برای امام حسین(ع) و حاشیه برای دستگاه ایجاد نکنیم. باید دستورالعمل‌ها را رعایت کنیم.»
سخنان حجت‌الاسلام کرمی در خصوص عزاداری در دوران کرونا (دانلود)
رعایت پروتکل‌ها در هیأت، پاسداری از حریم امام حسین(ع) است
از سوی دیگر رعایت این دستورالعمل‌ها مانع از بهانه‌تراشی برای دشمنان اهل بیت(ع) و هجمه آنها به دستگاه سیدالشهدا(ع) می‌شود. حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمحمدباقر علوی تهرانی استاد اخلاق و سخنران مذهبی می‌گوید: «در ستاد کرونا گفته‌اند باید پروتکل‌های بهداشتی رعایت شود. پس باید رعایت کنیم و آن را جدی بگیریم؛ جان مردم در میان است. مادامی که کشته شدن وجود دارد، پس علتش هم وجود دارد. علت آن را در تجمعات می‌دانند. ما این مسئله را در تجمعات اهل بیتی نمی‌توانیم نفی کنیم. بزرگان ما در مراسم‌ها خودشان هستند و ما هم باید یاد بگیریم. برای اینکه نمی‌خواهیم در این کشتار خدایی نکرده سهیم باشیم و گَزَک دست دشمن ندهیم. نمی‌خواهیم اهانتی به ساحت مقدس حضرت سیدالشهداء وارد شود. اگر آن روز امام حسین نماز می‌خواند و عده‌ای می‌ایستند تا به امام تیر نخورد، پس رسالت ما چیست؟ آیا نقشم این است که فقط گریه کنم یا اینکه بایستم تا به امام تیر نخورد؟ هم مستمع و هم بانی رعایت کنند.»
سخنان حجت‌الاسلام علوی تهرانی در خصوص برپایی عزاداری در شرایط کرونایی (دانلود)
تاکنون دو شب از عزاداری ماه محرم برگزار شده و هیأت‌های عزاداری به خصوص مجالس بزرگ و پرجمعیت رعایت حداکثری نسبت به دستورالعمل‌های عزاداری داشته‌اند، اما اندک مجالسی هم بودند که مرتکب قصوری شدند که امیدواریم با نقل این دلایل شرعی و عقلی، آنان نیز در شب‌ها و روزهای باقی مانده از عزاداری دهه نخست نسبت به رعایت این دستورالعمل‌ها دقت بیش‌تری داشته باشند.