سرویس سیاست مشرق- در میان انبوهی از گزارش‌ها و تیترهای خبری، در یک بسته کامل بانام «ویژه‌های مشرق» شمارا در جریان مسائل مهم و اثرگذار از نگاه روزنامه‌های کشور قرار می‌دهیم.
در این ویژه‌نامه، نگاهی به آخرین مواضع جناح‌های سیاسی و تحولات مهم داخلی، خارجی، اوضاع اقتصادی و اجتماعی کشور انداخته می‌شود که مخاطبان بامطالعه آن به رهیافت‌های مهم، نکات و تأملات از سیر وقایع اثرگذار دست خواهند یافت، در این بخش با ما همراه باشید.
******
روزنامه‌های امروز شنبه ۲۰ خردادماه در حالی چاپ و منتشر شد که سفر رئیس جمهور به آذربایجان شرقی، تکذیب توافق موقت هسته‌ای و پشت پرده ریزش قیمت دلار در صفحات نخست روزنامه‌های امروز برجسته شده است.
آمریکا و ایران پس از انتشار اخبار متعدد درباره توافق موقت، پنجشنبه و جمعه هرگونه توافق در آینده نزدیک را رد کردند. این موضوع مورد توجه برخی روزنامه‌ها قرار گرفته است.
روزنامه دنیای اقتصاد که مواضع لیبرالیستی رقیق دارد در باره ایده توافق موقت نوشته است:
در اینجا پرسشی که مطرح می‌شود، این است که چرا آمریکایی‌ها توافق موقت را تکذیب می‌کنند؟ اولین دلیل به ماهیت این مذاکرات بازمی‌گردد که از طریق کانال محرمانه و غیررسمی انجام می‌شود. محرمانگی اصل بنیادین برای پیشرفت در چنین مذاکراتی است؛ چراکه دست طرفین را برای بده‌بستان امتیازات بازتر می‌کند. بر پایه همین منطق، تکذیبیه‌های روزهای اخیر کاملا طبیعی است. اما دلیل دوم به پاتک اسرائیلی‌ها بازمی‌گردد؛ کابینه نتانیاهو ظرف روزهای گذشته با درز اطلاعات به رسانه‌های اسرائیلی تلاش کرده است که به ماهیت محرمانه این مذاکرات آسیب جدی وارد کند و هزینه هرگونه توافق با تهران را افزایش دهد. بنابراین تکذیبیه‌های اخیر می‌تواند ناظر بر همین مساله باشد. اما دلیل احتمالی دیگر را می‌توان به تداوم برخی اختلاف‌نظرها درباره محتوای مذاکرات ارجاع داد که حداقل باعث می‌شود نهایی شدن توافق در آینده نزدیک تقریبا دشوار شود.
با وجود تکذیب دو جانبه توافق موقت، روزنامه آرمان امروز اصرار دارد که این توافق قطعی است، این روزنامه می‌نویسد:
شنیده ها حاکی از این است که ایران و ایالات متحده در حال نزدیک شدن به یک توافق موقت هستند که در برابر کاهش فعالیت های غنی سازی ایران، گشایشی را در برخی از تحریم ها فراهم می آورد. به گفته یک مقام رسمی ایرانی و نیز یک فرد نزدیک به گفت و گوها، این مذاکرات به طور مستقیم در خاک آمریکا برگزار شده که تحولی قابل توجه در روند دیپلماتیک میان دو کشور است. با این حال، ایالات متحده تمایلی به بازگشت به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ یعنی برجام ندارد. امیر سعید ایروانی، سفیر تازه ایران در مقر سازمان ملل متحد در نیویورک، رهبری هیئت مذاکره ایران را بر عهده داشته است. وی همچنین نقشی کلیدی در مراحل اولیه گفت و گوهای سازش میان ایران و عربستان سعودی در بغداد ایفا کرده بود. از طرف آمریکا هم رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، در چندین نشست مستقیم با ایروانی گفت و گو کرد. به گفته منابع یاد شده، مذاکرات پیشرفت قابل توجهی داشته و دو طرف به یک توافق موقت رسیده اند که جزییات آن به مقام های ارشد دو کشور ارائه خواهد شد.
در ادامه این خبر عجیب آمده است:
در چارچوب این توافق، ایران متعهد می شود که فعالیت های غنی‌سازی اورانیوم ۶۰ درصد و بالاتر خود را متوقف کند و به همکاری با سازمان بین‌المللی انرژی اتمی برای نظارت و تأیید برنامه هسته ای خود ادامه دهد. در برابر، به تهران اجازه داده می شود که روزانه تا یک میلیون بشکه نفت صادر کند و به درآمد آن و نیز دیگر منابع مسدود شده اش در خارج از کشور دسترسی داشته باشد مشروط بر آن که این منابع انحصارا برای خرید مجموعه ای از کالاهای اساسی شامل غذا و دارو هزینه شوند. علاوه بر مذاکرات دوجانبه بین ایران و ایالات متحده، قطر هم نقش تسهیل کننده ای را میان دو طرف داشته و در حل مسائل مربوط به بانکداری که به عنوان یک نقطه اصلی اختلاف ظاهر شده بود، کمک کرده است. ایروانی جزییات این توافق را به تصمیم گیران ارشد در تهران منتقل کرده تا به تایید برسد. با این حال، مشخص نیست که رهبر ایران و شورای عالی امنیت ملی از این توافق حمایت کنند.
روزنامه شرق نیز ابهام در تحرکات دیپلماتیک دولت بایدن را بررسی کرده و نوشته است:
بعد از هاآرتص نوبت به میدل‌ایست‌آی رسید که با گمانه‌زنی‌های خود به مذاکرات پشت پرده تهران - واشنگتن به موضوع احتمال توافق موقت بپردازد؛ اما تکذیب کاخ سفید درباره هرگونه تحرکات دیپلماتیک از سوی دولت بایدن با طرف ایرانی برای حصول توافقی، حتی به صورت موقت، آب پاکی را روی تحلیل این روزهای فضای رسانه‌ای ریخت. در این راستا کاخ سفید گزارش میدل‌ایست‌آی درباره توافق موقت آتی میان تهران و واشنگتن را رد کرد. یک سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید روز پنجشنبه در واکنش به گزارش میدل‌ایست‌آی با تأکید بر اینکه این گزارش اشتباه و گمراه‌کننده است، اساسا طرح هرگونه گزارشی درباره توافق موقت را غلط دانست.
روزنامه فرهیختگان اما تمایل دوباره غرب به مذاکره با ایران را بخشی از پروژه عادی سازی پس از اغتشاشات خوانده و می‌نویسد:
در طول دو سال گذشته بارها اخبار رسیدن به توافق بین ایران و کشورهای غربی مطرح شده است. در هفته‌ها و به‌خصوص روزهای گذشته نیز مجددا شاهد اخباری از این دست بودیم. گرچه ایران و آمریکا هر دو «نزدیک شدن» به توافق را رد کردند اما تمام شواهد مبنی‌بر این است که فرآیند مذاکرات در جریان است. شواهد دیگری از جمله صحبت از توافق موقت و شایعاتی مبنی‌بر دیدارهای متعدد امیرسعید ایروانی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل، با رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران این احتمال را تقویت می‌کنند. این موارد یادآور تعامل‌های مشابهی در دو دهه گذشته بین ایران آمریکا هستند. ایده توافق موقت اولین بار قبل از برجام به کار گرفته شد و منجر به امضای توافقنامه شش‌ماهه و قابل تمدید ژنو در آذر ۹۲ شد.
در ادامه این گزارش آمده است:
جواد ظریف هم در زمانی که عهده‌دار مسئولیت فعلی ایروانی بود نقش‌آفرینی‌های مشابهی در جریان مذاکرات عراق داشت. بررسی شرایط فعلی مذاکرات احیای برجام و مرور اخبار و شایعه‌هایی که در مورد دستیابی به یک توافق موقت مطرح می‌شود سناریوهای مختلفی را در پیش‌روی مسیر مذاکرات ایران با غربی‌ها قرار می‌دهد. اتمام مذاکرات احیای برجام بدون توافق، احیای برجام، توافق موقت و توافق محدود ۴ سناریویی است که می‌توان برای آینده روابط ایران و کشورهای غربی متصور بود.
کنش‌های اخیر ظریف انتخاباتی است!
هفته گذشته برای محمد جواد ظریف، وزیر سابق امور خارجه هفته فعالیت بود. او که با پایان دولت دوازدهم و پایان دوران ریاستش بر دستگاه دیپلماسی دولت، در سکوت رسانه‌ای و خبری به سر می‌برد، ناگاه و بی مقدمه یک یادداشت اینستاگرامی کوتاه درباره دیپلماسی منتشر کرد. پس از آن در یک گفت‌وگوی مجازی و یک طرفه با حامیانش حضور یافت که شش ساعت به طول انجامید.
روزنامه جوان درباره اقدامات اخیر وزیر سابق خارجه نوشته است:
برخی معتقد بودند این حضور ناگهانی ظریف در فضای رسانه و پشتیبانی پررنگ فعالان سیاسی و رسانه‌ای جریان حامی او از آن، مرتبط با انتخابات مجلس امسال است. نه الزاماً از آن رو که ظریف بخواهد کاندیدای انتخابات شود، بلکه به جهت طرح یک گفتمان و تلاش برای احیای آن. گفتمانی که برای حضور در انتخابات نیاز به وام گرفتن و آغاز کار انتخاباتی با موضوع سیاست خارجی دارد. پس از سخنرانی چهار ساعته ظریف در کلاب‌هاوس، حسن روحانی در توئیتی برای او نوشت: «شهادت می‌دهم ظریف، رسول امین نظام بوده و هست». ظریف البته کاندیداتوری را با ادبیاتی عجیب رد کرد: «بنده نه در گذشته، نه در حال، نه در آینده قصد مشارکت در انتخابات به صورت مستقیم، نیابتی یا غیرمستقیم ندارم. تعهد محضری هم می‌دهم».
جوان در ادامه افزوده است:
با این حال، روزنامه شرق که از رسانه‌های رادیکال اصلاح‌طلبان به شمار می‌رود، در تحلیلی کنش‌های اخیر ظریف و سایر اعضای دولت روحانی را در چارچوب انتخابات توصیف کرد: «چرا این وزیر و دیپلمات سابق که دوست و دشمنش می‌دانند هرگز زبان به گزاف نگشوده و در زمان مناسب بهترین برگ خود را رو می‌کند، اکنون در فاصله چند ماه مانده به انتخابات قفل سکوت چندماهه را شکسته است!؟ این صحبت‌ها و یادداشت او را شاید باید به روند مصاحبه‌های کابینه روحانی مرتبط دانست. چه زمانی که جهانگیری لب به سخن گشود و از ناگفته‌های بسیاری مانند ندامتش از نامزدی در انتخابات ۹۶ گفت که به مذاق اصولگرایان خوش آمد و چه از پیدا و نهان تأثیر تحریم‌ها گفت».