سرویس جهان مشرق _ کسری بودجه در عربستان طی سالهای گذشته یک سناریو تکراری بوده است؛ به ویژه اینکه بعد از آغاز جنگ ویرانگر یمن بخش عمده ای از بودجه این کشور صرف خرید تجهیزات نظامی شد.
شکست؛ نتیجه هزینه چشمگیر عربستان در جنگ یمن
اخیرا «فایننشال تایمز» در گزارشی به موضوع بخش دفاعی عربستان پرداخته و نوشت که این کشور سالانه ۵۷ میلیارد دلار صرف هزینه‌های نظامی میکند که یکی از بزرگترین بودجه‌های جهان است. براساس اعلام موسسه «تحقیقات صلح بین المللی استکهلم»، عربستان تنها در سال گذشته، ۵۷ میلیارد دلار برای حفاظت از خود هزینه کرد.
همین موسسه ماه گذشته بر اساس تحقیقات خود اعلام کرد که صادرات سلاح آمریکا ۳۷ درصد از فروش جهانی تسلیحات جهانی را از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ به خود اختصاص داده و این کشور به ۹۶ کشور در جهان سلاح فروخته است که نیمی از سلاح‌های فروخته شده آمریکا به منطقه غرب آسیا ارسال شده است. در این میان عربستان سعودی بزرگترین وارد کننده سلاح از آمریکاست که میزان واردات سلاح این کشور از سال ۲۰۱۶ تا سال ۲۰۲۰ به ۱۲.۶ میلیارد دلار رسیده است. همچنین دولت «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا به تازگی از یک قرارداد نظامی تازه با عربستان خبر داده است. به گفته وزارت خارجه آمریکا ارزش این قرارداد تسلیحاتی ۶۵۰ میلیون دلار برآورد شده است و کنگره ۳۰ روز فرصت خواسته است تا آن را بررسی کند.
در گزارش پیشین موسسه صلح استکهلم نیز عربستان در پنج سال نخست جنگ یمن بزرگترین وارد کننده سلاح در جهان بوده است و آمریکا و انگلیس بدون نگرانی از خالی شدن سلاح‌هایشان بر سر کودکان یمنی صادرات سلاح خود به عربستان را افزایش نیز داده‌اند.
هزینه های نظامی عربستان سعودی در جنگ یمن به ویژه بعد از افزایش قدرت موشکی جنبش انصارالله و حملات مرگبار و مکرر آن به عمق عربستان از جمله تاسیسات نفتی این کشور، به شکل قابل توجهی افزایش پیدا کرد. در این میان آمریکا مهمترین منبع تامین تسلیحات ریاض در جنگ یمن بود؛ با این وجود این هزینه هنگف در بخش نظامی نتیجه چشمگیری برای سعودیها نداشت و جبهه داخلی این کشور در برابر حملات انصارالله روز به روز آسیب پذیرتر می شود.
عربستان برای نخستین بار از زمان آغاز جنگ یمن بودجه نظامی خود را کاهش داد
اما چندی قبل عربستان هنگام بستن بودجه سال جدید میلادی اعلام کرد که قصد دارد هزینه‌های نظامی خود را در سال ۲۰۲۲، بیش از ۱۰ درصد نسبت به سال قبل کاهش دهد. در بیانیه بودجه عربستان آمده است که با کاهش ۱۰.۲ درصدی از برآورد هزینه های ۱۹۰ میلیارد ریالی در سال ۲۰۲۱، عربستان سعودی قصد دارد در سال ۲۰۲۲، مبلغ ۴۵.۵۸ میلیارد دلار را برای هزینه های نظامی اختصاص دهد.
این برای نخستین بار از سال ۲۰۱۳ تاکنون است که بودجه سالانه عربستان سعودی نه تنها دچار کسری بودجه نیست بلکه مازاد بودجه نیز پیش بینی شده است. این اضافه بودجه به میزان ۲۴ میلیارد دلار (معادل ۹۰ میلیارد ریال سعودی) یعنی ۲.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی است.
همزمان با آن پیش بینی میشود که عربستان قیمت نفت را نیز افزایش دهد. درحالی که اکنون قیمت هر بشکه نفت ۴۰ تا ۵۰ دلار معامله میشود عربستان بودجه سال۲۰۲۲ را بر این اساس تنظیم کرده که قیمت هر بشکه نفت ۸۰ دلار باشد. بر همین اساس انتظار میرود درآمد نفتی عربستان در سال آینده افزایش پیدا کند بدین ترتیب مقامات سعودی امیدوارند کابوس کسری بودجه در سال جدید دست از سر آنها بردارد.
مسئولان عربستان ابراز امیدواری کرده اند که این مازاد بودجه در سال ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ نیز ادامه داشته باشد.
اما چرا سعودیها به یکباره تصمیم گرفتند بودجه نظامی سال آینده را کاهش دهند؟
تحلیلگران امور منطقه درخصوص انگیزه و عوامل پشت پرده این اقدام عربستان قبل از هرچیزی به جنگ یمن اشاره میکنند. از نزدیک به ۷ سال گذشته تاکنون یعنی از زمان آغاز جنگ یمن، در حالی که به اعتراف مقامات رسمی عربستان بخش‌های مختلف اقتصاد این کشور آسیب زیادی دیده و تشدید مالیات‌ها اعتراض مردم را برانگیخته است، بخش قابل توجهی از بودجه عربستان همواره صرف خرید سلاح برای استفاده در جنگ یمن میشد.
اکنون بعد از نزدیک به ۷ سال مردم عربستان میبینند در حالی که بودجه نظامی این کشور طی این سالها از مرز ۴۰۰ میلیارد دلار نیز گذشته، عملا دستاوردی برای سعودیها نداشته و نتیجه آن حملات مکرر انصارالله به عمق عربستان است. البته به دلیل پنهان کاری مقامات سعودی درخصوص هزینه های نظامی، برآورد دقیق این هزینه در جنگ یمن دشوار است و بسیاری معتقدند پولی که ریاض تاکنون صرف جنگ ویرانگر یمن کرده بسیار بیشتر از این است.
از طرف دیگر طرح رویایی موسوم به چشم انداز ۲۰۳۰ محمد بن سلمان ولیعهد سعودی علی رغم هزینه هنگفتی که برای این کشور داشته و بخش عمده آن از جیب ملت عربستان میرود، هنوز نتیجه‌ای روی زمین نداشته است. به ویژه شهر خیالی نئوم که ۵۰۰ میلیارد دلار برای ملت عربستان هزینه دارد و همچنین آوارگی بخش بزرگی از جمعیت ساکن در سواحل دریای سرخ را به همراه داشته، انتقادات بسیاری از کارشناسان و ملت سعودی را برانگیخته است.
از سال ۲۰۱۷ و زمانی که محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد عربستان منصوب شد، عملا زمام امور در این کشور را بر عهده گرفته و پدرش «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه سعودی صرفا یک نقش نمادین داشت. علاوه بر آن بن سلمان طی این سالها تکاپوی زیادی برای تصاحب تاج و تخت پدر انجام داده و از سرکوب هیچ مخالفی از جمله شاهزادگان سعودی که بارزترین آنها «محمد بن نایف» ولیعهد سابق عربستان میباشد، دریغ نکرده است. بن سلمان در این مسیر تاوان جنایتهایی همچون قتل وحشیانه «جمال خاشقجی» روزنامه نگار منتقد سعودی را به جان خرید؛ به طوری که اکنون به ویژه در کشورهای غربی بن سلمان را به «آقای اره» ملقب کرده اند. همچنین از سال ۲۰۱۸ و بعد از قتل خاشقجی بن سلمان در مرحله انزوا قرار گرفت و در بسیاری از کنفرانس‌ها و مراسم‌های رسمی غایب بوده است.
آیا بن سلمان به تخت پادشاهی عربستان نزدیک شده است؟
اما در مرحله فعلی ولیعهد جوان و بلندپرواز سعودی احساس میکند همه این تلاشها نتیجه داده و او اکنون در یک قدمی تخت پادشاهی عربستان قرار دارد؛ جایی که چند روز قبل «مجتهد» افشاگر اسرار آل سعود در توییتی اعلام کرد: حرف و حدیث‌ها این روزها درباره تدارکات دیوان پادشاهی و سایر مقامات برای اعلام پادشاهی محمد بن سلمان صحت دارد و سطح تدارکات و آمادگی‌ها برای آن، به سطح شکوه امپراتوری نزدیک‌تر است.
البته متولیان تدارکات از موعد این مراسم اطلاعی ندارند و مشخص نیست که واقعا این مراسم برگزار میشود یا اینکه صرف آمادگی برای اجرا در صورت مرگ پادشاه است.
بر این اساس ناظران معتقدند، بن سلمان که با اقدامات سرکوبگرانه و جنگ ویرانگر یمن بخش زیادی از مشروعیت مردمی خود را از دست داده اکنون که تصور میکند در آستانه نشستن بر تخت پادشاهی قرار دارد تصمیم گرفته با اقداماتی چون کاهش بودجه نظامی در وهله نخست از فشارهایی که به دلیل حواشی جنگ یمن بر او وارد شده بکاهد و از طرف دیگر وعده اصلاحات در بخش اقتصادی عربستان را بدهد.
با این وجود برخی موسسات و کارشناسان امور اقتصادی بر این باورند که این چشم انداز عربستان برای مازاد بودجه تا حدی دور از واقعیت است.
در این زمینه وبسایت بین المللی S&P Global متخصص در امور اقتصادی در گزارشی اعلام کرد که پیش بینی میشود مازاد بودجه عربستان با افزایش مالیات‌ها تامین شود و درواقع «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی قصد دارد طرح اقتصادی خود را با سرمایه‌گذاری روی معیشت مردم به انجام برساند. این وبسایت اعلام کرد تصمیم عربستان در مسیر دستیابی به مازاد بودجه ربطی به اصلاحات و چشم انداز ۲۰۳۰ نداشته و درواقع قرار است این پول از جیب مردم تامین شود.
همچنین از آنجایی که عربستان یک کشور نفتی محسوب میشود و عمده درآمد این کشور وابسته به نفت است، کارشناسان اقتصادی پیش بینی میکنند در سایه احتمال تدوام شیوه اپیدمی کرونا ممکن است بازارهای نفت در سراسر جهان مجددا دچار نوسان گردند و به همین دلیل عربستان نمی‌تواند به طور قطعی روی فروش هر بشکه نفت به قیمت ۸۰ دلار حساب باز کند.