به گزارش مشرق به نقل از شبکه ایران، تحریم خرید نفت ایران از سوی کشورهای اروپایی و هراس شیخ نشین های جنوب خلیج فارس از احتمال اجرایی شدن برخی سناریوهای قهری از سوی ایران، بار دیگر رویای دور زدن تنگه هرمز را به موضوع داغ رسانه های غربی و منطقه ای تبدیل کرده است.

هرمز؛ هارتلند جهان

تنگه هرمز، آبراهی 158 کیلومتری با عرضی بین 56 تا 180 کیلومتر است که دریای عمان را به خلیج فارس متصل می سازد، این گذرگاه دریایی به دلیل عبور روزانه بیش از 17 میلیون بشکه نفت خام (معادل ۴۰ درصد کل نفت حمل شده توسط نفت‌کش‌ها و نزدیک به ۲۵ درصد کل عرضه جهانی نفت) اهمیتی فوق العاده دارد به گونه ای که در جغرافیای سیاسی به عنوان هارتلند جهان از آن یاد می شود.

در دو دهه گذشته و همزمان با کاهش تولید نفت در اکثر مناطق جهان همچون اروپا و آمریکای شمالی و حوزه خلیج مکزیک، میزان وابستگى به نفت خلیج‏فارس دو برابر شده است به طوری که از حدود یکهزار و 200 تا یکهزار و 300 میلیارد بشکه کل ذخایر نفت جهان، 800 میلیارد بشکه آن در منطقه خلیج فارس قرار گرفته است. 

البته هرمز تنها یک تنگه نفتی نیست. صدور سالانه حدود 70 میلیون تن LNG آن هم فقط توسط کشور کوچک قطر به بازارهای شرق، جنوب شرق آسیا، اروپا و حتی امریکای جنوبی، نشان می دهد که کاربری های این تنگه استراتژیک، متنوع تر شده است.

همزمان با کوچکترین اختلالی در تردد کشتی‌های نفتکش و LNG بر در تنگه هرمز و خلیج فارس، بدون شک قیمت نفت خام در مدت کوتاهی با یک شوک قیمتی عظیم روبرو خواهد شد و پیش بینی سرنوشت اقتصاد و امنیت جهانی در پی هر گونه خدشه احتمالی به روند عادی انتقال انرژی غیر ممکن است.

اهمیت غیر قابل احصای این تنگه ایرانی، موجب شده است که سران غربی، از ترس کابوس بحران انرژی در جهان، همواره شیخ نشین های خلیج فارس را به دور زدن این تنگه ترغیب کنند.

6 مسیر روی میز

  

همانطور که در تصویر بالا مشخص است، 6 پیشنهاد برای دور زدن تنگه هرمز توسط کشورهای منطقه مورد بررسی قرار گرفته است. به جز 4 مسیری که وضعیتشان در جدول آمده و بهره برداری از آن ها در دستور کار قرار گرفته، خط لوله عربستان - یمن، به دلیل نگرانی از تسلط شیعیان بر یمن، و خط لوله عربستان – مسقط به دلیل اینکه از نظر جغرافیای نظامی شرایط نامساعدی دارد؛ از دستور کار خارج شده است.

خط لوله کهنه عربستان

خبرگزاری رویترز به نقل از منابع آگاه خود از تلاش عربستان سعودی برای بازسازی خط لوله قدیمی انتقال نفت عراق با هدف دور زدن تنگه هرمز خبر داده است. این خط لوله از جنوب عراق آغاز و با عبور از عربستان سعودی به دریای سرخ می رسد. ظرفیت این خط لوله تا کنون اعلام نشده و ادعا می شود عربستان سعودی در 5 ماه نخست سال جاری میلادی بارها به صورت آزمایشی از این خط لوله استفاده کرده است.

سابقه احداث این خط لوله به جنگ نفت کش ها در خلیج فارس باز می گردد که در دهه 1980 در عربستان سعودی ساخته شد، اما از زمان حمله صدام به کویت در سال 1990، نفت عراق را حمل نکرده است. عربستان سعودی، این خط لوله نفتی را در سال 2011 به در ازای طلبی که از عراق داشت، از آن خود کرد.

امارات در پی خط لوله فجیره – ابوظبی

احداث این خط لوله در سال 2008 میلادی به یک پیمانکار چینی واگذار شد و ظرفیت نهایی آن 1.8 میلیون بشکه در روز است. امارات هم اکنون روزانه 2.6 میلیون بشکه نفت تولید می‌کند.

قرار است این خط لوله 360 کیلومتری، نفت تولیدی در شرق ابوظبی را از میادین نفتی "حبشان" به "بندر فجیره" در ساحل دریای عمان منتقل کند تا مسیر های صدور نفت امارات متنوع تر شود. بر اساس گفته های وزیر نفت امارات، محمد الحملی، این خط لوله آماده بهره‌برداری است و بزودی با ظرفیت اولیه انتقال روزانه 1.4 میلیون بشکه نفت خام به بهره برداری خواهد رسید. این در حالی است که بهره برداری از این خط لوله چند بار به دلیل مشکلات بروز کرده در آزمایشات ابتدایی به تاخیر افتاده و کارشناسان نسبت به کیفیت آن ابراز تردید کرده اند.

بن بست 33 ساله

در میان رویای 33 ساله اعراب برای دور زدن تنگه هرمز، احداث خط لوله انتقال نفت در حالی به عنوان عملی ترین شیوه در دستور کار قرار گرفته است که مقایسه مجموع تولید روزانه امارات و عربستان (13 میلیون بشکه در روز) با ظرفیت انتقال دو خط لوله ای مذکور (حداکثر 3.5 میلیون بشکه در روز) نشان می دهد که این دو کشور در بهترین حالت، ناچارند روزانه بیش از 9 میلیون بشکه نفت خود را از تنگه ایرانی هرمز عبور دهند! این در شرایطی است که سایر کشورهای صادر کننده نفت همچون کویت، قطر، بحرین و عراق هیچ گزینه ای جز انتقال نفت از تنگه هرمز را در اختیار ندارند، حتی صادرات عمان نیز با وجود قرار گرفتن در سوی دیگر تنگه، با تهدیدات جدی رو بروست.

به  15 میلیون بشکه نفتی که تحت هر شرایطی باید از تنگه هرمز عبور کند، باید حجم بسیار عظیم صادرات و واردات سایر کالاهای کشورهای حوزه خلیح فارس را هم اضافه کرد.

روی آوردن عربستان سعودی به بازسازی خط لوله کهنه و زنگار گرفته صدام، و خودداری کویت، قطر، بحرین و عراق از احداث خطوط لوله جدید نشان دهنده هزینه های سرسام آوری است که این راهبرد را عملا غیرقابل اتکا کرده است.

علاوه بر هزینه های کمر شکن، تامین امنیت خطوط انتقال انرژی نیز کار بسیار مشکلی است؛ در حال حاضر شاهدیم که خط لوله گاز مصر به اسراییل با وجود این که در عمقی زیاد از زیر زمین عبور کرده، مرتب مورد حمله قرار می‌گیرد. همچنین در زمان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران صادرات نفت خام عراق از خط لوله جیحون دائما متوقف می‌شد.

این نخستین باری نیست که رسانه های غربی و مقامات کشورهای عربی ادعای دور زدن تنگه هرمز را مطرح می کنند؛ به عبارت دیگر، این ادعا به تعداد دفعات بالاگرفتن سطح تنش میان کشورهای غربی با جمهوری اسلامی و احتمال حاکم شدن معادلات جدید بر تنگه هرمز، تکرار شده است.

تکرار پیاپی این ادعا و بی عملی تقریبا مطلق کشورهای عربی در کنار توجه به اهمیت حیاتی صادرات نفت، نشان می دهد که رویای دور زدن تنگه هرمز، با بن بستی سخت مواجه است که با گذشت 33 سال، عبور از آن همچنان غیر ممکن نشان می دهد.