به گزارش مشرق، طاقچه، روبیکا، ذره بین، آپارات، فیلیمو و بلد جدیدترین اپلیکیشن های ایرانی حذف شده از فروشگاه برنامه های گوگل پلی هستند.
ماجرا ساده است، گوگل انحصار دارد و می تواند اپلیکیشن ها را به هر دلیلی حذف کند و این کار را به بهانه های مختلف از جمله تحریم درباره برنامه های ایرانی انجام داده است. حتی مهم نیست برنامه چقدر توسط کاربران ایرانی پر استفاده باشد یا به چند میلیون نصب رسیده باشد.
اقدامی که برنامه ها و کاربران آنها با مشکلات متعددی مواجه می کند؛ اما شرکت های آمریکایی به این بخش از موضوع البته که اهمیتی نمی دهد.
علاوه بر این، باوجود تکرار این رویه، سیاست ها و اقدامات مسئولان و مدیران کشور در این باره هم تاکنون نتیجه ای به نفع برنامه های ایرانی نداشته است.
انحصار پردرآمدی به نام گوگل
انحصاری که امروز به دردسر شرکت های ایرانی تبدیل شده، فقط مختص به تحریم ها نیست و مربوط به ایران هم نیست. هر چند که در ایران وضعیت به شدت سخت تر شده است.
شرکتی که از محل فروش نرم افزار در فروشگاه برنامه خود تنها در سال ۲۰۱۹، معادل ۱۱.۲ میلیارد دلار درآمد داشته، توسط دادستان چندین ایالت آمریکا متهم به نقض قوانین ضد انحصار و رقابت است.
درآمدهای گوگل از این محل شامل منابع حاصل از فروش نرم افزار، تبلیغات در فروشگاه برنامه و خریدهای درون برنامه ای است و ۳۰ درصد از هر معامله و خرید نرم افزاری در فروشگاه را بر می دارد و بخش قابل توجهی از سود شرکت‌های نرم افزاری از آن خود می‌کند. گوگل در پاسخ به اعتراض شرکت های نرم افزاری می‌گوید که این شرکت ها می توانند از بسترهای جایگزین برای فروش نرم افزارهای خود استفاده کنند اما کارشناسان معتقدند که در عمل به دلیل شرایط ایجاد شده، استفاده از بسترهای دیگر برای برنامه سازان ممکن نیست.
گوگل معترضان به قوانین خود را به حضور در فروشگاه های دیگر برنامه دعوت می کند، چیزی که در عمل قابلیت اجرا ندارد.
گوگل به چه دلایلی برنامه های ایرانی را حذف می کند؟
چندی پیش روبیکا و ذره‌بین از گوگل‌پلی حذف شدند. ظاهر موضوع حذف این برنامه‌ها به‌علت ارسال گزارش توسط کاربران بود اما ماجرای برخورد با پلتفرم‌های ایرانی به همینجا ختم نشد و به حذف آپارات، فیلیمو و بلد هم رسید. در سه مورد اخیر گوگل از ده روز قبل به توسعه‌دهندگان این اپلیکیشن ها اعلام کرده بود که به دلیل قوانین تحریم ایران ناچار به حذف این اپلیکیشن از پلی استور است. ۱۰ روز پیش از حذف این برنامه ها، گوگل در نامه ای این موضوع را به صاحبان این کسب و کار اعلام کرده است. علت بند ۱۶.۵ قوانین توسعه دهندگان اعلام شده است.
ایمیلی که گوگل برای اطلاع از حذف برنامه به شرکت های ایرانی ارسال می کند
گوگل همیشه هم خود را ملزم به ارائه توضیح هم نمی داند
اما پس از اینکه خبر حذف چند پلتفرم مثل آپارات، فیلیمو و بلد از فروشگاه نرم‌افزاری گوگل به دلیل تحریم‌ها علیه ایران منتشر شد، اسامی برنامه های دیگری هم به این لیست اضافه شدند. خبر حذف پلتفرم دانلود و خرید کتاب طاقچه هم اعلام شد که البته مشخص شد که این پلتفرم بیش از یک ماه پیش از این فروشگاه حذف شده است.
سیاوش گودرزی، مدیر روابط عمومی طاقچه دراین باره توضیح می دهد: مدتی است که ما را حذف کرده اند، دلیلش را هم به ما اعلام نکرده اند. ما خیلی هم از گوگل پیگیری کردیم، ایمیل زدیم و مکاتبه کردیم اما پاسخی ندادند. حتی بر اساس قواعد خودشان مهلت زمانی برای پاسخگویی تعیین کرده اند اما به همان مهلت خودشان هم پای بند نبودند. ما حتی با بخش های دیگرشان هم مکاتبه کردیم که طبق قواعد باید به ما پاسخ دهید اما متاسفانه پاسخ درستی به ما ندادند. حتی گوگل باید طبق قوانین خود قبل از کاری که با ما کرده است، اخطار یا تذکری می داد، اما یک‌باره چند وقت پیش بدون هیچ هشدار قبلی طاقچه از گوگل پلی حذف شد.
فقط گوگل برنامه های ایرانی را حذف کرده است؟
البته این دلیل تازگی ندارد. حدود ۳ سال پیش هم اپل در اقدام مشابهی برنامه های ایرانی را از فروشگاه خود حذف کرد که این مسئله در زمان خود صاحبان این کسب و کارها را با مشکلات متعددی مواجه کرد و دردسرهای آن هنوز هم برای کاربران سیستم عامل IOS در ایران ادامه دارد.
اواخر سال ۹۷ بود که دسترسی به برنامه‌های ایرانی روی سیستم عامل اپل، برای کاربران آن قطع شد که توسط اپل انجام شده بود. این پایان کار رسمی برنامه های ایرانی با اپ استور اپل بود.
ماجرا از این قرار بود که در سال ۹۶ که مجوز اپلیکیشن‌های ایرانی لغو شد، آنها برای ادامه فعالیت به روش غیررسمی متوسل شدند که البته همه به ریسک استفاده از این روش آگاه بودند. اساسا ۲ راه برای ارائه اپلیکیشن برای IOS وجود دارد؛ نخست اینکه اپلیکیشن در اپ استور اپل بارگذاری شود و دوم اینکه توسعه دهنده، لایسنس سازمانی یا Enterprise License را دریافت کند. اپل صراحتاً در قوانین خود اعلام کرده که اگر از لایسنس سازمانی استفاده غیرمجاز شود، آن را باطل می‌کند.
همان طور که این امکان توسط هر شرکتی در هر کشوری قابل استفاده بود، می‌توانست مورد استفاده غیرقانونی و مورد برخورد احتمالی اپل نیز قرار بگیرد؛ اما در اغلب شرکت‌ها نیاز به استفاده غیرمجاز از لایسنس سازمانی نبود و در ایران سرویس‌دهنده‌ها به دلیل تحریم ناگزیر به استفاده از این روش بودند. این روش هم در سال ۹۷ برای برنامه های ایرانی به آخر کار خود رسید.
داستان حضور برنامه های ایرانی در اپ استور اپل چند سال پیش به پایان رسید
چرا هنوز گوگل نقطه ضعف ما است؟
کمیل خجسته، فعال رسانه ای معتقد است که محصولات مبتنی بر فناوری ما در یک محیط کسب وکار ناامن قرار دارند که هر روز منتظر یک اتفاق غیرمنتظره هستند.
او علت این وضع را در عملکرد تیم سابق وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات می داند و معتقد است:
۱. آنها تعامل با دنیا مخصوصا در حوزه ارتباطات را بلد نبودند. آمریکایی ها تلگرام را تهدید می‌کردند که اگر پروژه ارزی اش را پیش ببرد با او برخورد می کنند و این پلتفرم با چند صد میلیون عضو را مجبور کردند تا یک پروژه بزرگش را خاموش کند. آنها تیک تاک چینی را فیلتر کردند تا اینکه این پلتفرم محبوب جهانی در نهایت مجبور شد با واگذارکردن بخشی از سهام خود به شرکت های امریکایی و مستقرکردن ستاد خود در آمریکا اجازه فعالیت در امریکا را بگیرد. باوجود اینکه امریکایی ها زبان گفت وگو با جهانشان یکه تازی در این حوزه و تسلط بر محصولات دیگران است.
۲.آنها خود را در تقابل با خودکفایی تعریف کردند. در حالیکه عقلانیت انقلابی دنبال خودکفایی نیست. دنبال خوداتکایی است. نه می خواهد راه حضور بازیگر خارجی بسته شود. نه می خواهد امکان ارتباط جهانی گرفته شود. بلکه می‌خواهد خوداتکا باشد. کافه بازار با آن همه نیروی متخصص و آن سرمایه گذاری و آن تکیه ای که دیگر اپ های ایرانی پسند برای انتشارشان به آن دارند همین الان یک اپ آسیب پذیر در مقابل گوگل است. کافیست گوگل اراده کند آن را از سیستم عامل خود حذف کند.
واکنش بیانیه مرکز ملی فضای مجازی به حذف شدن برنامه ها
اگرچه کاربران و صاحبان برنامه ها از مسئولان انتظار اقدام و عمل در چنین شرایطی را دارند، اما به نظر می رسد واکنش مسئولان بیشتر به صورت رسانه ای بازخورد داد تا اینکه به نتیجه مشخصی برسد.
اوایل همین ماه بود که گوگل اپلیکیشن های ایرانی روبیکا و ذره بین، را از این بستر حذف کرد، مرکز ملی فضای مجازی در بیانیه ای این اقدام را محکوم کرد و به وزارتخانه های امور خارجه و ارتباطات و فناوری اطلاعات و قوه قضائیه دستوراتی را برای پیگیری موضوع صادر کرد.
این مرکز اعلام کرد: شرکت های مذکور با این شیوه اعمال حکمرانی سکویی در ثبات و پایداری کسب و کارهای ایرانی در بستر فضای مجازی مخاطره ایجاد کرده و از جایگاه انحصاری خود در بازار برای مقابله با ظهور رقیب در بازارهای محلی سو استفاده می کنند و بدین ترتیب حقوق فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی میلیون ها شهروند و کسب و کار ایرانی را نقض می کنند.
مرکز ملی فضای مجازی این اقدامات یکجانبه و مداخله گرایانه گوگل بدون اطلاع یا امکان دادخواهی کاربران و شرکت های ایرانی را مصداق نقض مسئولیت اجتماعی شرکت ها در احترام به حقوق شهروندان از جمله حق توسعه و کسب و کار قانونمند و نیز تهدیدکننده حاکمیت ملی کشور در فضای مجازی محسوب می کند.
بنابراین، این مرکز برای ایجاد شرایط رقابت منصفانه کسب و کارهای ایرانی اقدامات لازم را به عمل می آورد و با توجه به اینکه شرکت گوگل در موارد متعددی در جهان بابت نقض قوانین ضدانحصار محاکمه و مجرم شناخته شده است، این موضوع را از مجاری بین المللی و دادگاه های ذی صلاح پیگیری حقوقی می کند تا خسارت وارده جبران شود و در ادامه در صورت عدم پذیرش آن شرکت و تکرار رفتار ضدرقابتی غیرقانونی، اقدامات بازدارنده قانونی را در قبال فعالیت آن در بازار ایران را انجام می دهد.
مقتضی است وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در چارچوب حمایت از حقوق کاربران و کسب وکارها، بر اساس سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات با همکاری سایر دستگاه های مسئول نسبت به کاهش وابستگی به خدمات پایه کاربردی خارجی به خصوص سیستم عامل های ناقض حقوق کاربران، کسب و کارها و حاکمیت ملی، در اسرع وقت اقدام کند و حمایت لازم را از خدمات پایه کاربردی داخلی به عمل آورد.
همچنین، وزارت امور خارجه با همکاری قوه قضائیه و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، پیگیری لازم را از مجامع بین المللی برای ایجاد هنجارها و سازوکارهای لازم جهت شناسایی و مواجهه با روند رو به گسترش نقص سیستماتیک حقوق دیجیتال کاربران توسط سکوهای فراملی انجام دهد.
در نهایت مرکز ملی فضای مجازی در راستای «حفظ حریم خصوصی آحاد جامعه» و فتوای رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر حرمت نقض حریم کاربران در فضای مجازی، اعلام می کند چنانچه هر خدمت و برنامک (اپلیکیشن) در مظان تخلف در خصوص نقض حریم خصوصی و دیگر حقوق کاربران باشد، موضوع را از مجاری قانونی پیگیری می کند تا حقوق شهروندان و کسب و کارها صیانت شود.
واکنش وزارت ارتباطات به نادیده گرفته شدن حقوق برنامه های ایرانی
در تازه ترین اقدام هم وزارت ارتباطات در واکنش به اقدام اخیر گوگل در حذف اپلیکیشن های ایرانی از گوگل پلی، آن را نشان از کینه‌توزی با مردم ایران و اوج ناراحتی و نگرانی طرف خارجی از توسعه و کاربردی شدن کسب و کارها و پلتفرم‌های بومی ایرانی دانست.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، یکجانبه‌گرایی پلتفرم‌های آمریکایی و تحریم ناعادلانه علیه زیست‌بوم فناوری و فضای مجازی کشور را محکوم کرد و کمترین پاسخ معقول به تحدید و مسدودسازی صورت گرفته را توسعه و کاربردی شدن همه‌جانبه دستاوردهای بومی در فضای مجازی عنوان کرد.
این وزارتخانه خطاب به نخبگان، صاحبان کسب و کارهای دیجیتال، دانشجویان، صنعتگران و فعالان فضای مجازی و رسانه‌ها اعلام کرد:
-وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، صاحبان پلتفرم‌های ایرانی فعال در داخل و در سطح بین المللی و توسعه دهندگان شبکه ملی اطلاعات را طلایه داران استقلال و پیشرفت فضای مجازی کشور می داند و حمایت قطعی و تمام عیار خود را از آنها اعلام می کند.
_این وزارتخانه با همکاری سایر دستگاه های مرتبط از جمله مرکز ملی فضای مجازی، معاونت حقوقی ریاست جمهوری و وزارت امور خارجه، از تمامی ظرفیت ها و راه کارها حقوقی و سیاسی، پیگیر حقوق پلتفرم های ایرانی در مجامع بین المللی مربوطه خواهد بود.
هر چند با وجود فروشگاه های برنامک ایرانی، این نوع اقدامات تأثیر حیاتی بر کسب و کارهای ایرانی ندارد و نخواهد داشت اما ادامه این رویه را نشانه آشکاری از اعلام جنگی نوین علیه دانش و محصولات فناورانه ایرانی می دانیم. ما معتقدیم تعامل بین المللی تنها با دست‌های پُر، مؤثر است و امروز به یمن تلاش و توان و خلاقیت جوانان ایرانی در صحنه بین المللی سربلندیم.
با دستور و تاکید ویژه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به بخش های ذیربط، تمامی ظرفیت های ممکن برای احقاق حقوق پلتفرم های بومی در عرصه بین المللی به کار گرفته خواهد شد.
پیگیری های قبلی حذف شده ها به کجا رسید؟
نه موضوع حذف برنامه های ایرانی از فروشگاه های برنامه های خارجی و آمریکایی به دلیل متعدد اعم از تحریم و غیرتحریم جدید است و نه وعده پیگیری آن توسط مسئولان از مجامع جهانی.
همچنان که ۲ سال پیش و در جریان حذف شناسایی و حذف برنامه های ایرانی از اپ استور اپل، محمدجعفر نعناکار، معاون حقوقی وقت سازمان فناوری اطلاعات ایران اقدام اپل را امری فراتر از تحریم های غیرقانونی دانست و آن را شروع جنگ تجاری مبتنی بر فضای سایبری قلمداد کرد؛ او همچنین با محکوم‌کردن این جریان گفت که حتماً پیگیری های حقوقی بین المللی مربوط به نقض حقوق متصوره در مراجع ذی ربط انجام خواهد شد.
یک سال قبل از آن هم که اپل به دلیل تحریم به طور علنی سرویس دهی به اپلیکیشن های ایرانی را قطع کرد، محمدجواد آذری جهرمی، وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات با اعلام پیگیری این موضوع در بعد بین المللی وعده داد که با همکاری وزارت امورخارجه به طور قانونی حذف برنامه‌های ایرانی از اپ استور را پیگیری خواهیم کرد.
پس از این وعده ها، به‌رغم گذشت مدت ها، با توجه به شرایط کشور هیچ‌گاه نتیجه خاصی از این پیگیری ها حاصل نشد.
حضور اپلیکشن های ایرانی در فروشگاه های خارجی و آمریکایی، فراز و نشیب های زیادی داشته است. در سپتامبر ۲۰۱۶، اپل برای چند ماه فروشگاه آنلاین روی اپلیکیشن های ایرانی باز شدند که کمی بعد به دستور ترامپ، رییس جمهوری وقت آمریکا باز تحریم علیه ایران، منجر به حذف اپلیکیشن های ایرانی از این اپ استور شد.
چند هفته بعد هم گوگل در اقدامی مشابه، به دلیل تحریم های دولت آمریکا علیه ایران، نرم افزارهای ایرانی را از گوگل پلی حذف کرد و تا امروز در دوره های امید به برجام یا فارغ از برجام این شرایط کج دار و مریز حضور برنامه های ایرانی در اپ استورهای خارجی ادامه داشته است.