به گزارش مشرق، براساس گزارش‌های تهیه‌شده برای حامیان بین‌المللی افغانستان، بانک مرکزی افغانستان در هفته‌های قبل از تسلط طالبان، بیشتر ذخایر ارزی دلاری خود را کاهش داده و باعث تشدید بحران اقتصادی کنونی شده است.
در خلاصه گزارش محرمانه دو صفحه‌ای که در اوایل ماه جاری توسط مقامات ارشد اقتصادی بین‌المللی برای مؤسساتی از جمله بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول نوشته شده، آمده است که کمبود شدید نقدینگی کشور قبل از تسلط طالبان بر کابل آغاز شده بود.
در این گزارش از نحوه مدیریت بحران ماه‌های قبل از تسلط طالبان از جمله تصمیمات مربوط به حراج مقادیر زیاد دلار و انتقال پول از کابل به شعب ولایتی انتقاد شده است.
در این گزارش، که توسط رویترز مشاهده شده، آمده است: «ذخایر ارزی در صندوق‌های بانک مرکزی در کابل تمام شده و بانک مرکزی نمی‌تواند درخواست‌های نقدی را برآورده کند.»
این گزارش می‌گوید: «بزرگ‌ترین دلیل این مشکل سوء مدیریت بانک مرکزی قبل از تسلط طالبان است.»
شاه محرابی، رییس کمیته حسابرسی بانک مرکزی افغانستان که قبل از روی‌کارآمدن طالبان در نظارت بر بانک کمک می‌کرد و هنوز هم در پست خود حضور دارد، از اقدامات بانک مرکزی دفاع کرد و گفت که این بانک در تلاش بود تا جلوی افزایش (حجم) پول افغانی را بگیرد.
میزان کمبود پول نقد را می‌توان به وضوح در جاده‌های شهرهای افغانستان مشاهده کرد؛ مردم ساعت‌ها در صف ایستاده‌اند تا پس‌انداز دلاری خود را بگیرند، در حالی‌که محدودیت‌های شدیدی در میزان برداشت پول اعمال شده است.
حتی قبل از فروپاشی دولت تحت حمایت غرب، اقتصاد با مشکل روبه‌رو بود، اما بازگشت طالبان و پایان ناگهانی میلیاردها دلار کمک‌های خارجی این کشور را در بحران عمیقی فرو برده است.
قیمت محصولات اصلی مانند آرد افزایش یافته و کار به‌شدت کاهش یافته است. میلیون‌ها نفر با رسیدن زمستان با گرسنگی مواجه خواهند شد.
کمک‌ها متوقف می‌شود
به گفته سه نفر مطلع از موضوع در دولت قبل، بانک مرکزی افغانستان به محموله‌های نقدی ۲۴۹ میلیون دلاری متکی بود که تقریبا هر سه ماه یکبار در جعبه‌های اسکناس ۱۰۰ دلاری تحویل داده می‌شد و در انبارهای بانک مرکزی و کاخ ریاست‌جمهوری ذخیره می‌شد.
میزان پول نقد در وضعیتی کاهش یافته که قدرت‌های خارجی از ارتباط مستقیم با طالبان که علیه سربازان خارجی و دولت برکنارشده می‌جنگیدند، طفره می‌روند. جنگی که در آن هزاران نفر، اکثرا غیرنظامیان، جان باخته‌اند.
بانک مرکزی افغانستان که به دلیل دریافت کمک از کشورهایی مانند ایالات متحده نقش کلیدی در افغانستان ایفا می‌کند، روز چهارشنبه اعلام کرد که برنامه‌ای را برای تأمین نیازهای ارزی این کشور نهایی کرده است، اما هیچ جزئیاتی ارائه نشد.
بحران شدید ارزی، طالبان را در برآوردن نیازهای اساسی، از جمله پرداخت هزینه برق یا توزیع حقوق کارکنان دولت، که برخی از آن‌ها ماه‌هاست به تعویق افتاده، به مشکل برخورده است.
تقریبا ۹ میلیارد دلار ذخایر خارجی افغانستان به محض تصرف کابل توسط طالبان مسدود شد و باعث شد تنها پول نقد موجود در انبارها برای بانک مرکزی باقی بماند.
براساس این گزارش، بانک مرکزی افغانستان بین اول جولای تا ۱۵ آگوست ۱و نیم میلیارد دلار به فروشندگان ارز خارجی حراج کرد که به گفته بانک «بسیار زیاد» بود.
این بانک می افزاید: «تا ۱۵ آگوست، بانک مرکزی ۷۰۰ میلیون دلار و ۵۰ میلیارد افغانی (۵۶۹ میلیون دلار) بدهی قابل توجهی به بانک‌های تجاری داشت.»
مهرابی، رییس بانک مرکزی افغانستان گفت، اگرچه اعلام شده بود که تقریبا ۱.۵ میلیارد دلار حراج شده، اما مبلغ واقعی ۷۱۴ میلیون دلار بود.
وی گفت که بانک مرکزی «حراج ارزی خود را برای کاهش استهلاک و تورم ادامه داده است».
از دست‌دادن پول؟
در این گزارش همچنین تصمیم بانک مرکزی افغانستان مبنی بر انتقال بخشی از ذخایر بانک به شعب ولایات مورد انتقاد قرار گرفته، زیرا همزمان با پیشروی نیروی طالبان در سراسر این کشور در اواخر ۲۰۲۰، این ذخایر در معرض خطر بود.
گفته می‌شود که در پایان سال ۲۰۲۰ حدود ۲۰۲ میلیون دلار در این شعب نگهداری می‌شد، در حالی‌که در سال ۲۰۱۹، این ذخیره ۱۲.۹ میلیون دلار بود و با شروع سقوط ولایت‌ها به دست طالبان، پول نقد جابه‌جا نشد.
در گزارش آمده است: «گزارش می‌شود مقداری پول از شعب ولایات گم (سرقت) شده است.»
محرابی گفت که بانک مرکزی در حال تحقیق درباره پول «سرقت‌شده» از سه شعبه خود است، هرچند که گفته می‌شود کار طالبان نیست. وی جزئیات بیشتری ارائه نکرد.
اجمل احمدی، رییس سابق بانک مرکزی افغانستان، که یک روز پس از سقوط کابل کشور را ترک کرد، به ایمیل‌ها و پیام‌های دیگر برای توضیح در مورد اقدامات وی و این بانک در ماه‌های قبل از بازگشت طالبان به قدرت، پاسخ نداد.
احمدی در تویتر خود در هفته‌های اخیر گفته است که تمام تلاش خود را برای مدیریت اوضاع انجام داده و دلیل هرگونه کمبود نقدینگی را مسدود شدن دارایی‌های بانک مرکزی در خارج از افغانستان می‌داند.
وی در اظهارات خود همچنین گفت که بانک مرکزی قبل از سقوط کابل اقتصاد را به خوبی مدیریت کرده بود و از ترک کارمندان احساس بدی داشت اما از خطری که جانش را تهدید می‌کرد می‌ترسید. او گفته که هیچ پولی از هیچ حساب ذخیره‌شده دزدیده نشده است.