به گزارش خبرنگار ديپلماسي عمومي مشرق، پايگاه خبري "اينترنشتال اناليست نتورک" (IAN) در مقاله‌اي موسسات غيردولتي (NGO) ايران و حوزه‌هاي فعاليت آن‌ها در منطقه بالکان را بررسي کرده و اظهار داشت که از اوايل دهه 90 و جنگ داخلي يوگسلاوي، تلاش ايران براي ورود به منطقه بالکان از طريق تاسيس سازمان‌هاي مذهبي - آموزشي، سازمان‌هاي غيردولتي و تشکيل مجامع روشنفکري آغاز شده است.
با توجه به فشارهاي ناتو يا اتحاديه اروپا، و همچنين تلاش‌هاي کشورهاي درگير، اين نفوذ نسبتا کاهش يافته است، اما همچنان در قالب يک ساختار "قدرت نرم" وابسته به دولت تهران باقي مانده است. مقاله زير به اختصار به بررسي مهم‌ترين سازمان‌هاي فعال در اين زمينه پرداخته است.
•بوسني هرزگوين
عليرغم کاهش قابل توجه نفوذ ايران در بوسني و هرزگوين نسبت به 15 سال قبل، باز هم ايران داراي تعداد زيادي سازمان در بوسني و هرزگوين است که با تهران همکاري نموده و يا به طور مستقيم زير نظر آن‌ها اداره مي‌شوند.
يکي از مهم‌ترين اين نهادها، يک سازمان غيردولتي بنام "ملاصدرا" است که با حمايت مالي ايران براي ساخت مساجد محلي و مدارس مذهبي تاسيس شده است. علاوه بر آن به شهروندان مسلمان کم درآمد کشور نيز کمک مالي نموده و براي دانش آموزاني که قصد ورود به آموزش مذهبي در ايران را دارند بورس‌هاي تحصيلي اعطا مي‌کند.
• سفارت ايران در تيرانا
فعاليت اصلي آن‌ها در زمينه ارتقاء منافع تجاري شرکت‌هاي دولتي ايران و ايجاد روابط بين فردي با شخصيت‌هاي مهم آلباني است. علاوه بر آن به حمايت مالي از نشريه‌هاي طرفدار ايران نيز مي‌پردازد. علاوه بر آن با "روفاي طريقت" که عقايد تصوف آن‌ها در کشور رايج بوده و همچنين با جامعه مذهبي علوي نيز ارتباط برقرار نموده است.
• انجمن دوستي ايران-آلباني
اين انجمن توسط سفير سابق ايران در آلباني، آقاي "علي بمان اقبالي" تاسيس شده و مدير آن "بدري بيليکو" است. اين انجمن توانسته تا بحال چند تن از چهره‌هاي سرشناس جامعه علمي آلباني مانند ادوارت سالستاروا، اميل لافه و جورجو بولو را به عضويت خود درآورد. گروه هدف اين انجمن منحصرا دانشمندان، تجار و سياستمداران رده بالاي آلباني است.
• بنياد قرآن
اين بنياد زير نظر دانشگاه دولتي "جامعة المصطفي" که مرکز اصلي آن در شهر قم مي‌باشد اداره مي‌شود. اين بنياد دانش آموزان مستعد آلبانيايي را براي تحصيلات تکميلي در رشته‌هاي مذهبي به ايران فرستاده و نشريه‌هاي مذهبي شيعه را منتشر مي‌کند. گروه هدف اين بنياد طبقه کارگر آلباني که به کمک‌هاي مالي نياز دارند است.
• آموزشگاه فني و حرفه‌اي سعدي
آموزشگاه فني و حرفه‌اي سعدي يک دبيرستان دخترانه است که در آينده دبيرستان پسرانه و دانشکده آن نيز تاسيس خواهد شد. آموزشگاه سعدي به مديريت "امير اصغري" يک شهروند ايراني که تابعيت کشور آلباني را پذيرفته است ادراه شده و دست اندرکار انتشار کتب ديني نيز هست. چنين گفته مي‌شود که وي پسر عموي رئيس جمهور سابق ايران، محمد خاتمى است.
• بنياد فرهنگي سعدي شيرازي
اولين موسسه ايران در آلباني، که با مديريت "سيروس فلاحت پيشه" و حمايت مالي "سازمان فرهنگ و ارتباط اسلامي" اداره مي‌شود. هدف اصلي آن پشتيباني از ساير سازمان‌هاي مربوط به ايران در آلباني، حمايت از نشريه‌هاي مذهبي و سياسي طرفدار ايران و سازماندهي کنفرانس‌هاي مربوطه در اين زمينه است. در ميان شخصيت‌هاي ايراني که توسط اين بنياد براي سخنراني در تيرانا دعوت شده‌اند، مي‌توان به افرادي مانند؛ محسن ميري، نماينده مجلس ايران و مشاور فرهنگي رئيس جمهور، محمود خليل‌زاده، نماينده مجلس و مدير "بنياد سعدي شيرازي در بخش اروپا و بالکان" و رضا کرمي، رئيس سابق بنياد اشاره نمود. گروه‌هاي هدف اين بنياد شهروندان با درآمد و تحصيلات متوسط و به بالاي آلبانيايي هستند.
• فيروم
شبکه قدرت نرم آلباني در سال 2006 براي کاهش نفوذ دو حزب اصلي آلباني در پي ايجاد کرسي مطالعات ايران در دانشگاه "تتوف" (Tetovo) بود، که ظاهرا چندان موفق نبوده است.
تنها سازماني که حضور قابل توجهي در بالکان دارد، موسسه "زري ينه" (صداي ما) به مديريت محمد يوسفي يک شهروند آلباني تبار است. اين سازمان در زمينه انتشار و توزيع کتاب‌ها و جزوات ديني و سياسي و همچنين سازماندهي مجامع عمومي کوچک فعاليت مي کند.
• کوزوو
ايران تاکنون استقلال کوزوو را به رسميت نشناخته و بعيد به نظر مي‌رسد در آينده نزديک نيز آن را بپذيرد. اما با توجه به رقابت سنگين با نيروهاي سني عربستان سعودي و ترکيه و حضور سنگين نيروهاي نظامي بين‌المللي، پليس و نيروهاي مدني، عليرغم داشتن چندين سازمان غير دولتي گسترش نفوذ ايران در اين کشور دشوار به نظر مي‌رسد.
• سازمان غير دولتي "بنياد فرهنگي قرآن - پريزرني"
اين بنياد توسط دانشگاه ايراني "جامعة المصطفي" اداره شده و مدير آن امام محمد باقر صالحي است که برادر وي نيز يک ديپلمات ارشد است. مقر اصلي اين بنياد در پريشتينا بوده و در صدد ايجاد موزه فرهنگ ايراني و همچنين تاسيس کرسي مطالعات ايران در دانشگاه محلي است.
• سازمان غير دولتي اهل بيت
مقر اصلي اين بنياد در شهر پريزنن بوده و کتب ديني منتشر مي‌کند. همچنين براي دانشجويان مذهبي کوزوو براي تحصيل در شهر قم در ايران کمک هزينه تحصيلي مي‌دهد.
همانطور که به اختصار ذکر شد پايه‌هاي "قدرت نرم" ايران براي هرگونه اقدامات جاه‌طلبانه توسط تهران براي گسترش نفوذ خود در بالکان ناکافيست. اما بايد خاطر نشان کرد که ايران با ترکيه داراي زيرساخت‌هاي تجاري قابل توجهي در سطوح بالا و با کشورهاي يونان، صربستان، کرواسي، بلغارستان و روماني در سطوح پائين‌تر است. علاوه بر اين، با توجه به مجموعه‌اي از تحريم‌ها عليه ايران، مطمئنا برخي از فعاليت‌هاي اين کشور در زمينه قدرت نرم، با دقت بيشتري کنترل شده و محدودتر مي‌گردد. بنابراين اين احتمال وجود دارد که تعدادي از سازمان‌هاي به ظاهر غير ايراني اين رويه را بصورت پنهاني تعقيب نمايند.
آيئونيس ميکالئتوس کارشناس مسائل بالکان در مقاله‌اي به بررسي منابع قدرت نرم ايران در منطقه بالکان پرداخت.