به گزارش مشرق به نقل از فارس، سینمای ما در پایان سال 90 یعنی در پایان بیش از سه دهه از فعالیتش پس از انقلاب با مشکل اقتصادی ناشی از تغییر فضای اقتصادی جامعه مواجه شده است. اگر نگاه دقیقی به آمار فروش فیلم‌ها در سال گذشته و پنج ماه ابتدای سال بیاندازیم، این معضل به وضوح خودنمایی می‌کند. در سال گذشته حدود 70 فیلم توانستند در گروه‌های مختلف از جمله پنج گروه سینمایی، آزاد و مخاطب خاص رنگ پرده به خود ببینند، اما از این میان 37 فیلم کمتر از 500 میلیون تومان در تهران فروش داشتند. در حالی که متوسط هزینه تولید یک فیلم بین 400 تا 600 میلیون تومان در سال گذشته و امسال حدود یک میلیارد تومان است. فروش شهرستان‌ها نسبت به سال‌های گذشته هم به شدت پایین آمده است، زیرا علاوه بر اینکه سالن‌های مناسب در شهرستان‌ها وجود ندارد، عرضه زودهنگام فیلم‌های سینمایی پس از اکران در سینماها در شبکه نمایش خانگی افت فروش فیلم‌ها در شهرستان‌ها را باعث شده است.
* فیلم‌هایی که در اکران هزینه تولیدشان را هم درنیاوردند
اگر نگاهی به آمار فروش فیلم‌ها در سال گذشته داشته باشیم به وضوح خواهیم دید اکثر فیلم‌هایی که در نیمه دوم سال اکران شدند کمتر از 500 میلیون تومان در سینماهای تهران فروختند و نتوانستند با اقبال مواجه شوند. سال گذشته شاید فقط به تعداد انگشتان یک دست فیلم‌های پرفروش داشتیم که توانستند با مخاطب ارتباط خوبی برقرار کنند که «ورود آقایان ممنوع»، «اخراجی‌ها 3»، «جدایی نادر از سیمین»، «شیش و بش» و «سعادت آباد» از آن جمله به شمار می‌آیند اما در این میان فیلم‌های «تپلی»، «پرستوهای عاشق»، «ساعت شلوغی»، «زن‌ها شگفت‌انگیزند»، «کنسرت روی آب»، «شب»، «خیابان بیست و چهارم»، «شرط اول»، «مامان بهروز منو زد»، «ورود زنده‌ها ممنوع»، «آژانس ازدواج»، «پاریس تا پاریس»، «نفرین»، «در شب عروسی»، «شب واقعه»، «دلقک‌ها»، «مرگ کسب و کار من است»، «پایان دوم»، «گلچهره»، «33روز»، «شیرین»، «به هدف شلیک من»، «زمانی برای دوست داشتن»، «باغ قرمز»، «بدرود بغداد»، «پرنده باز»، «خانواده ارنست»، «شکارچی شنبه»، «گلوگاه شیطان»، «جعبه موسیقی»، «چشم»، «پروانگی»، «خاک و آتش»، «ارتباط خانوادگی»، «انسان‌ها»، «آسمان هشتم»، «معبد جان» و «یوسف پیامبر» کمتر از 500 میلیون تومان در تهران فروختند؛ این درحالی است که بعضی از فیلم‌ها که با هزینه دولتی ساخته شدند حتی کمتر از 100 میلیون تومان فروختند و تعدادی از آن‌ها پتانسیل برای فروش بهتر را داشتند اما در زمان مناسب اکران نشده و نتوانستند موفقیتی در گیشه کسب کنند.
سوالی که این جا مطرح است این است که چه تعداد از فیلم‌ها توانستند هزینه تولید خود را در گیشه سینماها تامین کنند؟
اگر نگاه دقیقی به تولید فیلم‌ها داشته باشیم، خواهیم دید تمام فیلم‌ها با حمایت دولتی ساخته می‌شوند زیرا نگاتیو مصرفی و تجهیزات فیلمبرداری خود را از بنیاد سینمایی فارابی تامین می‌کنند. گرچه اجاره بهاء تجهیزات و هزینه نگاتیو را به این بنیاد پرداخت می‌کنند اما پرداخت هزینه‌ها با سوبسید صورت میگیرد. تعدادی از فیلم‌ها با حمایت صددرصدی دولت تولید می‌شوند و تعدادی از آن‌ها وام حداکثری یا حداقلی دریافت می‌کنند. اما اینجا این سوال مطرح می‌شود که چه تعداد از فیلم‌ها می‌توانند در گیشه موفق عمل کرده و هزینه تولید خود را با فروش در گیشه تامین کنند. دو تن از تهیه‌کنندگان در گفتوگو با خبرنگار سینمایی فارس درباره هزینه‌های تولید و افزایش آن و میزان فروش فیلم‌ها در گیشه سینماها اظهار نظر کردند:
* علی‌اکبری: 65 درصد افزایش هزینه تولید فیلم داریم
«محسن علی‌اکبری» تهیه‌کننده سینما در گفتوگو با خبرنگار سینمایی فارس درباره افزایش هزینه‌های تولید فیلم، گفت: از اواخر سال 90 (دی‌ماه) افزایش قیمت فیلم‌ها آغاز شد و در سال 91 برآوردی که داشتیم 65 درصد افزایش قیمت در تولید فیلم بود. فرضا اگر فیلمی را در سال 90 با هزینه یک میلیارد تولید کرده بودیم، امسال حداقل باید با هزینه 1 میلیارد و 650 میلیون تومان ساخته شود و 65 درصد افزایش هزینه خواهیم داشت.
وی در ادامه توضیح داد: راهکارهای مختلفی هم ارایه شده که ببینیم با تورم هزینه تولید چه کنیم. چون در توان سینمای ایران، برگشت چنین سرمایه‌ای وجود ندارد، زیرا ما در خارج از کشور اکران نداریم، رسانه ملی همه نوع فیلم را نمی‌خرند و فیلم‌ها را انتخاب می‌کند. از طرفی هم با تعداد کم سالن‌های سینمایی که داریم با این تفکرات عجیب و غریبی که وجود دارد و بر سینمای ما سایه افکنده است چگونه می‌توان به بازگشت سرمایه مطمئن بود. در سینمایی که متعلق به بیت‌المال است، احساس مالکیت خصوصی به برخی از مدیران محترم دست داده است. چشم‌انداز خوبی از نظر برگشت سرمایه نداریم و به تبع آن بخش خصوصی هم کمتر رغبت سرمایه‌گذاری در سینما نشان می‌دهد. در این موقعیت جای دارد در نشستی اتفاقات اخیر و بحث سینما و حوزه و شهرداری حل شود. وقتی فیلمی که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز میگیرد برای پخش نباید مشکل داشته باشد و رسانه ملی هم به برگشت سرمایه کمک کند.
وی درباره هزینه تمام شده یک فیلم اجتماعی و شهری گفت: به طور مثال «تلفن همراه رئیس جمهور» با هزینه کامل بخش خصوصی 650 میلیون تومان تولید شد اما همین فیلم در حال حاضر کمتر از 1 میلیارد و 100 میلیون تمام نخواهد شد.
* کف هزینه فیلمسازی یک میلیارد تومان شده است
در مورد پذیرایی و حمل و نقل رشد قیمت زیادی داشتیم، به طور مثال غذا 3500 تومان برای هر نفر به 6000 هزار تومان افزایش یافته یا در خصوص حمل و نقل ماهی 700 هزار تومان ماشین کرایه می‌کردیم که رقم آن دو برابر شده است. اجاره‌خانه‌ها نیز افزایش داشته است که همه این موارد در تولید یک اثر سینمایی مؤثر است. کف فیلمسازی ما به 1 میلیارد تومان رسیده است، مگر این که تله‌فیلم بسازیم. اگر بخواهیم فیلم سینمایی با کیفیت بسازیم زیر این ارقام نمی‌توان فیلم ساخت.
* یک فیلم برای بازگشت سرمایه‌اش چقدر باید بفروشد؟
وی درباره بازگشت هزینه فیلم در گیشه سینماها، گفت: اگر یک فیلم 600 میلیون هزینه داشته باشد باشد باید 1 میلیارد و 800 میلیون در گیشه سینما بلیت بفروشد که هزینه تمام شده فیلم در گیشه تامین شود. یعنی باید سه برابر رقمی که برای تولید فیلم هزینه شده، بفروشد. این اتفاق در سینما رخ نمی‌دهد یا بسیار کم این اتفاق می افتد.
* یک سوم فروش فیلم متعلق به تهیه‌کننده است
تهیه‌کننده «کتاب قانون» توضیح داد: نیمی از فروش بلیت متعلق به سینمادار است. به نیمه دیگر هزینه بلیت، مالیات، شهرداری و هزینه‌های تبلیغات فیلم تعلق میگیرد و دفتر پخش هم معمولاً 10 درصد از فروش فیلم را برمی‌دارد. 30 تا 35 درصد فروش فیلم متعلق به صاحب فیلم است.
* شایسته: دستمزد برخی از بازیگران 100 درصد افزایش یافته است
«مرتضی شایسته» تهیه‌کننده سینما در گفتوگو با خبرنگار سینمایی فارس درباره افزایش هزینه‌های تولید گفت: بعضی از هزینه‌ها تا پنجاه درصد و برخی از هزینه تا 70 یا 100 درصد افزایش یافته است. هزینه حمل و نقل و پذیرایی صحنه تا 50 درصد افزایش یافته، بعضی از عوامل سازنده از جمله مدیر تولید، گریم و ... 70 درصد افزایش یافته است. در مورد برخی از هنرپیشه‌ها 100 درصد افزایش قیمت داشتیم.
* در ایران دستمزد بازیگری که 10 فیلم کم‌فروش دارد، بالاتر می‌رود
وی در ادامه گفت: در هالیوود یا کشورهای صاحب سینما، وقتی فیلمی از یک هنرپیشه با فروش مناسبی روبرو نمی‌شود، دستمزد هنرپیشه کاهش می‌یابد اما در ایران برعکس این قضیه است. هنرپیشه حتی اگر 10 فیلم کار کند و فروش مناسبی نداشته باشد دستمزدش بالاتر می‌رود؛ این یک معادله عجیب و غریبی است که تنها در سینمای ایران به چشم می‌خورد.
وی در خاتمه افزود: هزینه متوسط یک فیلم تا سال گذشته بین 400 تا 600 میلیون تومان بوده است که با افزایش قیمت‌ها به یک میلیارد تومان رسیده است و در گیشه باید دو برابر و نیم هزینه تولید فیلم بفروشد تا اصل سرمایه تولید فیلم تامین شود که کمتر این اتفاق برای فیلم‌های ما رخ می‌دهد.
* از ابتدای سال از 30 فیلم فقط 3 فیلم میلیاردی شدند
با توجه به صحبت تهیه‌کنندگان و با نگاهی به آمار فروش فیلم‌ها در سال گذشته و چند ماه ابتدای سال بیش از پیش به بحران اقتصادی که سینمای ایران را در برگرفته است واقف می‌شویم. از ابتدای سال حدود 30 فیلم اکران شده است که تنها فیلم‌های «قلاده‌های طلا»، «خوابم می‌آد» و «گشت ارشاد» توانستند در تهران به فروش میلیاردی دست یابند و بیش از 20 فیلم در تهران به فروش کمتر از 300 میلیون تومان نایل شدند، با این اوصاف چگونه تهیه‌کنندگان و سرمایه‌گذاران میل و رغبت به ساخت و تولید آثار سینمایی خواهند داشت؟
افزایش هزینه‌ها و سوء تدبیرها، سینمای ما را رنج می‌دهد و به آن آسیب می‌رساند. بخش عظیم و قابل توجهی از سینمای ما بدون تصحیح حرکت خود در طول چند سال و به علت کمبود سالن نمایش (به خصوص در تهران با توجه به رشد جمعیت و مرکزیت سینمای کشور و تاثیری که اکران فیلم در تهران بر موفقیت‌های فرهنگی و هنری یک اثر دارد)، به پیکر نحیف سینمای ایران آسیب می‌رساند. در این میان تصمیمات غلط مدیران سینمایی و عدم برنامه‌ریزی درست برای حمایت از فیلم‌ها در حوزه اکران و عدم سیاستگذاری صحیح و ساماندهی اکران فیلم‌ها آسیب‌های جدی به سینمای ایران وارد می‌کند.
متاسفانه ضعف بنیه فنی و تجهیزاتی سینمای ایران در مقایسه با شرایط روز جهان و تعداد تولیدات سینمای ایران در سال و اهمیت آن برای مسئولین_ برای ارایه آمار و ارقام _ باعث گردیده تا آثار سینمایی بدون توجه به محتوا و نحوه اکران آن‌ها تنها تولید شوند. حلقه مفقوده حمایت مناسب و با برنامه‌ریزی مشخص دولت در حوزه اکران در تمام مدیریت‌ها کم و بیش به چشم می‌خورد و همین امر باعث کم‌فروغی سینمای ایران در گیشه شده است.
* فیلم‌هایی که در اکران هزینه تولیدشان را هم درنیاوردند
اگر نگاهی به آمار فروش فیلم‌ها در سال گذشته داشته باشیم به وضوح خواهیم دید اکثر فیلم‌هایی که در نیمه دوم سال اکران شدند کمتر از 500 میلیون تومان در سینماهای تهران فروختند و نتوانستند با اقبال مواجه شوند. سال گذشته شاید فقط به تعداد انگشتان یک دست فیلم‌های پرفروش داشتیم که توانستند با مخاطب ارتباط خوبی برقرار کنند که «ورود آقایان ممنوع»، «اخراجی‌ها 3»، «جدایی نادر از سیمین»، «شیش و بش» و «سعادت آباد» از آن جمله به شمار می‌آیند اما در این میان فیلم‌های «تپلی»، «پرستوهای عاشق»، «ساعت شلوغی»، «زن‌ها شگفت‌انگیزند»، «کنسرت روی آب»، «شب»، «خیابان بیست و چهارم»، «شرط اول»، «مامان بهروز منو زد»، «ورود زنده‌ها ممنوع»، «آژانس ازدواج»، «پاریس تا پاریس»، «نفرین»، «در شب عروسی»، «شب واقعه»، «دلقک‌ها»، «مرگ کسب و کار من است»، «پایان دوم»، «گلچهره»، «33روز»، «شیرین»، «به هدف شلیک من»، «زمانی برای دوست داشتن»، «باغ قرمز»، «بدرود بغداد»، «پرنده باز»، «خانواده ارنست»، «شکارچی شنبه»، «گلوگاه شیطان»، «جعبه موسیقی»، «چشم»، «پروانگی»، «خاک و آتش»، «ارتباط خانوادگی»، «انسان‌ها»، «آسمان هشتم»، «معبد جان» و «یوسف پیامبر» کمتر از 500 میلیون تومان در تهران فروختند؛ این درحالی است که بعضی از فیلم‌ها که با هزینه دولتی ساخته شدند حتی کمتر از 100 میلیون تومان فروختند و تعدادی از آن‌ها پتانسیل برای فروش بهتر را داشتند اما در زمان مناسب اکران نشده و نتوانستند موفقیتی در گیشه کسب کنند.
سوالی که این جا مطرح است این است که چه تعداد از فیلم‌ها توانستند هزینه تولید خود را در گیشه سینماها تامین کنند؟
اگر نگاه دقیقی به تولید فیلم‌ها داشته باشیم، خواهیم دید تمام فیلم‌ها با حمایت دولتی ساخته می‌شوند زیرا نگاتیو مصرفی و تجهیزات فیلمبرداری خود را از بنیاد سینمایی فارابی تامین می‌کنند. گرچه اجاره بهاء تجهیزات و هزینه نگاتیو را به این بنیاد پرداخت می‌کنند اما پرداخت هزینه‌ها با سوبسید صورت میگیرد. تعدادی از فیلم‌ها با حمایت صددرصدی دولت تولید می‌شوند و تعدادی از آن‌ها وام حداکثری یا حداقلی دریافت می‌کنند. اما اینجا این سوال مطرح می‌شود که چه تعداد از فیلم‌ها می‌توانند در گیشه موفق عمل کرده و هزینه تولید خود را با فروش در گیشه تامین کنند. دو تن از تهیه‌کنندگان در گفتوگو با خبرنگار سینمایی فارس درباره هزینه‌های تولید و افزایش آن و میزان فروش فیلم‌ها در گیشه سینماها اظهار نظر کردند:
* علی‌اکبری: 65 درصد افزایش هزینه تولید فیلم داریم
«محسن علی‌اکبری» تهیه‌کننده سینما در گفتوگو با خبرنگار سینمایی فارس درباره افزایش هزینه‌های تولید فیلم، گفت: از اواخر سال 90 (دی‌ماه) افزایش قیمت فیلم‌ها آغاز شد و در سال 91 برآوردی که داشتیم 65 درصد افزایش قیمت در تولید فیلم بود. فرضا اگر فیلمی را در سال 90 با هزینه یک میلیارد تولید کرده بودیم، امسال حداقل باید با هزینه 1 میلیارد و 650 میلیون تومان ساخته شود و 65 درصد افزایش هزینه خواهیم داشت.
وی در ادامه توضیح داد: راهکارهای مختلفی هم ارایه شده که ببینیم با تورم هزینه تولید چه کنیم. چون در توان سینمای ایران، برگشت چنین سرمایه‌ای وجود ندارد، زیرا ما در خارج از کشور اکران نداریم، رسانه ملی همه نوع فیلم را نمی‌خرند و فیلم‌ها را انتخاب می‌کند. از طرفی هم با تعداد کم سالن‌های سینمایی که داریم با این تفکرات عجیب و غریبی که وجود دارد و بر سینمای ما سایه افکنده است چگونه می‌توان به بازگشت سرمایه مطمئن بود. در سینمایی که متعلق به بیت‌المال است، احساس مالکیت خصوصی به برخی از مدیران محترم دست داده است. چشم‌انداز خوبی از نظر برگشت سرمایه نداریم و به تبع آن بخش خصوصی هم کمتر رغبت سرمایه‌گذاری در سینما نشان می‌دهد. در این موقعیت جای دارد در نشستی اتفاقات اخیر و بحث سینما و حوزه و شهرداری حل شود. وقتی فیلمی که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز میگیرد برای پخش نباید مشکل داشته باشد و رسانه ملی هم به برگشت سرمایه کمک کند.
وی درباره هزینه تمام شده یک فیلم اجتماعی و شهری گفت: به طور مثال «تلفن همراه رئیس جمهور» با هزینه کامل بخش خصوصی 650 میلیون تومان تولید شد اما همین فیلم در حال حاضر کمتر از 1 میلیارد و 100 میلیون تمام نخواهد شد.
* کف هزینه فیلمسازی یک میلیارد تومان شده است
در مورد پذیرایی و حمل و نقل رشد قیمت زیادی داشتیم، به طور مثال غذا 3500 تومان برای هر نفر به 6000 هزار تومان افزایش یافته یا در خصوص حمل و نقل ماهی 700 هزار تومان ماشین کرایه می‌کردیم که رقم آن دو برابر شده است. اجاره‌خانه‌ها نیز افزایش داشته است که همه این موارد در تولید یک اثر سینمایی مؤثر است. کف فیلمسازی ما به 1 میلیارد تومان رسیده است، مگر این که تله‌فیلم بسازیم. اگر بخواهیم فیلم سینمایی با کیفیت بسازیم زیر این ارقام نمی‌توان فیلم ساخت.
* یک فیلم برای بازگشت سرمایه‌اش چقدر باید بفروشد؟
وی درباره بازگشت هزینه فیلم در گیشه سینماها، گفت: اگر یک فیلم 600 میلیون هزینه داشته باشد باشد باید 1 میلیارد و 800 میلیون در گیشه سینما بلیت بفروشد که هزینه تمام شده فیلم در گیشه تامین شود. یعنی باید سه برابر رقمی که برای تولید فیلم هزینه شده، بفروشد. این اتفاق در سینما رخ نمی‌دهد یا بسیار کم این اتفاق می افتد.
* یک سوم فروش فیلم متعلق به تهیه‌کننده است
تهیه‌کننده «کتاب قانون» توضیح داد: نیمی از فروش بلیت متعلق به سینمادار است. به نیمه دیگر هزینه بلیت، مالیات، شهرداری و هزینه‌های تبلیغات فیلم تعلق میگیرد و دفتر پخش هم معمولاً 10 درصد از فروش فیلم را برمی‌دارد. 30 تا 35 درصد فروش فیلم متعلق به صاحب فیلم است.
* شایسته: دستمزد برخی از بازیگران 100 درصد افزایش یافته است
«مرتضی شایسته» تهیه‌کننده سینما در گفتوگو با خبرنگار سینمایی فارس درباره افزایش هزینه‌های تولید گفت: بعضی از هزینه‌ها تا پنجاه درصد و برخی از هزینه تا 70 یا 100 درصد افزایش یافته است. هزینه حمل و نقل و پذیرایی صحنه تا 50 درصد افزایش یافته، بعضی از عوامل سازنده از جمله مدیر تولید، گریم و ... 70 درصد افزایش یافته است. در مورد برخی از هنرپیشه‌ها 100 درصد افزایش قیمت داشتیم.
* در ایران دستمزد بازیگری که 10 فیلم کم‌فروش دارد، بالاتر می‌رود
وی در ادامه گفت: در هالیوود یا کشورهای صاحب سینما، وقتی فیلمی از یک هنرپیشه با فروش مناسبی روبرو نمی‌شود، دستمزد هنرپیشه کاهش می‌یابد اما در ایران برعکس این قضیه است. هنرپیشه حتی اگر 10 فیلم کار کند و فروش مناسبی نداشته باشد دستمزدش بالاتر می‌رود؛ این یک معادله عجیب و غریبی است که تنها در سینمای ایران به چشم می‌خورد.
وی در خاتمه افزود: هزینه متوسط یک فیلم تا سال گذشته بین 400 تا 600 میلیون تومان بوده است که با افزایش قیمت‌ها به یک میلیارد تومان رسیده است و در گیشه باید دو برابر و نیم هزینه تولید فیلم بفروشد تا اصل سرمایه تولید فیلم تامین شود که کمتر این اتفاق برای فیلم‌های ما رخ می‌دهد.
* از ابتدای سال از 30 فیلم فقط 3 فیلم میلیاردی شدند
با توجه به صحبت تهیه‌کنندگان و با نگاهی به آمار فروش فیلم‌ها در سال گذشته و چند ماه ابتدای سال بیش از پیش به بحران اقتصادی که سینمای ایران را در برگرفته است واقف می‌شویم. از ابتدای سال حدود 30 فیلم اکران شده است که تنها فیلم‌های «قلاده‌های طلا»، «خوابم می‌آد» و «گشت ارشاد» توانستند در تهران به فروش میلیاردی دست یابند و بیش از 20 فیلم در تهران به فروش کمتر از 300 میلیون تومان نایل شدند، با این اوصاف چگونه تهیه‌کنندگان و سرمایه‌گذاران میل و رغبت به ساخت و تولید آثار سینمایی خواهند داشت؟
افزایش هزینه‌ها و سوء تدبیرها، سینمای ما را رنج می‌دهد و به آن آسیب می‌رساند. بخش عظیم و قابل توجهی از سینمای ما بدون تصحیح حرکت خود در طول چند سال و به علت کمبود سالن نمایش (به خصوص در تهران با توجه به رشد جمعیت و مرکزیت سینمای کشور و تاثیری که اکران فیلم در تهران بر موفقیت‌های فرهنگی و هنری یک اثر دارد)، به پیکر نحیف سینمای ایران آسیب می‌رساند. در این میان تصمیمات غلط مدیران سینمایی و عدم برنامه‌ریزی درست برای حمایت از فیلم‌ها در حوزه اکران و عدم سیاستگذاری صحیح و ساماندهی اکران فیلم‌ها آسیب‌های جدی به سینمای ایران وارد می‌کند.
متاسفانه ضعف بنیه فنی و تجهیزاتی سینمای ایران در مقایسه با شرایط روز جهان و تعداد تولیدات سینمای ایران در سال و اهمیت آن برای مسئولین_ برای ارایه آمار و ارقام _ باعث گردیده تا آثار سینمایی بدون توجه به محتوا و نحوه اکران آن‌ها تنها تولید شوند. حلقه مفقوده حمایت مناسب و با برنامه‌ریزی مشخص دولت در حوزه اکران در تمام مدیریت‌ها کم و بیش به چشم می‌خورد و همین امر باعث کم‌فروغی سینمای ایران در گیشه شده است.