به گزارش مشرق به نقل از اسکای، شاتل فضایی کلمبیا، نام یکی از مدارگردهای برنامه شاتل‌های فضایی سازمان هوانوردی و فضایی ملی آمریکا(ناسا) بود که در یکم فوریه ۲۰۰۳ هنگام بازگشت از ایستگاه بین‌المللی فضایی و در بیست و هشتمین مأموریت فضایی خود(ماموریت اس‌تی‌اس-۱۰۷) به همراه هفت فضانورد در حال بازگشت به جو زمین منفجر شد و تمام سرنشینان آن کشته شدند.
«اسکات هابارد» (Scott Hubbard) دقیقاً به یاد می‌آورد که در روز رخ دادن یکی از مرگبارترین تراژدی‌های تاریخ سفرهای فضایی کجا بود. قبل از اینکه او در صبح روز یکم فوریه ۲۰۰۳ از رختخواب بیرون بیاید، یک برنامه رادیویی در اخبار خود خبری مبنی بر اینکه عملیات بازگشت ماموریت شاتل فضایی کلمبیا ناسا در بازگشت به زمین به تاخیر افتاده منتشر کرد.
او به یاد آورد و گفت: نگران بودم و احساس می‌کردم که مشکلی پیش آمده است.
این فضاپیما که کمی بیش از دو هفته قبل از مرکز فضایی کندی در فلوریدا با هفت فضانورد پرتاب شده بود، قرار بود صبح همان روز فرود بیاید. اما فرود هرگز نیامد.
این فاجعه به هنگام ورود فضانوردان به جو زمین اتفاق افتاد و باعث شد تمام سفرهای فضایی شاتل‌های ناسا تا ژوئن ۲۰۰۵ میلادی به تعویق افتد. فضاپیمای «کلمبیا» نخستین شاتل فضایی مورد استفاده در ناوگان فضایی ناسا بود و نخستین مأموریت فضایی خود را از ۱۲ تا ۱۴ آوریل سال ۱۹۸۱ میلادی با موفقیت به پایان رساند.
تیم تحقیقاتی این حادثه به این نتیجه رسیدند که این فاجعه از ۱۶ روز قبل شروع شده بوده و هنگام پرتاب شاتل به فضا، قطعه‌ای ۷۵۰ گرمی از فوم محافظ حرارتی مخزن خارجی شاتل فضایی کنده شد و به کامپوزیت کربن-کربن عایق حرارتی بال چپ اصابت کرد. برخورد این قسمت باعث ایجاد شکافی در لبه حمله بال(قسمت جلویی بال) شد و هنگام بازگشت به زمین و در جو که شاتل با گرمای زیادی روبرو بود، دمای زیاد و گازهای گرم باعث شکسته شدن بال از داخل و در نتیجه تکه‌تکه شدن شاتل شد.
شاتل فضایی کلمبیا که اولین سفر خود را در آوریل ۱۹۸۱ انجام داد، ۱۶ دقیقه قبل از فرود برنامه‌ریزی شده خود در فلوریدا بر فراز تگزاس متلاشی شد و تمام خدمه آن کشته شدند. مایکل اندرسن(Michael Anderson)، دیوید براون(David Brown)، کالپانا چاولا(Kalpana Chawla)، لارل بلر سالتون کلارک(Laurel Blair Salton Clark)، ریک هازبند(Rick Husband)، ویلی مک کول(Willie McCool) و ایلان رامون(Ilan Ramon) از فضانوردان این ماموریت بودند.
این رخداد، پایان برنامه شاتل فضایی آمریکا بود چرا که پیشتر نیز هفت فضانورد در فاجعه چلنجر در سال ۱۹۸۶ جان خود را از دست داده بود. دهمین ماموریت شاتل فضایی چلنجر نیز با یک تراژدی به پایان رسید. این فضاپیما که حامل هفت فضانورد بود، ۷۳ ساعت پس از پرتاب از پایگاه فضایی کیپ کاناورال(Cape Canaveral) منفجر و تبدیل به چند تکه شد که تمامی سرنشینان آن جان خود را از دست دادند.
این ماموریت که «اس‌تی‌اس-۵۱-ال» (STS-۵۱-L ) نام داشت، منجر به کشته شدن «کریستا مک‌اولیف» (Christa McAuliffe) شد که معلم یک دبیرستان بود و به عنوان عضو برنامه «معلم در فضا» ناسا انتخاب شده بود.
پس از انفجار، فضاپیمای چلنجر از ارتفاع ۵۰ هزار فوتی، به اقیانوس اطلس سقوط کرد. ناسا علت این فاجعه را خرابی یکی از واشرهای درزگیر در یکی از موشک‌های پیشران جامد دانست. این پرواز، اولین مأموریت مدارگرد سرنشین‌دار آمریکایی بود که تلفات جانی در پی داشت. همچنین اولین مأموریت فضاپیماهای آمریکایی بود که پس از پرتاب و پیش از رسیدن به فضا شکست خورد. محفظه خدمه و بسیاری از قطعات دیگر فضاپیما پس از یک جستجوی طولانی و عملیات بازیابی از کف اقیانوس جمع‌آوری شد.
برای هابارد، فرد باتجربه آژانس فضایی ایالات متحده که در آن زمان به عنوان اولین مدیر برنامه مریخ خدمت می‌کرد، انفجار شاتل فضایی کلمبیا دیدگاه او را نسبت به پرتاب موشک برای همیشه تغییر داد.
هابارد گفت: وقتی آن غرش با فرکانس پایین، آن موج فشار به شما برخورد می‌کند، شما نسبت به نیرویی که او برای فرار از جاذبه زمین استفاده می‌کند، احساس ترس می‌کنید. اما اکنون و با تجربه تلخ شاتل فضایی کلمبیا، وقتی پرتابی را می‌بینم که افراد حاضر در آن هستند، این حس اضطراب اضافی وجود دارد که آیا من تمام تلاشم را برای اطمینان از موفقیت ماموریت انجام داده‌ام؟
تماسی که همه چیز را تغییر داد
قبل از اینکه حتی از دست دادن خدمه تایید شود، هابارد از دفتر مدیر ناسا تماس دریافت کرد و از او خواسته شد که نماینده آژانس در تحقیقات درباره آنچه اتفاق افتاده است، باشد.
مدیر آن زمان ناسا، «شان اوکیف» بود. وی آن زمان همراه خانواده فضانوردان بود و در نهایت مشخص شد مشکلی وجود دارد.
وی به اسکای نیوز گفت: وقتی مشخص شد که شاتل به زمین نمی‌آید، حالمان از هیجان و انتظار به ناامیدی تبدیل شد.
به طور معمول، می‌توانید ساعت خود را تنظیم کنید که چه زمانی شاتل از جو عبور می‌کند. درست مانند روز پرتاب، ما یک ساعت شمارش معکوس داشتیم. معمولاً قبل از دیدن شاتل، هنگامی که شاتل از سد صوتی عبور می‌کند، دو غرش صوتی می‌شنوید، که به شما می‌گوید فضاپیما در شرف فرود است. اما هیچ کدام از ما آن غرش‌های صوتی را نشنیدیم چرا که فروپاشی کلمبیا قبلاً رخ داده بود، خرابه‌های آن بر تگزاس می‌بارید در حالی که خانواده‌های خدمه، بی‌خبر در مرکز فضایی کندی منتظر آنها بودند.
چندی بعد، تحقیقات رسمی آغاز شد. اسکات هابارد به عنوان تنها نماینده ناسا در هیئت تحقیق برای همکاری با ژنرال‌های نیروی هوایی، دریاسالاران نیروی دریایی و فضانوردان سابق ایالات متحده برای ترسیم تصویری دقیق از علت پایان تراژدی کلمبیا انتخاب شد.
وی افزود: من می‌دانستم که اگر با حادثه از دست دادن خدمه مواجه باشیم، این همان تأثیری را بر آژانس خواهد داشت که سالها قبل حادثه چلنجر داشت. بنابراین من با عزم راسخ وارد این کار شدم تا هر کاری که می‌توانم انجام دهم.
انتظار می‌رفت که تحقیقات شاتل فضایی کلمبیا ۳۰ روز طول بکشد اما در نهایت شش ماه طول کشید. هابارد آن کار را «سخت‌ترین وظیفه» در ۲۰ سال خدمت خود در ناسا می‌داند.
هابارد اظهار کرد: بخش اول، عملیات بسیار غم‌انگیز جستجو و بازیابی بقایای خدمه بود. بقایای هر هفت فضانورد پیدا شد.
اوکیف به یاد می‌آورد که حدود ۲۵ هزار نفر در تلاش برای جمع‌آوری قطعات لاشه فضاپیما بودند که در زمینی به طول ۲۰۰ مایل از دالاس تا مرز لوئیزیانا پخش شده بود.
پیشینه هابارد در علم و مهندسی باعث شد که او بر روی علت فنی حادثه تمرکز کند. در ابتدا، این شواهد غیرمستقیم بود.
تنها یک تصویر خوب و با وضوح بالا از افتادن این تکه فوم از مخزن اصلی و برخورد آن به بال چپ شاتل و سپس پخش شدن لاشه و بقایا وجود داشت.
آن حادثه نه در هنگام ورود مجدد، بلکه پس از پرتاب در ۱۶ ژانویه و ۸۲ ثانیه پس از پرواز رخ داد.
بخش کنترل ماموریت به فرمانده و خلبان اطلاع داد که به آنها اطمینان داده شده که هیچ دلیلی برای هشدار در مورد ورود مجدد وجود ندارد.
اثبات علت فاجعه
اما زمانی که شاتل فضایی کلمبیا دوباره وارد جو شد، آسیب وارده به بال باعث شد «گازهای فوق گرم» وارد شود که این امر منجر به تخریب بال و متلاشی شدن کل شاتل شد.
هابارد می‌گوید: ریزش فوم از همان اولین پرواز شاتل، ۳۰ سال قبل، اتفاق افتاده بود.
اما در حالی که در ابتدا به عنوان یک ناهنجاری در حین پرواز، که جدی‌ترین مشکل است، برچسب‌گذاری شده بود، در نهایت به عنوان یک «مشکل تغییر»، (یک چیز قابل تعمیر و نگهداری) در نظر گرفته شد و از لحاظ جدی بودن تنزل رتبه یافت. ما فکر می‌کنیم این رویکرد غیرمعمول یکی از علل اساسی این حادثه بوده است.
به دلیل «احساس انکار» در میان افرادی که در طول تحقیقات با آنها مصاحبه شده بود، هابارد می‌گوید که او به آزمایشی که به دنبال بازسازی این ناهنجاری است، روی آورد و در یک مرکز تحقیقاتی در تگزاس مستقر شد. در طول چند ماه، مطابق با مشخصات آنچه برای شاتل کلمبیا اتفاق افتاد آن آزمایش پیکربندی شد.
این آزمایش به طور زنده در هفت ژوئیه ۲۰۰۳ در تلویزیون انجام شد. هابارد به یاد آورد: این باعث ایجاد دو احساس به طور همزمان در من شد. یکی این بود که «بله، ما این را ثابت کردیم» و دیگری «وای خدای من، این افراد اینگونه مردند».
در گزارش کامل هیئت بررسی سوانح کلمبیا که اوکیف ۱۰ روز قبل از انتشار آن در اوت ۲۰۰۳ دریافت کرد - ۲۹ توصیه برای بهبود ایمنی پروازهای شاتل فضایی آینده ارائه شده بود که همه آنها توسط ناسا پذیرفته شدند. آنها شامل این بودند که سقوط فوم از مخزن خارجی شاتل در حین پرتاب، همانطور که در بین مهندسان ناسا به عنوان یک دوره پذیرفته شده بود، دیگر نباید اجازه رخ دادن داشته باشد.
آژانس فضایی ناسا از آن زمان تاکنون هیچ فضانوردی را در طول پروازهای فضایی از دست نداده است.
ناسا هر سال در ژانویه با اهدای گل و ادای احترام در مراسم یادبود در مرکز فضایی کندی، یاد قربانیان کلمبیا و همچنین دیگر فضانوردان کشته شده خود را گرامی می‌دارد.
هابارد اذعان کرد: ماهیت آن هر بار من را می‌ترساند.
برای هابارد، که در سال ۲۰۱۲ رئیس پنل ایمنی اسپیس ایکس شد و با ایلان ماسک کار می‌کند، درس‌های آموخته شده از کلمبیا اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند.
او به اسکای نیوز گفت: فضا کار سختی است، پرتاب انسان به فضا دشوار است و ما خوش شانس بوده‌ایم که تاکنون فجایع نسبتاً کمی داشته‌ایم. ناسا ۱۵ فضانورد را در طول پرواز فضایی از دست داده است: هفت نفر در شاتل فضایی کلمبیا و چلنجر و یک نفر به نام مایکل آدامز در یک پرواز زیر مداری در سال ۱۹۶۷.
هوبارد گفت: تجربه شاتل فضایی کلمبیا دیدگاه من را در مورد اکتشاف انسان در فضا عمیقاً تغییر داد، اما جاه‌طلبی جمعی ما برای پیشبرد سریع‌تر اهداف، تنها راه حل است.