به گزارش مشرق، افغانستان این روزها شرایط پرالتهابی را سپری می‌کند. هرچند طالبان توانسته کنترل این کشور و پایتخت آن را در اختیار بگیرد و دولت موقت را معرفی کند با این حال این اتفاقات آغاز دور جدیدی از تحولات در این کشور است. دولت موقت معرفی شده با انتقاداتی بویژه از بابت عدم دربرگیری اقوام و طوایف مختلف مواجه شده است. علاوه بر این رویکرد این دولت درباره موضوعاتی مانند حضور زنان در فعالیت‌ها و کنش‌های اجتماعی علامت سوال بزرگی پیش روی دولت طالبان است. از همه اینها مهمتر پذیرش دولت طالبان از سوی کشورهای جهان است که به نظر می رسد دولت طالبان رد این زمینه راه درازی در پیش دارد.
در روزهای اخیر اجلاس سران سازمان همکاریهای شانگهای در دوشنبه پایتخت تاجیکستان برگزار شد. افغانستان عضو ناظر این سازمان است و با اعضای سازمان همسایه است. بنابراین خواه ناخواه تحولات این کشور بر همسایگان آن تاثیرگذار خواهد بود از همین روست که افغانستان در کانون رایزنی‌ها و اظهار نظرهای مقامات حاضر در این اجلاس بود. و این اظهار نظرها اهمیت زیادی در سمت و سوی تحولات‌آتی این کشور دارد.
سید ابراهیم رییسی در سخنانی در این اجلاس اظهار کرد: زمانی صلح در افغانستان پایدار خواهد شد که دولت و ارکان حاکمیت بازتاب دهنده ترکیب جامعه افغانستانی باشد و تمامی اقوام و گروههای این کشور به طور واقعی احساس کنند شراکتی اثرگذار و متناسب با وزن خود در دولت دارند و حاکمیت مبتنی بر رای و نظر مردم است.
به گفته رییس جمهوری نادیده انگاشتن مردم و ضرورت‌های سیاسی و اجتماعی ناشی از نقش فعال مردم خسارت بار بوده علاوه بر خود افغانستان زیان‌هایش متوجه همسایگان و کشورهای منطقه نیز خواهد شد.
وی با بیان اینکه مردم افغانستان ثابت کردند که نمی‌پذیرند کشور خارجی سرنوشت آنها را رقم بزند، خاطرنشان کرد: ما کشورهای همسایه مسئولیت بسیار مهمی در این برهه تاریخی افغانستان داریم ما باید شرایطی را فراهم کنیم تا مردم و گروههای این کشور بتوانند تعاملی مثبت و مسالمت آمیز داشته باشند و بتوانند مسیر آینده کشور خود را به درستی ترسیم کنند.
رییس جمهوری کشورمان با یادآوری مسئولیت‌های سیاسی و اجتماعی جامعه جهانی بویژه کشورهای منطقه، بسیج تمامی امکانات کشورها در راستای حمایت و پشتیبانی از شکل‌گیری اجماع داخلی میان جریان‌های مختلف افغان، ترغیب همه طرف‌ها به بازگشت به میز مذاکره و حل موضوع را در راستای عمل به این مسئولیت عنوان کرد.
رییسی همچنین در این نشست خواستار ارائه کمک‌های سازمان یافته بشردوستانه به مردم افغانستان شد و گفت: بسیاری از مردم از روی اراده یا اجبار آواره شدند امروز در ایران اسلامی ما بیش از سه میلیون مهاجر افغانستانی داریم که مهمانان جمهوری اسلامی هستند.
وی با اشاره به هجوم موج جدید از آوارگان افغان به سوی کشورهای همسایه یادآورشد: مدیریت این جمعیت انبوه و ممانعت از سرازیر شدن آنها به سایر کشورها، علاوه بر تشریک مساعی منطقه‌ای نیازمند کمک جدی نهادهای بین‌المللی و کشورهای کمک کننده است.
رییس جمهوری با بیان اینکه رفتارهای یکجانبه وغیرسازنده برخی بازیگران که مسئولیت قطعی در ایجاد شرایط کنونی دارند، می‌تواند اجماع منطقه‌ای و بین‌المللی مورد نیاز برای پیشبرد روند صلح افغانستان را مخدوش نماید، بر لزوم نقش آفرینی سازمان ملل درخصوص بحران افغانستان تاکید کرد.
رئیسی همچنین با اشاره به گزارش‌های نگران کننده از حضور افراد وابسته به گروههای تروریستی چند ملیتی از جمله داعش در افغانستان دریافت گفت: این موضوع بیش از گذشته خطر ایجاد کانونی برای صدور ناامنی به منطقه و جهان را برجسته می‌کند و همگان را نگران شکل‌گیری همگرایی بین جریان‌های تکفیری، افراطی‌گری در افغانستان با گروههای مشابه در منطقه آسیای مرکزی، عراق، سوریه و دیگر کشورها می‌کند.
به گفته رییس دولت سیزدهم، مساله افغانستان پیچیده اما شناخته شده است و راه حل‌ها غامض اما در دسترس هستند، همه ما باید دوستان‌مان در افغانستان را به پیگیری راه حل‌ها ترغیب و آنها را برای رسیدن به نتیجه مطلوب و مورد قبول همه طرف‌ها کمک و همراهی نماییم.
رییس جمهوری ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد تا همچون گذشته تمامی امکانات خود را برای کمک به پیشبرد مذاکرات بین‌الافغانستانی و روند صلح در اختیار مردم افغانستان قرار داده و برای مدیریت تهدیدات احتمالی با کشورهای منطقه همکار و همراه باشد، منطقه‌ای همگرا و باثبات و افغانستان امن، توسعه یافته، سعادتمند، آرزوی ملت و دولت ایران برای یکایک مردمان این جغرافیاست.
سید ابراهیم رییسی روز شنبه در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با امامعلی رحمان هم بار دیگر دیدگاههای جمهوری اسلامی درباره افغانستان را تبیین و تشریح کرد.
نقش مخرب بیگانگان در افغانستان و ضرورت قطع دست بیگانگان از این کشور، حل مسئله افغانستان توسط مردم افغانستان و با همکاری و تسهیل‌گری کشورهای منطقه، شکل گیری دولتی فراگیر در افغانستان که بازنمای ترکیب متنوع قومی در این کشور باشد، یادآوری خطر حضور گروههای تروریسی در افغانستان و برخورد قاطع با این گروه‌ها محورهای اظهارات سید ابراهیم رییسی در این کنفرانس مطبوعاتی بود.
این در حالی است که امامعلی رحمان رییس جمهوری تاجیکستان هم با اشاره به وضعیت نگران کننده افغانستان، آمادگی خود را برای مساعدت به روند صلح و امنیت در این کشور اعلام کرد.
امامعلی رحمان با تاکید بر لزوم تاسیس حکومت همه‌شمول و فراگیر منافع همه گروههای اجتماعی و قوم‌ها و ملت‌های ساکن افغانستان اظهار کرد: در حکومت فراگیر تاجیک‌ها و دیگر قومیت‌ها باید جایگاه شایسته داشته باشند و صلح و ثبات در افغانستان را می‌توان فقط با همین راه تامین کرد.
رییس جمهوری تاجیکستان با بیان اینکه از بین رفتن نزاع و تشنج در ولایت پنجشیر توسط اعلام کردن آتش بس و گشودن راه‌ها، برای رساندن کمک‌های بشردوستانه به مردم این منطقه از مهمترین وظایف امروز است، گفت: در این زمینه ما به توافق رسیدیم که تمام کوشش خود را جهت رسیدن به این هدف انجام داده و برای برگزاری مذاکرات بین تاجیک‌ها و طالبان در شهر دوشنبه مساعدت نماییم.
وی یادآورشد: بر آن هستیم که در پیشبرد این روند سازمان ملل متحد باید نقش کلیدی داشته باشد و حفظ و تامین منافع همه قومیت‌ها و ملت‌ها و احترام و اعتراف به حقوق شهروندان در دایره معیارهای پذیرفته شده بین المللی امری ضروری است.
این در حالی است که وزیران خارجه چین، روسیه، پاکستان و دستیار وزیر امور خارجه ایران در حاشیه نشست شانگهای دیداری غیررسمی درباره مسئله افغانستان داشتند در این نشست وزیر خارجه چین طرحی شامل پنج بند را به منظور تقویت تعامل و همکاری این چهار کشور در راستای حل‌وفصل بحران افغانستان ارائه داد.
وانگ یی وزیر امور خارجه چین، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه، شاه محمود قریشی وزیر امور خارجه پاکستان و سید رسول موسوی دستیار وزیر امور خارجه ایران در این نشست درباره موضوع افغانستان تبادل نظر کردند.
این دیپلمات چینی با تاکید بر تعامل وهمکاری چهار کشور بر ایفای نقش مثبت در انتقال قدرت در افغانستان تاکید کرد. طبق گفته وانگ یی، کشورهای منطقه سه درخواست عمده از دولت جدید افغانستان دارند: جامعیت، مبارزه با تروریسم و همسایگی خوب.
در طرح پنج بندی وزیر خارجه چین آمده است:
اول، از آمریکا خواسته شود با جدیت تعهداتش را عملی کرده و مسئولیت خود را قبول کند. این چهار کشور با کشورهای هم‌نظر دیگر باید از آمریکا بخواهند زیر بار اصلی‌ترین مسئولیت در بازسازی افغانستان برود و کمک‌های اقتصادی، معیشتی و بشردوستانه به افغانستان ارائه دهد.
دوم، همکاری با افغانستان و راهنمایی این کشور. این چهار کشور با احترام به یک‌پارچگی، استقلال و تمامیت ارضی افغانستان از مردم این کشور در انتخاب مستقل مسیر پیشرفتشان حمایت می‌کنند، افغانستان را ترغیب می‌کنند که یک ساختار سیاسی گسترده و فراگیر ایجاد کند، سیاست داخلی و خارجی تعدیل شده و محتاطانه‌ای را به کار ببندد، به دنبال روابط دوستانه با کشورهای همسایه باشد و به حقوق بنیادین اقلیت‌ها، زنان و کودکان احترام بگذارد.
سوم، ایجاد حفاظت در برابر خطرات امنیتی. انتظار می‌رود که دولت جدید افغانستان به تعهداتش پایبند باشد و خود را کاملا از نیروهای تروریستی جدا کند، به ویژه با نیروهایی که کشورهای همسایه را هدف قرار می‌دهند، قاطعانه مبارزه کند.
چهار، تشویق تمامی طرف‌ها به تلاش‌های هماهنگ برای کمک به افغانستان. این چهار کشور به عنوان همسایگان مهم افغانستان باید نه تنها کمک‌های فوری برای برطرف کردن نیازهای آن ارائه دهند، بلکه کشورهای منطقه و سازمان‌های بین‌المللی را هم تشویق کنند تا به مردم افغانستان در غلبه بر این سختی‌ها کمک کنند.
پنج، کمک به افغانستان در پیوستن به همکاری منطقه‌ای. این چهار کشور در طولانی مدت می‌توانند با حفظ ثبات کلی و پیشرفت منطقه، به افغانستان کمک کنند که به تدریج ظرفیتهای خود برای توسعه مستقل و پایدار را افزایش داده و به منظور از بین بردن فقر و رسیدن به پیشرفت اقتصادی، به همکاری اقتصادی منطقه و شبکه اتصالات آن بپیوندد.
با این اوصاف تحولات افغانستان در کانون رایزنی‌ها و اظهارنظرهای مقامات حاضر در اجلاس سازمان همکاری شانگهای قرار داشت. گذشته از اعلام موضع کشورها و خطوط کلی که کشورها درباره آن موضع مشترک دارند، نشست وزیران خارجه چهار کشور گام ملموس‌تری درباره حل و فصل بحران در افغانستان است.
باید دید این کشورها آیا می‌توانند به سازوکاری عملی برای این مهم دست یافته واز ظرفیتهای خود برای جلوگیری از تصاعد بحران در افغانستان استفاده کنند. اعضای سازمان همکاری شانگهای نگرانی‌های مشروعی درباره احتمال سرریز تروریسم و افراطی گری به کشورهای خود دارند. نمی توان انکار کرد که بی‌ثباتی در افغانستان ممکن است مسیر کلی ثبات و پیشرفت این منطقه را مختل نمایند.