به گزارش مشرق، حامد دهقانی طی یادداشتی نوشت: مسلمانانی از کشورهای غربی که مشتاق شرکت در مراسم حج امسال هستند، دعای «لبیک اللهم لبیک» را در چند روز گذشته بسیار شنیده‌اند، اما نه در مکه مکرمه، بلکه پشت تلفنی که ساعت‌ها ناامیدانه منتظر بودند تا با یکی از کارکنان سایت «مطوف» برای پیگیری مشکلات ثبت‌نام درخواست روادید صحبت کنند.
نزدیک نیمه خردادماه و کمتر از یک ماه مانده به آغاز مراسم حج امسال، مقامات عربستان سعودی اعلام کردند زائرانی که قصد دارند مناسک حج را در عربستان به جا بیاورند و از کشورهای غربی می‌آیند، امسال باید درخواست روادید خود را در پایگاه اینترنتی «مطوف» ثبت کنند. رویه تازه‌ای که برای زائران کشورهای آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی، اروپا، استرالیا و نیوزلند به اجرا گذاشته شده است.
وزارت حج عربستان در توییتر اعلام کرد، این درگاه اینترنتی به مدت یک هفته برای ثبت‌نام زائران باز بوده و روز دوشنبه، ۲۳ خردادماه، بسته شده است و ثبت‌نام‌شدگان در یک قرعه‌کشی شرکت داده می‌شوند و برندگان روادید حج را دریافت می‌کنند. قرعه‌کشی تنها راهی است که مسلمانان کشورهای غربی می‌توانند در حج امسال شرکت کنند و از هرکسی که برای انجام زیارت به آژانس‌های مسافرتی پیش‌پرداخت کرده است، درخواست استرداد وجه شده است.
نارضایتی‌های بسیار
تصمیم برای تغییر ناگهانی روند سفر به حج برای مسلمانان غربی باعث سردرگمی زائران و آژانس‌های مسافرتی شده است. به گفته پایگاه «مطوف»، ویزاهای الکترونیکی برای زائران کشورهای غربی از ۱۷ ژوئن صادر می‌شود. و اولین پرواز آنها برای ۲۶ خردادماه برنامه‌ریزی شده است. این بدان معناست که برخی از زائران تنها ۱۱ روز فرصت خواهند داشت تا پس از اطلاع از موفقیت‌آمیز بودن درخواست خود، برای سفر خود آماده شوند. این در حالی است که معمولاً ماه‌ها طول می‌کشد تا زائران برای مناسک مذهبی مرتبط با حج آماده شوند و در جلسات توجیهی برای انجام درست زیارت شرکت کنند.
فراتر از این، با آغاز ثبت‌نام الکترونیکی زائران غربی در پایگاه «مطوف»، شکایت‌های بسیاری در شبکه‌های اجتماعی از اختلال‌هایی که به هنگام ثبت‌نام با آن روبه‌رو شده‌اند، گزارش شد. از جمله: عدم اطلاع از وضعیت درخواست آنها چند روز پس از پایان مهلت، پرداخت‌های ناموفق، لغو شدن رزرو پس از انجام پرداخت‌ها، ناایمن بودن سایت و دریافت ایمیل‌های هرزنامه پس از ثبت‌نام، متفاوت بودن بسته‌های تور و قیمت‌ها با تبلیغات انجام شده، نبود یک سیستم پاسخگویی کامل برای رسیدگی به شکایات و مواردی دیگر از این دست.
کاربران متعددی در توییتر از عدم پرداخت از طریق پورتال شکایت کرده و گفتند اگرچه پول از حساب بانکی آنها خارج شد، اما رزرو انجام نشد. صفحه رسمی توییتر «حرمین» با اذعان به مشکلات فنی وب سایت مطوف، دلیل آن را تعداد زیاد بازدیدکنندگان دانسته است.
از دیگر نگرانی‌های ثبت‌نام‌کنندگان این بود که به زائران چندین کشور از جمله ایرلند، استرالیا و کانادا در هیچ یک از بسته‌های ارائه‌شده، بلیط پرواز در نظر گرفته نشده و به آنها گفته شده که باید خودشان پروازهای رفت و برگشت را سازماندهی کنند.
قرعه‌کشی نیز چالشی دیگر بوده است. ابتدا قرار بود قرعه‌کشی بین ۲۳ تا ۲۴ خردادماه انجام شود. سپس برای ۲۵ تا ۲۸ خرداد به تعویق افتاد. اما دست کم تا انتهای خردادماه، تعداد زیادی از متقاضیان هنوز از وضعیت درخواست خود بی‌خبر مانده‌اند. از این گذشته بسیاری به شفاف نبودن سیستم قرعه‌کشی اعتراض کرده‌اند.
انگیزه‌های اقتصادی
سعودی‌ها با این اقدام جدید، آژانس‌های مسافرتی سنتی را کنار زده و در عوض خود عهده‌دار ثبت‌نام و قرعه‌کشی و برنامه‌ریزی سفر زائران غربی شده‌اند. این اقدام نارضایتی بسیاری را نیز در میان این آژانس‌ها به همراه داشته است، چرا که یک‌شبه تمامی این کسب‌وکارها از دست رفته و همگی دچار بحران مالی شده‌اند.
طبق گفته برخی مقامات سعودی، هدف از این سیستم جدید مبارزه با کلاهبرداری‌های «آژانس‌های جعلی» است که پول زائران را می‌دزدند! ادعایی که روشن نیست چرا باید مختص کشورهای غربی باشد و با وجود رسیدگی‌های قضایی موجود در هر کشور غربی، چرا سعودی‌ها باید خود را برای حل این مشکل نه چندان رایج و جدی مسئول بدانند.
این در حالی است که برخی صاحب‌نظران این تئوری را مطرح می‌کنند که نقشه عربستان حذف واسطه‌ها و کسب سود بیشتر بوده است. انتظار می‌رود با حذف این واسطه‌ها هزینه‌های زائران به طور قابل توجهی کاهش یابد. در شبکه‌های اجتماعی نیز هر کسی که در مورد قیمت سوالی مطرح کرده، «مطوف» این جمله را تکرار کرده است: «لطفا توجه داشته باشید که نرخ بسته‌های ما به طور متوسط ۳۵ درصد کمتر از نرخ‌های بازار است.»
در تبلیغات سایت مطوف سه نوع بسته نقره‌ای، طلایی و پلاتینیوم برای زائران غربی در نظر گرفته شده است:
بسته نقره‌ای از ۵۹۸۶ دلار شروع می‌شود و شامل پروازها، یک هتل پنج ستاره نزدیک به مسجد الحرام در مکه، اتوبوس‌های حمل و نقل، خدمات پذیرایی و مکان‌های کمپ در اماکن زیارتی منا، عرفات و مزدلفه است. این بسته در مجموع ۱۲ روزه است و شامل سفر به شهر مقدس مدینه نمی‌شود.
بسته طلایی از ۶۲۹۶ دلار شروع می‌شود، با «خدمات با کیفیت بالا از ابتدا تا پایان سفر». این بسته شامل کلیه خدمات مشابه بسته نقره‌ای با اضافه شدن اقامت در مدینه منوره در هتل پنج ستاره می‌باشد. اتوبوس حمل و نقل به عنوان «VIP» توصیف می‌شود و بسته در مجموع یک دوره ۲۱ روزه را پوشش می‌دهد.
بسته پلاتینیوم از ۹۷۶۸ دلار شروع می‌شود و در وب سایت به عنوان «خدمات لوکس» توصیف شده است. مانند بسته طلایی، شامل اقامت پنج ستاره در مکه و مدینه و «اتوبوس حمل و نقل VIP» است. تفاوت اصلی این است که شامل «نقاط کمپینگ برتر مجهز به امکانات عالی و مبلمان مدرن» و استفاده انحصاری از خط مترو «المشاعر» برای حرکت بین اماکن مقدس است.
اما در عمل چنین نبوده و به نظر می‌رسد سودی را که پیشتر واسطه‌ها می‌گرفتند، دولت عربستان برای خود کنار گذاشته است. بسیاری از کاربران از مغایرت بسته‌های پیشنهادی و قیمت‌های آنها با تبلیغات انجام شده شکایت کرده‌اند. برای نمونه، طبق برخی گزارش‌ها در یک «بسته طلایی» به مدت ۲۵ روز و ۲۴ شب - شامل محل اقامت، غذا، حمل و نقل و پروازی که از فرودگاه دالس در واشنگتن دی سی صورت می‌گیرد - هزینه هر نفر ۲۱۷۵۱ دلار است. بسته مشابه دیگر در سایت «مطوف» برای هر نفر ۲۴۷۷۴ دلار هزینه دارد. در حالی که این هزینه‌ها چندان ارزانتر از آنچه بسیاری از مسافران ایالات متحده قبلاً قرار می‌پرداختند، نیست. پیش از این میانگین بسته‌های حج از ایالات متحده از ۱۲۰۰۰ دلار تا ۲۰۰۰۰ دلار هزینه داشت.
نگرانی‌های سیاسی
گذشته از مشکلات فنی متعددی که بسیاری از رسانه‌ها را به واکنش واداشته، برخی پشت‌پرده‌های سیاسی تصمیم جدید سعودی‌ها نیز جنجال‌آفرین شده است.
دولت ریاض برای راه‌اندازی وب‌سایت «مطوف» با شرکت «Traveazy» که مقر آن در دبی قرار دارد قراردادی را برای بررسی ثبت نام افراد امضا کرده است، شرکتی که روابط نزدیکی با «ناریندا مودی» نخست‌وزیر و حزب حاکم «بهاراتیا جاناتا» دارد. نهاد کمیسیون بین‌المللی نظارت بر مدیریت حرمین شریفین که مقر آن در مالزی واندونزی است، در بیانیه‌ای با اعتراض به این اقدام دولت سعودی، آن را بی‌توجهی به خشم جهان اسلام در خصوص توهین به حضرت محمد(ص) و تحریک آشکار مسلمانان برشمرد.
از این گذشته، نگرانی‌های همیشگی مسلمانان از استفاده‌های سیاسی سعودی‌ها از ابزار قدرتمند حج، که امسال نیز در کمپین‌های «ناامن بودن حج» خود را نشان داد، در طرح قرعه‌کشی سعودی‌ها برای اعطای روادید شدت گرفته است.
چند روز پیش بسیاری از شخصیت‌های علمی و سیاسی کمپینی را برای مقابله با «امنیتی شدن» حج و عمره راه‌اندازی کردند. آنها در بیانیه خود با اشاره به دستگیری تعدادی از زائران کشورهای مصر، لیبی، یمن، سوریه و زائران اقلیت‌های مسلمان چینی مانند اویغورها، دولت عربستان سعودی را به «سیاسی کردن عمدی حرمین شریفین به طور واضح و مکرر و تبدیل آن به ابزاری برای سرکوب مخالفان و راهی برای حمایت از رژیم‌های سرکوبگر» متهم کردند.
حال تمرکز سازماندهی حج مسلمانان غربی در دستان سعودی‌ها، بی‌شک توان آنها را برای مداخلات سیاسی و اقتصادی در برگزاری این مناسک دینی جهانی بیشتر می‌کند. این اقدام جدید گرچه علیه کشورهای غیر اسلامی که دولت عهده‌دار و ناظر اعزام حاجیان نیست، صورت گرفته، اما دور از انتظار نیست سعودی‌ها با پشت سر گذاشتن موفق این آزمون و کسب سود بیشتر با حذف آژانس‌های مسافرتی، در سالیان آینده دامنه این طرح را گسترده‌تر کرده و خود عهده‌دار کامل اعزام حجاج از برخی کشورهای مسلمانِ بحران‌زده، همچون سوریه و لیبی و یمن، و یا حتی اعزام تمام حاجیان در یک سیستم یکپارچه شوند.
https://www.siasat.com/haj-۲۰۲۲-new-booking-system-failures-frustrate-western-muslims-۲۳۵۲۲۸۹
https://t.co/TCOdlWVr۹n
https://www.middleeasteye.net/news/hajj-lottery-western-pilgrims-descends-farce
https://www.middleeasteye.net/news/saudi-arabia-hajj-western-pilgrims-not-able-book-travel-agencies
https://www.france۲۴.com/en/live-news/۲۰۲۲۰۶۱۳-saudi-adopts-online-registration-for-hajj-to-combat-scams
https://www.middleeasteye.net/news/saudi-arabia-hajj-pilgrims-and-tour-operators-question-lottery-system
https://www.middleeasteye.net/news/hajj-lottery-explained-random-draw-western-pilgrims
https://www.middleeasteye.net/news/saudi-arabia-hajj-pilgrims-and-tour-operators-question-lottery-system
https://www.middleeasteye.net/news/hajj-saudi-arabia-india-modi-linked-company-process-applications
https://www.farsnews.ir/news/۱۴۰۱۰۳۳۰۰۰۰۵۱۰
https://arabi۲۱.com/story/۱۴۴۴۶۷۸
منبع: اندیشکده مرصاد