به گزارش مشرق از طرقبه شاندیز (بینالود)، رسومات کهن و دیرینه که ریشه در عقاید و باورهای مردمی دارد همواره مورد توجه افراد جامعه است و با گذشت زمان زیادی که از پیدایش آن می گذرد بازهم در هر زمانی که برگزار شود جذابیت‌های خاص خود را دارد.
نوروز نیز رسوم، آداب خاص و منحصر به خودش را در جای جای این سرزمین باشکوه دارد، آداب و رسومی که نشان از اصالت، باورها و اعتقادات مردم همان منطقه دارد. بعضی از این آداب و رسوم در همه جای کشور مشترک است اما بعضی از آنها فقط خاص مردم یک شهر و روستا است.
شهرستان طرقبه شاندیز و روستاهای زیبای آن علاوه بر جاذبه های توریستی و گردشگری، طبیعت زیبا و چشم نوازش، برای عید نوروز آداب و رسوم خاصی دارد که این آداب و سنن در بعضی از روستاهای آن مربوط به مردم همان منطقه است و در بعضی از نقاط دیگر نیز مشترک. به عنوان مثال می توان به مراسم سنتی «سمنوپزان» اشاره کرد که در اکثر نقاط شهرستان طرقبه شاندیز هنوز هم پابرجاست، یک رسم نیک و قدیمی که ریشه در اعتقادات مذهبی و باورهای بومی مردم دارد. اما آنچه که باعث جذابیت و شکوه این رسم به جامانده از گذشتگان شده است، جنبه های مشارکتی و اجتماعی این سنت زیبا است، آیین و رسمی که از همه طبقات اجتماعی در کنار هم قرار می گیرند و از همان ابتدای شروع این فعالیت نیکوی اجتماعی تا پایان آن که تقسیم همان تلاش و نتیجه بین عموم است همه کارها گروهی و مشارکتی انجام می شود و یک هدف مشترک را دنبال می کنند.
یک رسم ۵۰ ساله
روستای حصار گلستان در بخش طرقبه که چندین سال است به شهر طرقبه الحاق شده است و جزو محلات این شهر است اکنون با نام محله حصار شناخته می شود، از مناطق خوش آب و هوا و سرسبز در جنوب غرب مشهد و در حوالی شهر طرقبه است، این محله از شهر طرقبه نیز در گذشته آداب و رسوم خاصی برای عید نوروز داشته است که در طول زمان بعضی از آنها از بین رفته اند و برخی هنوز پابرجا مانده اند.
یکی از این رسوم سمنوپزان، از رسوم ۵۰ ساله مخصوص نوروز در حصار طرقبه با مشارکت و همت اهالی برگزار می شود. در روزهای نزدیک به عید نوروز در محله حصار یکی از آداب و رسومی که شور و حال تازه ای در کنار تازه شدن رنگ و روی طبیعت و آمدن بهار به محله می بخشد آیین سمنو پزان است که از قدیم توسط زنان روستا انجام می شده و هم اکنون نیز این رسم زیبا ادامه دارد، پخت سمنو در محله حصار طرقبه بیش از ۵۰ سال قدمت دارد، زنان محله دیگ سمنو را به نام حضرت زهرا (س) برپا می کنند و به نوعی تبرکی محسوب می شود، پخت سمنو از قدیم در مکان های مختلف محله حصار انجام می شده است اما مکانی به نام خیمه الحسین حدود ۴ سالی هست که میزبان سمنوپزان است، تکیه ملاعباس حصار که در بین مردم محله به خیمه الحسین معروف شده است یکی از بناهای تاریخی شهر طرقبه است، بنایی زیبا که در نگاه اول ببیننده بیشتر سبک بناهای تاریخی شهر یزد را تداعی گر است، بنایی که در عین سادگی شکوهی چشم نواز دارد با تلفیقی زیبا از خشت خام، کاه گل و چوب در دل بافت سنتی و قدیم محله جلوه گری می کند، میراثی گران بها به جامانده از دوران صفویه و قاجاریه که افراد بومی قدمتی ۵۵۰ تا ۶۰۰ سال برای آن ذکر کرده اند، این بنای تاریخی زیبا چندین بار مورد بازسازی و ترمیم قرار گرفته است، هر چند نگهداری و حفظ این مکان ارزشمند و میراث به جا مانده از گذشتگان این مرز و بوم به عهده میراث فرهنگی است اما متاسفانه آنطور که باید به این مکان تاریخی توجهی نشده و اداره میراث فرهنگی نسبت به حفظ این مکان تاریخی در وظایف خود کوتاهی داشته و این مکان زیبای سنتی و تاریخی گاهی مورد بی مهری هایی قرار گرفته است.
نمای داخلی خیمه الحسین نیز در عین سادگی شکوهی خاص دارد و هر ببینده ای را مجذوب خود می کند، انگار که سازندگان این مکان زیبا اصالت، هویت و باورهای عمیق مذهبی را با تک تک خشت و گل این تکیه سرشته اند حتی اگر برای اولین بار به اینجا قدم بگذاری آرامش خاص توام با معنویت آن در دل می نشیند و برای دقایقی از این دنیا مادی جدا می شوی و روحت به معنویتی خاص گره می خورد.
اکنون چند سالی است که رسم زیبای سمنو پزان با قدمتی ۵۰ ساله در محله حصار با آن ریشه ها و باورهای مذهبی که در اذهان مردم دارد که دیگ سمنو را به نام حضرت زهرا(س) می دانند در مکانی با قدمت ۵۵۰ ساله انجام می شود مکانی که به نام و برای عزاداری سرور و سالار شهیدان بنا گذاشته شده و هرساله ایام محرم و صفر میزبان خیل عظیم عاشقان حسینی است، اکنون میزبان دیگ های نذری شده است که به نام مادرش برپاشده اند، دیگ هایی که حلاوت و شیرینی را در روزهای استقبال از سال جدید و نوروز برای بانوان محله حصار دوچندان کرده است.
سنتی گروهی
مراحل تهیه وپخت سمنو از ابتدا تا انتها همه بر مبنای مشارکت و کار خیر خواهانه است، تدارک ملزومات این مراسم سنتی از یک ماه مانده به سال نو، با آوردن چوب و کنده خشک توسط مدیریت خیمه الحسین شروع می شود و از همان خرید گندم که خیلی آن را نذر می کنند برای پخت سمنو گرفته تا اهدای آرد و مشارکت در همه مراحل پخت سمنو و تا توزیع آن بین بانوان محله، همه و همه حاصل کار گروهی و مشارکت است.
بیش از ۲۰۰ نفر از بانوان محله حصار در سمنوپزان امسال مشارکت داشتند و سه دیگ برپاشد که برای حدود ۱۰۰۰ نفر سمنو تهیه شد.
پخت سمنو به این صورت است که جمعی از بانوان دور هم می نشینند و گندم مورد نیاز را تمیز می کنند و بعد آنها را تا سه روز در آب نم می گذارند و بعد از سه روز گندم ها را روی توری می ریزند و بعد از چند روز که جوانه زدند آنها را از روی تور جدا می کنند و داخل چرخ ریخته و بعد از چرخ کردن و گرفتن آب گندم ها آنها را داخل تشت و قابلمه می ریزند، البته در قدیم جوانه های گندم را با هاون و گوشت کوب می کوبیدند، ۱۰ تا ۱۵ نفر از زنانی که در این کار مهارت داشتند دور هم جمع می شوند و گندم ها را می کوبند، اما چندسالی است که دستگاهی تهیه شده و گندم ها را داخل آن خرد و کوبیده می شود، شیره اول گندم را که اصل شیره است و بسیار شیرین است کنار می گذارند و در مراحل آخر به سمنو اضافه می کنند و گندم ها را ۷ مرتبه دیگر می کوبند و با آرد خمیر می کنند. از نکات جالبی که برای هنگام پخت سمنو گفته اند این است که در جمع زنانی که در حال پخت سمنو هستند یک نفر از در وارد می شود و می گوید: «درب قلعه شیره آورده اند» و جمع زنان حاضر در پاسخ به او می گویند: «شیره ما شیرین تر است» و این اعتقاد را دارند که با گفتن همین جمله سمنو شیرین می شود و این جمله جمله خاصی است.
تمام این مراحل در شب با حضور چندین نفر از بانوان انجام می شود و صبح زود بعد آب گندم ها را در داخل دیگ ها می ریزند و آتش زیر دیگ را روشن می کنند و با مشارکت بانوان تا شب دیگ ها را هم می زنند تا وقتی که مواد داخل دیگ حالت سفت تری به خود بگیرد و در این حالت دیگ های سمنو را به اصطلاح محلی دم می کنند به این صورت که آتش زیر دیگ ها را برمی دارند و سر دیگ ها را می گذارند و از شب تا صبح دیگ ها به همین حالت باقی می مانند ساعت ۳ و نیم شب وقتی سر دیگ ها را می بندند و سمنو را دم می کنند، باحضور مداحان خیمه الحسین و خانم ها زیارت عاشورا، حدیث کسا و دعاهای مخصوص خوانده می شود و صبح روز بعد سر ساعتی که از قبل مشخص کردند خانم های محله با ظرف برای بردن سمنو می آیند و سر دیگ ها با ذکر صلوات باز می کنند و بانیان سمنو را بین خانم های شرکت کننده در سمنوپزان تقسیم می کنند.