موزه مادام توسو،  موزه مشهوری است که مرکز اصلی آن در شهر لندن قرار دارد. در این موزه تندیس‌های مومی افراد مشهور و تاریخ‌ساز شامل هنرمندان،‌ سیاستمداران و نخبگان علمی ساخته و نگهداری می‌شود. این موزه برای اولین بار توسط «مادام توسو» در سدهٔ هجدهم میلادی پایه‌گذاری شد و حالا شعباتی را در دیگر کشورهای جهان نیز دارد.

موزه های «مادام توسو»  یکی از دیدنی های شهرهای مهم جهان است و توریست های بسیاری از این موزه حیرت انگیز دیدن می کنند و در کنار  چهره های سرشناس هالیوودی، دنیای موسیقی، مد و سیاست عکس یادگاری می گیرند.

حالا فکرش را بکنید که ما هم در ایران چنین مجسمه هایی را داشته باشیم که با نمونه واقعی آن مو نمی زند، اگر سری به موزه مجلس شورای اسلامی ایران زده باشید با گردهمایی  30 مجسمه مومی از شخصیت های تاریخی و سیاسی ایران به طور یک جا رو به رو خواهید شد.

اگر امکان بازدید از این موزه منحصر به فرد تاکنون برای شما ممکن نبوده است، می توانید از نمونه های دیگر این مجسمه ها در خانه هنرمندان ایران و مجموعه فرهنگی و هنری کاخ سعدآباد دیدن کنید وهر وقت که دلتان خواست در کنار شخصیت های بزرگ دنیای هنر چون «حمید سمندریان» ، «عزت الله انتظامی»، «مرتضی ممیز»، «علی نصیریان» و «محمود فرشچیان» عکس یادگاری بگیرید.

«مجسمه عزت الله انتظامی در خانه هنرمندان ایران با ابهت و اقتدار  درست همچون شخصیت واقعی او در بالای پله های طبقه دوم همگان را به نظاره ایستاده است.

تندیس «مرتضی ممیز» که از او به عنوان پدر گرافیک ایران یاد می‌شود نیز در یکی از گالری‌های خانه هنرمندان ایران که به نام خود اوست، تماشاگران مشتاق آثار هنری را به سوی خود می‌خواند.

مجسمه «حمید سمندریان» که چندی پیش جامعه تئاتری ایران را با رفتنش عزادار کرد، درست مقابل تماشاخانه ایرانشهر در خانه هنرمندان ایران متبسم و مهربان چشم انتظار تماشاگران مشتاق تئاتراست.

این ها تنها نمونه هایی از آثار هنرمند جوان ایرانی است که در طول سالها تلاش موفق به ساخت این تعداد مجسمه مومی شده است.

البته خود او اصرار دارد که به این مجسمه ها «مومی» اطلاق نشود و در این باره توضیح می دهد:  «تکنیک مومی برای اولین بار در ساخت مجسمه های موزه مادام توسو به کار گرفته شد و چون این تکنیک ثبت شده است،  نباید در آن دخل و تصرف شود و باید در ساخت مجسمه های شبیه سازی اصول این کار حفظ شود به همین دلیل همه مجسمه های شبیه سازی را با عنوان «مومی» یاد می کنند در حالی که مجسمه هایی که من ساخته ام همه با تکنیک «پلیمری» ویا «سلیکونی» بوده است که نسبت به موم مانگاری و مقاومت بیشتری دارد.موم نسبت به دما، نور، رطوبت و آفات طبیعی حساس است اما پلیمر این مشکلات را ندارد.»

حمید کنگرانی فراهانی متولد 29 دی ماه سال 1358 در تهران است که شروع کار هنری اش را از 5 سالگی  عنوان می کند و می گوید: در همان حدود 5 و 6 سالگی نقاشی می کردم و با انواع چیزهای دم دستی مثل قیر و خمیر نان حجم های کوچکی می ساختم، رفته رفته نقاشی برایم جدی تر شد و بعد از دوران ابتدایی به تشویق خانواده ام سراغ استادی به نام «حسین روستائیان » رفتم و نقاشی می کردم، استادم از تابلوهایی که کشیده بودم در گالری اش به عنوان آستر کار استفاده می کرد.

او از همان دوران به موازات نقاشی، مجسمه هم می ساخت که بیشتر آنها  فیگورهای حیوانات مختلف بود و تا این مرحله اثری از ساخت تندیس های انسانی نبود.  او دوره دبیرستان هم با توجه به اهمیتی که نقاشی برایش داشت ،  نزد استاد «عباس اینانلو» دوره کوتاه نقاشی را پی می گیرد، تا سال آخر و دوره  پیش دانشگاهی که به طور اتفاقی با مجسمه های  موزه « مادام توسو» آشنا می شود.

خودش می گوید: «من علاوه بر نقاشی و مجسمه سازی به گریم هم خیلی علاقه داشتنم و با دیدن آثار موزه مادام توسو احساس کردم هنری را پیدا کرده ام که به هر سه علاقه من پاسخ می دهد.»

او حالا 20 سال است که نقاشی و مجسمه سازی می کند و حدود 14 سال است که تنها روی تکنیک مجسمه های شبیه سازی پلیمری کار می کند.

با او همراه می شویم تا درباره این مجسمه ها بیشتر بدانیم:

اولین تندیس ها در موزه عبرت

اولین مجسمه هایی که ساختید کدام بود؟

حدود سال 78 بود که موزه «عبرت» فراخوان داد و تعدادی از مجسمه هایی را که ساخته بودم ارائه کردم که هنوز هم در این موزه وجود دارد که البته این مجسمه ها شبیه سازی نبود.

شروع شبیه سازی ها با تندیس استاد انتظامی

شروع کار مجسمه های شبیه سازی از چه شخصیتی شروع شد؟

شروع کار مجسمه های شبیه سازی من  از استاد «انتظامی» بود. من ایشان را از دوران کودکی ام  دوست داشتم، یک بار همراه یکی ا ز دوستان تئاتری ام «داریوش نصیری» خدمت استاد انتظامی رفتیم و ایشان نمونه های آثار من را که  دیدند از ایده ساخت مجسمه خودشان استقبال کردند که بعد از آن که این مجسمه را ساختم ایشان هم آن را به موزه سینما اهدا کردند.

تحصیلات شما در دانشگاه ارتباطی با مجسمه سازی ندارد چگونه این تکنیک های مجسمه سازی را یاد گرفتید؟

تحصیلات من در زمینه دامپزشکی است و  مجسمه سازی را به صورت آکادمیک دنبال نکرده ام اما با مطالعه بسیار زیاد، جست و  جوی بسیار و تلاش و پشتکار زیاد آن چه را که باید، در زمینه تکنیک های مختلف مجسمه های شبیه سازی به خصوص تکنیک پلیمری آموخته ام.

به نظر می آید در زمینه ساخت مجسمه های شبیه سازی یکه تاز میدان باشید؟

کمتر پیش می آید که دانشجویان مجسمه سازی وارد موضوع مجسمه های شبیه سازی شوند، بیشتر فارغ التحصیلان مجسمه سازی هم به سمت آثار مدرن و معاصر رغبت نشان می دهند و کمتر به کار شبیه سازی با این همه دقت و حوصله روی می آورند.

چرا پلیمر را انتخاب کردید و چرا به سراغ موم نرفتید؟

پلیمر را انتخاب کردم چون واقع نمایی بیشتری در اثر دارد. اولین بار در دنیا «آنا ماریا توسو» مجسمه های مومی را ساخت که الان به نام او موزه های فراوانی در دنیا هست که همچنان با همان تکنیک مومی حفظ شده است اما موم محدویت هایی هم دارد. تکنیک مومی به این دلیل همچنان از آن در دنیا استفاده می شود  چون ثبت شده است و نباید دخل و تصرفی در آن صورت بگیرد، اما به لحاظ ماندگاری موم نسبت به دما، نور، رطوبت و آفات طبیعی حساس است در حالی که پلیمر این مشکلات را ندارد.

شما را بیشتر در زمینه مجسمه های شبیه سازی می شناسند، علاقه شما بیشتر در چه زمینه ای است؟

اگر چه بیشتر من را  درساخت مجسمه های شبیه سازی می شناسند، اما من خودم را ابتدا طراح و نقاش و بعد مجسمه ساز می دانم و در زمینه مجسمه سازی هم  بیشتر به اسطوره سازی و مجسمه سازی به سبک سورئال علاقه مندم البته فرصت کار کردن دراین زمینه را ندارم چون سفارش های بسیاری دارم که باید انجام  دهم اما بعد از اتمام سفارش هایی که دارم، قصدم این است که  یکی دو سال را تنها به مطالعه بپردازم.

اگر قرار باشد مقایسه ای میان آثار شبیه سازی خودت با آثار موزه مادام توسو داشته باشید، به نظر شما کیفیت کار شما در این مقایسه چگونه است؟

جالب است که بدانید؛  بهمن ماه سال 90 از موزه مادام توسودر آلمان با من تماس گرفتند و از من خواستند که برای همکاری با آنها در مدل سازی ها به آن جا بروم. به من گفتند که خیلی دنبال من گشته اند تا سراغی از من پیدا کرده اند.

چرا نرفتید؟

آن زمان هنوز مشکل سربازی نرفتن را داشتم که این مشکل حالا رفع شده است اما باید پیگیری کنم که ببینم آیا هنوز هم می توانم با آنها همکاری کنم یا نه.

غیر از تکنیک مجسمه سازی پلیمری مجسمه های دیگری هم ساخته اید؟

بله مجسمه سازی با برنز، فایبرگلاس و گچ هم داشته م که مجسمه آتش نشانان که در میدان حسن آباد نصب شده است، از جمله آثار من است.

چه شخصیت هایی را تاکنون شبیه سازی کرده اید؟

از چهره های هنرمندان: عزت الله انتظامی، علی نصیریان، حمید سمندریان، علی حاتمی،‌محمود فرشچیان،‌ حسن تاجبخش (چهره نامدار دامپزشکی)، ‌چهره های سیاسی مثل حضرت امام (ره)، آیت الله مدرس، دکتر مصدق ،‌رضا شاه پهلوی، شیخ فضل الله نوری و ... که از جمله 30 شخصیت سیاسی هستند که در موزه مجلس شورای اسلامی به نمایش گذاشته شده است و موزه عبرت تهران، موزه رئیس علی دلواری در بوشهر. موزه خانه مشروطه اصفهان، کاخ موزه گلستان. موزه و سرای چهره های ماندگار در کاخ سعدآباد. خانه هنرمندان از جمله اماکنی است که مجسمه های شبیه سازی را آن جا خواهید دید.

درباره شبیه سازی 30 شخصیت سیاسی که در موزه مجلس نگهداری می شوند بیشتر توضیح دهید؟ این شخصیت ها مربوط به چه دوره ای هستند؟

اغلب این شخصیت ها مربوط به تاریخ مشروطه خواهی در ایران می شوند که ساخت این مجسمه ها حدود سال 87 از سوی دکتر ربانی رئیس مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران و موزه مجلس شورای اسلامی به من سفارش داده شد.

سفارش‌های خارج از ایران هم داشته‌اید؟

بله. چند کار برای آلمان ساختم از جمله چهره « دکتر مهدی روشندل» سرپرست بنیاد نوابغ برلین و جمال دولت آبادی خواننده اپرا در آلمان.

برای موزه علما در شهر نجف عراق نیز حدود 50 اثر را در دست ساخت دارم که البته برخی از شخصیت هایی که سفارش داده اند ایرانی هستند مثل «آیت الله میرزای شیرازی» و« آسید کاظم یزدی».

پس سفارش‌های بسیاری دارید که هنوز شروع نکرده‌اید؟

بله. تعدادی کار هم برای موزه دفاع مقدس به من سفارش شده است که برخی از آنها پست های مهم نظامی دارند و برخی از آن ها هم شهید شده اند. البته کار ساخت این مجموعه را هنوز شروع نکرده ام. البته مجسمه‌ای از دکتر سندوزی هم ساخته‌ام   ایشان خودشان نقاش، طراح و مجسمه ساز نیز هستند، این مجسمه آماده است و قرار است در موزه‌ای که به نام خودشان دارند نصب شود.

ساخت مجسمه پروفسور سمیعی جراح مغز را در حال ساخت دارم و ساخت مجسمه شهید مطهری را هم به تازگی سفارش گرفته ام که  قرار داد آن بسته شده است.

خودتان دوست دارید چه شخصیت هایی را بسازید؟

در علم، ادب، فرهنگ و هنرافراد شاخص بسیاری هستند اما خودم خیلی دوست داشتم مجسمه «محمد نوری» خواننده ایرانی را بسازم که البته زمان درگذشت ایشان هم این پیشنهاد را داده بودم ولی هیچ کس استقبال نکرد.

از دیگر هنرمندانی که دوست دارم آن ها را شبیه سازی کنم، مرحوم «منوچهر نوذری» است.

در میان شخصیت های علمی هم مجسمه «دکتر حسابی» را خیلی دوست دارم بسازم، البته پسرشان هم استقبال کرده بودند از پیشنهاد من ولی بعدها پیگیری نشد.

از میان همه مجسمه هایی که تاکنون ساخته اید کدام یک برای شما خاطره آفرین بود و از ساخت آن لذت بردید؟

یکی از مجسمه هایی که برایم بسیار لذت بخش بود، ساخت مجسمه شهید «ذاکری» بود که برای جزیره قشم ساختم و خاطره آن روزی که از آن رونمایی شد هرگز از یاد نمی برم.

من معتقدم که ما خیلی به شهدا مدیون هستیم و ساخت مجسمه این شهید هم برای من بسیار لذت بخش بود و با شخصیت آن ارتباط خوبی برقرار کردم. روزی که این مجسمه به من سفارش داده شد، پسر این شهید که در سه سالگی پدرش را از دست داده بود، به من گفت که همیشه آرزویش این بوده که یک بار دیگر بتواند پدرش را ببیند. او می گفت: وقتی شما به قشم آمدید احساس کردم خدا می خواهد آرزویم را برآورده کند.

من در تمام مدتی که روی این مجسمه کار می کردم مرتب با خانواده او در ارتباط بودم، خاطرات پسر این شهید را می شنیدم و محل زندگی اش را از نزدیک دیده بودم، می خواستم اثری بسازم که این خانواده با آن به خوبی ارتباط حسی برقرار کند.

در روز رونمایی از مجسمه شبیه سازی شهید ذاکری همه گریه می کردند و حال و هوای خاصی در مراسم بود که همه را تحت تأثیر قرار داده بود. مدتی بعد پسراین شهید با من تماس گرفت و گفت: نمی دانی با خانواده ما چه کردی. برخی بستگان ما بعد از ساخت این مجسمه خواب پدرم را دیده اند.  من هم خوشحال بودم که مجسمه تأثیرگذاری را ساخته بودم و خاطره یک شهید را برای خانواده اش به طور ملموس زنده کردم.

برای آموزش این تکنیک به علاقه‌مندانش چه کرده‌اید؟

متأسفانه اصلا وقت آموزش دادن ندارم، ولی معتقدم باید از طریق سی.دی های آموزشی به هر حال  این تکنیک را آموزش داد. چون معتقدم تجربه هایی که من در مسیر آموختن این تکنیک کرده ام، نیازی نیست دیگران هم همین مسیر را طی کنند.

آیا در مسیر ساخت مجسمه‌های شبیه‌سازی در ایران فعالیت‌های جدید دیگری می‌شود؟

این مجسمه ها تأثیرگذار بوده و گروه های بسیاری را علاقه مند به ساخت چنین مجسمه هایی کرده است که البته برخی از آن ها هم توانسته اند تکنیک های تازه ای را داشته باشند.

یعنی ممکن است رقیبی برای شما محسوب شوند؟

اثر هنری مثل اثر انگشت است بنابراین من رقیب هیچ کسی نیستم. هیچ کس نمی تواند شبیه دیگری اثر هنری بسازد و هر کس در جایگاه خودش قرار دارد.

تاکنون به ساخت مجسمه از خودتان هم فکر کرده اید؟

نه. ساخت مجسمه خودم برایم جالب نیست.

وقتی مجسمه استاد انتظامی، فرشچیان و یا نصیریان را ساختید یادم هست که خود این هنرمندان در مراسم رونمایی تندیس هایشان حضور داشتند چگونه ارتباط برقرار کردند؟

ابتدا باید به این موضوع اشاره کنم که اولین بار وقتی می خواستم تندیس استاد انتظامی را بسازم ایشان به من گفت: «کنگرانی تو اگر تندیس من را بسازی، برایت خیلی برکت به همراه دارد» و واقعا هم این طور بود چون شروع کار من در مجسمه های شبیه سازی با تندیس استاد انتظامی بود و بعد از آن تندیس های بسیاری را ساختم  به طوری که جریانی را  در هنر مجسمه سازی کشور ایجاد کرد، تا پیش از آن مجسمه های مومی تنها در موزه های مردم شناسی دیده می شد  ولی جریان آن به شکل جدی بعد از ساخت مجسمه استاد انتظامی شروع شد.

همه این شخصیت های هنری ارتباط خوبی با تندیس های خود برقرار کردند، یادم هست زمانی که استاد انتظامی تندیس خودش را دید آنقدر آن را دوست داشت که به مزاح می گفت باید برایش زن بگیرم! استاد فرشچیان هم خیلی از تندیسی که از او ساخته بودم تعریف کرد ودر مراسم رونمایی از تندیس خودش هم، لپ تندیس را کشید و گفت: طراحی و نقاشی زیاد کار کن!

فرشچیان در مراسم رونمایی از تندیس علی نصیریان به من گفت: «پسر تو چه کار کرده‌ای من بیشتر موزه‌های دنیا را رفته و مجسمه‌هایش را دیده‌ام این کار تو بسیار عاشقانه ساخته شده است.» که البته به هر حال اظهار لطف و مهربانی ایشان نسبت به من بود.

یادم هست که استاد علی نصیریان هم تندیس خودش را خطاب قرا داد و گفت: به خودت غره نشو!

 به نظر می آید که در زمینه نگهداری از مجسمه های مومی یا پلیمری باید دقت و مراقبت بیشتری نسبت به سایر نمونه های مجسمه سازی صورت بگیرد. مجسمه ها و تندیس هایی که شما ساخته اید چگونه نگهداری می شوند؟

این تکنیک در ایران بسیار جوان است و برای نگهداری آثاری با این تکنیک هم مشکلاتی وجود دارد. این تندیس ها در یکی  دو سال اول خوب هستند اما رفته رفته خاک می گیرند و باید خوب تمیز شوند، که البته وظیفه ما سازنده هاست که نحوه نگهداری از آنها را آموزش دهیم ولی متاسفانه فرصتی برای آن تاکنون نداشته ام.

آثاری که در موزه مادام توسو نگهداری می شود با توجه به این که موم مقاومت چندانی ندارد و در معرض انواع آسیب هاست، چگونه نگهداری می‌شوند؟

در موزه های  مادام توسو گروهی هستند که هر هفته لباس مجسمه ها را تعویض می‌کنند، گرد وغبار زدایی می‌کنند به همین دلیل  هر وقت شما این مجسمه ها را می‌بینی همیشه تازه و تمیزند. اما اینجا مجسمه هایی که رونمایی می شود بعد از شش ماه یک خروار خاک روی آن است.

به هر حال این تکنیک مجسمه سازی در ایران  جوان است و باید مراقب این نهال بود تا در مسیر درست خودش پیش برود.

برای پیشرفت بیشتر در این تکنیک مجسمه‌سازی چه برنامه‌ای دارید؟

بعد از یکی دو سال آینده که سفارش‌ها را به اتمام رساندم، دوست دارم مدتی را در آکادمی های کشورهایی چون فرانسه آموزش ببینم ،فکر می‌کنم نیاز است که بیشتر مطالعه کنم و حرف تازه یا رویکرد تازه‌ای را در کارم ایجاد کنم.

حمید کنگرانی متولد 29 دی ماه سال 58 است دارای تحصیلات کاردانی دامپزشکی و لیسانس افتخاری مجسمه سازی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

او تاکنون موفق به دریافت لوح تقدیر از بنیاد کنرادآدناوربرلین «انستیتو نوابغ برلین»،‌ستاد چهره های ماندگار،‌موزه سینمای ایران، خانه هنرمندان ایران، لوح سپاس از اولین همایش مهندسان هنرمند و میراث فرهنگی و گردشگری ایران شده است.

نمایشگاه های دائمی او را در موزه مجلس شورای اسلامی،‌موزه خانه مشروطه اصفهان،‌موزه عبرت ایران،‌موزه رئیس علی دلواری بوشهر،‌موزه سینمای ایران،‌موزه کاخ گلستان (تالار عاج)،‌تالار ایرانشهر و ... می‌توانید شاهد باشید.

تندیس امام خمینی(ره) در موزه مجلس،‌تندیس عزت‌الله انتظامی (موزه سینما)،‌تندیس زنده یاد علی حاتمی (موزه سینما)،‌تندیس انتظامی در خانه هنرمندان،‌ تندیس حمید سمندریان (تالار ایرانشهر)،‌ تندیس استاد شهریار (بانک مرکزی کشاورزی)،‌تندیس محمود فرشچیان (ستاد چهره های ماندگار)،‌ تندیس علی نصیریان( ستاد چهره های ماندگار)،‌ تندیس دکتر حسن تاج‌بخش (ستاد چهره‌های ماندگار) تندیس دکتر مهدی روشندل (سرپرست انستیتو نوابغ برلین در برلین) تندیس دکتر جمال دولت آبادی (خواننده اپرا در برلین) از جمله آثار اوست.