سرویس جهان مشرق - دولت ترکیه و شخص رجب طیب اردوغان رئیس جمهور این کشور که طی ۲۰ سال گذشته ریاست حزب حاکم در این کشور را در اختیار داشته، این روزها در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی شرایط مناسبی ندارد. درحالی که ارزش لیره این کشور روز به روز با کاهش مواجه است، اوضاع نیروهای نظامی این کشور در جبهه سوریه نیز مناسب نیست و در عین حال افزایش محبوبیت امام اوغلو شهردار منتخب استانبول و یکی از گزینه‌های احتمالی ریاست اپوزیسیون ترکیه در انتخابات ریاست جمهوری آینده نگرانی‌هایی را برای اردوغان ایجاد کرده است. مهم‌ترین چالش‌های این روزهای اردوغان را می توان در موارد زیر برشمرد:
الف: شکست راهبرد سیاست خارجی:
در شرایط کنونی بزرگ‌ترین نگرانی خارجی اردوغان را می‌توان افزایش تنش ترکیه با روسیه و آمریکا دانست. اختلافات موجود میان ترکیه و روسیه تاثیر منفی در شرایط نظامیان این کشور در سوریه گذاشته و سرنوشت آنها را با ابهام مواجه کرده است. در همین رابطه جمعه گذشته در حمله‌ای که به یک کاروان نظامی ترکیه در منطقه معرة مصرین در ادلب صورت گرفت، دو نظامی ترک کشته و ۵ نفر دیگر زخمی شدند.
بعد از اینکه نشست ماه گذشته اردوغان با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه با چالش همراه شد و به موفقیت قابل توجهی دست پیدا نکرد، روسیه به تازگی با صدور بیانیه‌ای بر حق رسمی دمشق در بازپس گیری تمامی اراضی این کشور از جمله ادلب تاکید کرده است. این موضوع می‌تواند نشان دهنده چراغ سبز مسکو برای افزایش حملات ارتش سوریه به ادلب باشد که ممکن است از حمایت نظامی و لجستیک روسیه نیز برخوردار شود و نیروهای ترک را در شرایط نامساعدی قرار دهد.
آغاز حملات موشکی در منطقه سرمدا در نزدیکی ادلب نشان دهنده توافق سوریه و روسیه برای پایان دادن به منطقه امن ترکیه در شمال غرب این کشور است و این حمله که مواضع وابسته به گروه تروریستی هیئت تحریر شام را هدف قرار داد، باعث کشته شدن ۴ تن از رهبران آنها شده و یک کارخانه گاز وابسته به شرکت سوخت وتد که تحت کنترل این گروه تروریستی در آمده بود را منهدم کرد. گرچه اطلاعات میدانی نشان از آغاز فعالیتهای نظامی ترکیه برای تحت کنترل گرفتن شهر تل رفعت حکایت دارد، اما به نظر می‌رسد این اقدام آنکارا جدی نیست، همانطور که حملات مشترک روسیه و سوریه ضد منافع ترکیه در سوریه نیز تنها برای اثبات جدیت طرفین در درخواست مطالباتشان از آنکارا مطرح شده و دست کم در کوتاه مدت به صورت جدی دنبال نخواهد شد. شهر تل رفعت تحت اختیار کردهای مورد حمایت روسیه قرار دارد و حمله به آن به معنی اعلان جنگ به مسکو است.
حمله توپخانه‌ای ارتش سوریه به محل تجمع فرماندهان تحریرالشام
در طرف مقابل؛ اردوغان عملیات نظامی خود در سوریه را با حمایت دونالد ترامپ رئیس‌جمهور وقت آمریکا آغاز کرد، اما در ادامه مجبور به توافق با پوتین برای جلوگیری از پیشروی نیروهای نظامی سوریه شد تا موجودیت نظامی ترکیه در دو منطقه کوچک تل ابیض و رأس العین باقی بماند.
با وجود اینکه ترکیه و آمریکا طی ماه‌های اخیر با چالش‌های متعددی مواجه شده‌اند. ترکیه وقتی با مخالفت آمریکا با فروش سامانه ضد موشکی پاتریوت مواجه شد، پیشنهاد خرید سامانه روسی اس ۴۰۰ را مطرح کرد و همین موضوع خشم واشنگتن را برانگیخت. از سوی دیگر تلاش اردوغان برای گسترش مناسبات با مسکو واکنش‌هایی را از سوی کاخ سفید به دنبال داشته است و همین موضوع اجرای قراردادهای تسلیحاتی و اقتصادی میان دو طرف را به حالت تعلیق در آورده است. اردوغان اما با ارائه پیشنهاد خرید هواپیماهای اف ۱۶ آمریکا و سامانه اس ۴۰۰ روسیه به دنبال بازی با دو اهرم روسیه و آمریکا است تا بتواند در این میان اهداف خود را محقق کند. شاید این بازی دو گانه معنای همان راهکارهای ویژه‌ای باشد که اردوغان در اظهارات خود به آن اشاره کرده و طی سالهای اخیر نشان داده که به خوبی در تحقق اهدف آنکارا از طریق بازی‌های متناقض در منطقه خبره است.
ب: امنیت داخلی:
در عرصه امنیت داخلی، دو موضوع مهم در حال حاضر در اولویت اردوغان قرار دارد. موضوع اول بستن کامل مرزها و جلوگیری از ورود آوارگان بیشتر سوری به خاک این کشور است. چرا که افکار عمومی ترکیه بویژه در شرایط اقتصادی نابسامان کنونی دیگر حضور این افراد در خاک خود را نمی‌پذیرد. نکته دوم از بین بردن تمامی کانال های نفوذ عناصر مسلح کُرد از شمال سوریه است که می‌تواند تهدیدات امنیتی برای ترکیه ایجاد کند. در حال حاضر با حضور نیروهای نظامی ترکیه در خاک سوریه این تهدیدات در این مناطق نیز نظامیان ترک را هدف قرار می‌دهد، اما توافق این کشور با روسیه که مبتنی بر تعهد اردوغان به خروج گروه‌های مسلح از ادلب بود، جلوی چنین اقداماتی را می گرفت.
نقض پیمان اردوغان در خروج گروه تروریستی تحریر الشام از ادلب اما باعث شکست این توافق شد و این موضوع می‌تواند بیش از پیش نظامیان ترکیه را با خطر مواجه کند. خطری که از جمعه گذشته آغاز شده و احتمالا حلقه‌های این زنجیره تروریستی در روزها و ماه‌های آینده نیز ادامه داشته باشد.
ترکیه در حملات جمعه گذشته به کاروان نظامی خود یک گروه تروریستی به نام "گردان‌های ابوبکر" را مسئول انجام این حمله تروریستی دانست.
تأثیرات این حمله به حدی بود که رجب طیب اردوغان حملات اخیر ضد نیروهای کشورش در سوریه را کمرشکن توصیف کرده و از عزم این کشور برای از بین بردن این تهدیدات از طریق همکاری با کشورهای مرتبط یا "ابزارهای ویژه" ترکیه خبر داد.
لحظه انفجار بمب کنار جاده‌ای و انهدام خودروی نظامی ارتش ترکیه در استان ادلب
از سوی دیگر ترکیه با آغاز عملیات جدید در سوریه نمی‌تواند جلوی چنین تهدیدی را بگیرد، چرا که این عملیات در نوع خود چالشی جدید ضد روسیه و آمریکا خواهد بود که متحدان خود را در خطر می بیند. طبعا محور مقاومت و سوریه نیز در سایه آرامشی که طی ماه‌های اخیر داشته، در این عرصه ساکت نخواهند ماند. به این ترتیب است که اردوغان بن بست پیچیده‌ای را پیش روی خود می‌بیند که خروج از آن مستلزم تغییرات دردناک در سیاست خارجی این کشور است.
ج: اقتصاد شکننده
گرچه بهبود شاخص‌های اقتصادی از زمان روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۲ تا کودتای نافرجام در این کشور در جولای سال ۲۰۱۶ روندی روز افزون به خود گرفته بود، اما بعد از این سال با افت مستمر همراه شد. در حالی که افزایش هزینه‌های امنیتی ترکیه و کاهش سرمایه گذاری خارجی بعد از این کودتای نافرجام به علاوه ماجراجویی‌های دولت اردوغان در سوریه و عراق و افزایش هزینه های نظامی این کشور، اقتصاد ترکیه را تحت تاثیر قرار داده بود، شیوع بیماری کرونا به شدت اقتصاد توریسم‌محور ترکیه را متضرر کرد تا این کشور چالش‌های اقتصادی متعددی را شاهد باشد. به این ترتیب ارزش لیر ترکیه طی سالهای اخیر روند نزولی به خود گرفته و رشد آمار بیکاری در جامعه از میان فارغ التحصیلات دانشگاه‌ها به رقم نگران کننده‌ای رسیده است.
بر اساس آخرین آمار مراکز رسمی ترکیه که در آگوست ۲۰۲۱ منتشر شده، میزان تورم سالیانه این کشور در سال جاری ۱.۱۲ درصد افزایش پیدا کرده و به رقم ۱۹.۲۵ درصد رسیده است. تورم و نوسانات قیمت در بخش مسکن نیز به حد بی‌سابقه‌ای افزایش پیدا کرده است.
با این وجود ماجراجویی‌های خارجی اردوغان باعث شده ترکیه در شرایط نابسامان اقتصادی کنونی خود مجبور به افزایش ۳۰ درصدی بودجه نظامی‌اش شود. این موضوع را فواد اوکتای معاون رئیس جمهور ترکیه اعلام و تاکید کرد که بودجه نظامی این کشور در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۳۹.۷ میلیارد لیره (معادل ۱۵.۱ میلیارد دلار) بود که قرار است به ۱۸۱ میلیارد لیره در سال آینده افزایش پیدا کند.
اوضاع نابسامان اقتصادی در ترکیه در سایه وجود حدود سه و نیم میلیون آواره سوری در خاک این کشور در شرایطی تشدید شده که در خصوص اقدامات آینده آنکارا در سوریه نیز اختلافات شدیدی میان اردوغان با پوتین و جو بایدن وجود دارد.
به این ترتیب گرچه رجب طیب اردوغان و موانع قانونی برای رسیدن به پست ریاست جمهوری خود را یک دوره دیگر از پیش رو برداشته اما به نظر می رسد در سایه ادامه اوضاع کنونی کشور و افزایش محبوبیت و اعتبار رقبای احتمالی اردوغان، وی در انتخابات اینده راه سختی را پیش روی خود خواهد داشت.