شطرنج یکی از بازی‌های قدیمی و پرطرفدار در دنیا است که از سنین پایین تا بزرگسالان و حتی پیرمردها و پیرزن‌ها هم با آن بازی می‌کنند. شطرنج یک بازی دو نفره است که با 32 مهره انجام می‌شود و هر کدام از بازیکنان 16 مهره در اختیار دارند. صفحه شطرنج 64 مربع دارد که بازی بر روی آن انجام می‌گیرد. 

شطرنج در کنار ابزارهای آموزشی دیگر مانند لوازم التحریر مختلف می‌تواند هدیه خوبی برای کودکان باشد. ذره بین نیز یکی از این گزینه‌های کاربردی است که می‌تواند روحیه کنجکاو کودکان را تقویت کند. برای خرید ذره بین هم مانند شطرنج باید بدانید که  قیمت انواع ذره بین دیجیتال یا ساده در ابعاد کوچک و بزرگ آن با هم فرق دارد. ذره بین چراغ دار هم گزینه دیگری است که بچه‌ها به آن علاقه دارند. بنابراین این گزینه‌ها می‌تواند برای بچه‌ها جذاب و در عین حال سرگرم کننده و کاربردی باشند.

برای آموزش شطرنج به کودکان می‌توان از زبان ساده برای آنها استفاده کرد که ما در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.

گام اول چیدن مهره‌ها در صفحه

در گام اول برای یادگیری شطرنج  باید  مهره‌ها را بر روی صفحه به خوبی بچینید. انواع شطرنج کارخانه ای یا دست ساز  قیمت متنوعی دارد و با توجه به جنس آن می‌توانید آنها را خریداری کنید. برای شروع صفحه شطرنج باید به صورتی جلوی هر بازیکن قرار بگیرد که اولین مربع از سمت راست سفید باشد، زیرا چینش مهره‌ها باید از این طرف آغاز شود. ردیف دوم با ۸ مهره سرباز پر می‌شود. در ردیف اول، دو مهره رخ در دو گوشه، سپس اسب در کنار آن ها، سپس دو مهره فیل، بعد از آن‌ها وزیر است که همیشه رنگ مهره با رنگ مربع زیر آن مطابقت دارد (وزیر سفید بر روی مربع سفید، وزیر سیاه بر روی مربع سیاه)، آخرین مربع نیز جایگاه مهره شاه است.

گام دوم یادگیری حرکت مهره‌های شطرنج

باید کودک شما بداند که هرکدام از مهره‌های شطرنج به روش خاص خود حرکت می‌کنند و آنها نمی‌توانند از روی سایرین رد شوند. البته اسب می‌تواند از روی مهره‌های دیگر بپرد. همچنین بازیکنان باید بدانند که دو مهره شطرنج در یک مربع قرار نمی‌گیرند، اما با حرکت دادن آنها می‌توانید مهره حریف را بزنید و مهره خود را به جای آن در مربع قرار دهید. مهم‌ترین هدف در بازی شطرنج زدن مهره‌های حریف و گرفتن جایگاه او، دفاع از مهره‌ها در برابر حملات حریف و در دست داشتن مربع‌های مهم در صفحه شطرنج است.

بازی شاه در شطرنج به این صورت است که او می‌تواند تنها یک خانه جابجا شود و از  پایین، بالا، کنار، یا اریب. وقتی یکی از مهره‌های حریف به شاه حمله می‌کند، اصطلاح “کیش” استفاده می‌شود. شاه هرگز نمی‌تواند به سمت مربعی حرکت کند که کیش شود.

وزیر هم در جهت مستقیم می‌تواند حرکت کند – جلو، عقب، کناره‌ها و حتی اریب. این حرکت تا جایی امکان پذیر است که به یکی از مهره‌های خودی برخورد نکند. مانند همه مهره‌ها، زمانی که وزیر یکی از مهره‌های حریف را می‌زند، حرکت او تمام می‌شود.

رخ یا قلعه نیز فقط در یک مسیر مستقیم به سمت جلو، عقب یا کناره‌ها حرکت می‌کنند.

مهره فیل نیز می‌تواند به صورت اریب هر چقدر که می‌خواهد حرکت کند. هر مهره فیل بر روی یک رنگ مخصوص (سفید یا مشکی) کار خود را شروع می‌کند و همیشه باید در مربع‌های همان رنگ باقی بماند.

حرکت اسب اما متفاوت از دیگر مهره‌ها است و به صورت  حرکت دو خانه‌ای در یک جهت و سپس حرکت یک خانه‌ای قائم یا همان  L  است. اسب همانطور که گفتیم می‌تواند از روی دیگر مهره‌ها هم حرکت کند.

مهره سرباز تنها می‌تواند یک خانه به سمت جلو حرکت کند، اما در اولین حرکت می‌تواند دو خانه به جلو حرکت کند. سرباز برای زدن مهره حریف تنها می‌تواند یک خانه به صورت اریب حرکت کند. آن‌ها هیچ وقت نمی‌توانند به سمت عقب حرکت کنند. اگر یک مهره رو به روی سرباز قرار بگیرد، مسیر حرکت او مسدود می‌شود.

نکات آموزش شطرنج به کودکان

در آموزش شطرنج به کودکان بهتر است نکات زیر را مد نظر قرار دهید.

- مثبت و صبور باشید: در انجام هر بازی اعم از بازی فکری در دوران کودکی بهتر است محیط را دلگرم کننده و سرگرم کننده کنید تا بچه‌ها احساس آرامش بیشتری را تجربه کنند. باید بدانید که بردن در شطرنج ملاک نیست و حتی استادان بزرگ شطرنج هم اشتباه می‌کنند پس بازی خوب را به او بیاموزید. برای تجربه صبر و آموزش آن به کودکان بهتر است شطرنج را گام به گام به فرزند خود یاد بدهید.

- سرگرم کنید: برای آموزش بهتر است از بازی‌های سرگرم کننده برای آموزش حرکات و قانون‌ها استفاده کنید. البته شطرنج در کنار یک بازی فکری یک سرگرمی نیز به شمار می‌رود اگر بتوانید آن را خوب آموزش بدهید.

- ساختار داشته باشید: برای آموزش شطرنج بهتر است برنامه ریزی کنید و سطوح مختلف آن را به ترتیب به کودک خود آموزش بدهید. هر کدام از سطح‌های مختلف شطرنج دارای ترم‌های مختلفی هستند که حتی با نرم افزارهای مختلف نیز می‌توان آن را آموزش داد.

نویسنده: وحیده امینی