مشرق - رهبر معظم انقلاب در آیین افتتاحیه‌ی اجلاس جنبش عدم تعهد در تحلیل هندسه‌ی غلط بین‌المللی گفتند: «با شبكه‌ى رسانه‌اىِ انحصارىِ سازمان‌يافته، دروغهاى خود را راست، و باطل خود را حق، و ظلم خود را عدالت‌طلبى وانمود ميكنند و در مقابل، هر سخن حقى را كه افشاگر فريب آنها است، دروغ، و هر مطالبه‌ى برحقّى را ياغيگرى مينامند.» دكتر حسام‌الدین آشنا، دانشیار و عضو هیأت علمی دانشكده‌ی معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام تصویرسازی رسانه‌ای غرب را مورد بررسی قرار داده است:
سال‌های آخر جنگ، جبهه‌ها خلوت و تهران شلوغ بود. حاج‌همت رفته بود و كوثری و یارانش قرار بود لشكر ۲۷ را سر پا نگهدارند. روزی در صبحگاه دوكوهه اعلام كردند كه رئیس‌جمهور در جمع بسیجیان سخنرانی می‌كنند. او از غوغاهای سیاست‌زدگان تهران خسته و دلزده بود و دل در گرو جوانمردان جبهه داشت. ایستاد و یك ساعتی سخن گفت؛ پر از امید و حماسه، اما در اواخر آن گفتار خود به نكته‌ای پرداخت كه جایش به‌ظاهر در تهران بود و نه در دوكوهه. او گفت: ما دو جنگ داریم؛ یك جنگ این‌جاست كه شما رزمندگان ایستاده‌اید و یك جنگ هم در جایی است كه رزمنده‌ای برای آن نداریم. جنگ رسانه‌ای علیه ما كمتر از جنگ در جبهه‌های نبرد نیست.
مثل این‌كه همین الان هم صدای او را می‌شنوم كه تصریح كرد: ما كسی را نداریم كه بفهمد بی‌بی‌سی چگونه با اخبار و تفسیرهای ساختگیش به ما خنجر می‌زند، چه برسد كه بتواند با آن مقابله كند.
من در آن سال‌ها تحصیل در رشته‌ی تبلیغ دانشگاه امام صادق علیه‌السلام را آغاز كرده بودم. در آن دوره تصور اغلب ما این بود كه محور رشته‌ی تبلیغ باید صرفاً ترویج دینی به شیوه‌هایی جدیدتر باشد. آن سخنان پردرد اما مرا به تبلیغات سیاسی هم متوجه كرد و سال‌های پس از آن، علاوه بر تبلیغ دین به مطالعه و تجربه در حوزه‌ی قدرت، ارتباطات سیاسی، روابط بین‌الملل و ارتباطات بین‌المللی پرداختم.
" جنگ گفتمانی جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده‌ی آمریكا در سه دهه‌ی گذشته همواره بر سر نام و شهرت بوده است. ایالات متحده با در اختیار داشتن سامانه‌های متعدد برای خلق و اشاعه‌ی انواع تهمت‌ها و نسبت‌های ناروا به نظام جمهوری اسلامی سعی داشته انزوای سیاسی را به ایران تحمیل كند. "
در كنار روابط بین‌الملل كه عرصه‌ی رقابت دولت‌ها و دیگر كنشگران برای كسب منافع و امنیت است، ارتباطات بین‌المللی -هم در عرصه‌ی نظر و هم در عرصه‌ی عمل- میدان رقابت قدرتمندان جهانی است برای خلق و مدیریت تصویر بین‌المللی از خود و دیگران. حال چرا خلق چنین تصویری این‌قدر مهم است؟ مسئله به یكی از طرح‌های ذهنی در روانشناسی اجتماعی مربوط است. نظریه‌ی ناآشكار شخصیت(ipa) بیان می‌كند كه چگونه ما با دانستن برخی ویژگی‌های محوری در شخصیت دیگران، ویژگی‌های دیگری را نیز به آنها نسبت می‌دهیم. مثلاً بسیاری افراد اعتقاد دارند كه باهوش بودن با مهربانی یا زیبایی صورت با زیبایی سیرت همراه هستند و در عمل خطاهای خوبرویان زودتر و بیشتر از خطاهای زشترویان نادیده گرفته می‌شود. به این ترتیب اگر كنشگری بتواند در برخی جنبه‌های محوری تصویری نیك از خود خلق كند، انتساب صفات نیكِ بعضاً نامربوط به او ساده‌تر است و برعكس، اگر تصویر زشتی از یك بازیگر بین‌المللی با تكیه بر یكی از وجوه رفتاری او خلق شود، انتساب نسبت‌های بعضاً ناروای دیگر به او ساده‌تر خواهد بود.
* در جهان رسانه‌ای‌شده‌ی امروز
اگر دولت آمریكا بتواند اولاً ارزش‌هایی همچون آزادی، حقوق بشر و مردم‌سالاری را به عنوان ارزش‌های مسلط انسانی و جهانی معرفی كند و ثانیاً خود را محور و الهام‌بخش این ارزش‌ها مطرح كند، دو سود بزرگ را كسب كرده است؛ اولاً كسب احترام و پوشاندن عیوب واقعی در ربط با دیگران را برای خود تسهیل كرده و ثانیاً مخالفان خود را متهم به مخالفت با ارزش‌های بنیادی كرده و تنفر دیگران از آنان را تسهیل می‌كند. این احترام و تنفر عملاً آثار غیر قابل تصوری دارد و در عرصه‌ی روابط بین‌المللی راهبردهای كلانی بر اساس آن تنظیم می‌شود.
راز سلطه‌ی گفتمانی در جهان رسانه‌ای‌شده‌ی امروز، توان كسب شهرت نیك برای خود و بدنامی برای دشمنان است. جنگ گفتمانی جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده‌ی آمریكا در سه دهه‌ی گذشته همواره بر سر نام و شهرت بوده است. ایالات متحده با در اختیار داشتن سامانه‌های متعدد برای خلق و اشاعه‌ی انواع تهمت‌ها و نسبت‌های ناروا به نظام جمهوری اسلامی سعی داشته انزوای سیاسی را در كنار تحریم اقتصادی به ملت مقاوم ایران تحمیل كند و در مقابل، تلاش رهبر معظم انقلاب اسلامی و پیش از ایشان بنیانگذار جمهوری اسلامی همواره بر افشاگری و اسطوره‌زدایی از چهره‌ی دوگانه‌ی آمریكا است. طراحی القابی همچون «استكبار» و «شیطان بزرگ» و نسبت دادن آن به آمریكا بخشی از این تلاش مستمر است.
اما پیروز این جنگ برای تسخیر عقول و نفوس كیست؟ آمریكا كرداری زشت و گفتاری زیبا دارد. در چشم مردم جهان كردار بر گفتار تقدم دارد و تقابل گفتار و كردار از زیبایی گفتار می‌كاهد. ایران كرداری زیبا و گفتاری زیباتر دارد. اگر ایران هر چه بیشتر به تطابق گفتار و كردار وفادار بماند و همواره به سنت‌های الهی ملتزم باشد، خود را در مسیر حسن ظن به وعده‌های خداوند ثابت‌قدم نگهداشته و قطعاً چشم جهانیان را به قدرت هوشمند خود روشن خواهد ساخت.
- دكتر حسام‌الدین آشنا -
سال‌های آخر جنگ، جبهه‌ها خلوت و تهران شلوغ بود. حاج‌همت رفته بود و كوثری و یارانش قرار بود لشكر ۲۷ را سر پا نگهدارند. روزی در صبحگاه دوكوهه اعلام كردند كه رئیس‌جمهور در جمع بسیجیان سخنرانی می‌كنند. او از غوغاهای سیاست‌زدگان تهران خسته و دلزده بود و دل در گرو جوانمردان جبهه داشت. ایستاد و یك ساعتی سخن گفت؛ پر از امید و حماسه، اما در اواخر آن گفتار خود به نكته‌ای پرداخت كه جایش به‌ظاهر در تهران بود و نه در دوكوهه. او گفت: ما دو جنگ داریم؛ یك جنگ این‌جاست كه شما رزمندگان ایستاده‌اید و یك جنگ هم در جایی است كه رزمنده‌ای برای آن نداریم. جنگ رسانه‌ای علیه ما كمتر از جنگ در جبهه‌های نبرد نیست.
مثل این‌كه همین الان هم صدای او را می‌شنوم كه تصریح كرد: ما كسی را نداریم كه بفهمد بی‌بی‌سی چگونه با اخبار و تفسیرهای ساختگیش به ما خنجر می‌زند، چه برسد كه بتواند با آن مقابله كند.
من در آن سال‌ها تحصیل در رشته‌ی تبلیغ دانشگاه امام صادق علیه‌السلام را آغاز كرده بودم. در آن دوره تصور اغلب ما این بود كه محور رشته‌ی تبلیغ باید صرفاً ترویج دینی به شیوه‌هایی جدیدتر باشد. آن سخنان پردرد اما مرا به تبلیغات سیاسی هم متوجه كرد و سال‌های پس از آن، علاوه بر تبلیغ دین به مطالعه و تجربه در حوزه‌ی قدرت، ارتباطات سیاسی، روابط بین‌الملل و ارتباطات بین‌المللی پرداختم.
" جنگ گفتمانی جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده‌ی آمریكا در سه دهه‌ی گذشته همواره بر سر نام و شهرت بوده است. ایالات متحده با در اختیار داشتن سامانه‌های متعدد برای خلق و اشاعه‌ی انواع تهمت‌ها و نسبت‌های ناروا به نظام جمهوری اسلامی سعی داشته انزوای سیاسی را به ایران تحمیل كند. "
در كنار روابط بین‌الملل كه عرصه‌ی رقابت دولت‌ها و دیگر كنشگران برای كسب منافع و امنیت است، ارتباطات بین‌المللی -هم در عرصه‌ی نظر و هم در عرصه‌ی عمل- میدان رقابت قدرتمندان جهانی است برای خلق و مدیریت تصویر بین‌المللی از خود و دیگران. حال چرا خلق چنین تصویری این‌قدر مهم است؟ مسئله به یكی از طرح‌های ذهنی در روانشناسی اجتماعی مربوط است. نظریه‌ی ناآشكار شخصیت(ipa) بیان می‌كند كه چگونه ما با دانستن برخی ویژگی‌های محوری در شخصیت دیگران، ویژگی‌های دیگری را نیز به آنها نسبت می‌دهیم. مثلاً بسیاری افراد اعتقاد دارند كه باهوش بودن با مهربانی یا زیبایی صورت با زیبایی سیرت همراه هستند و در عمل خطاهای خوبرویان زودتر و بیشتر از خطاهای زشترویان نادیده گرفته می‌شود. به این ترتیب اگر كنشگری بتواند در برخی جنبه‌های محوری تصویری نیك از خود خلق كند، انتساب صفات نیكِ بعضاً نامربوط به او ساده‌تر است و برعكس، اگر تصویر زشتی از یك بازیگر بین‌المللی با تكیه بر یكی از وجوه رفتاری او خلق شود، انتساب نسبت‌های بعضاً ناروای دیگر به او ساده‌تر خواهد بود.
* در جهان رسانه‌ای‌شده‌ی امروز
اگر دولت آمریكا بتواند اولاً ارزش‌هایی همچون آزادی، حقوق بشر و مردم‌سالاری را به عنوان ارزش‌های مسلط انسانی و جهانی معرفی كند و ثانیاً خود را محور و الهام‌بخش این ارزش‌ها مطرح كند، دو سود بزرگ را كسب كرده است؛ اولاً كسب احترام و پوشاندن عیوب واقعی در ربط با دیگران را برای خود تسهیل كرده و ثانیاً مخالفان خود را متهم به مخالفت با ارزش‌های بنیادی كرده و تنفر دیگران از آنان را تسهیل می‌كند. این احترام و تنفر عملاً آثار غیر قابل تصوری دارد و در عرصه‌ی روابط بین‌المللی راهبردهای كلانی بر اساس آن تنظیم می‌شود.
راز سلطه‌ی گفتمانی در جهان رسانه‌ای‌شده‌ی امروز، توان كسب شهرت نیك برای خود و بدنامی برای دشمنان است. جنگ گفتمانی جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده‌ی آمریكا در سه دهه‌ی گذشته همواره بر سر نام و شهرت بوده است. ایالات متحده با در اختیار داشتن سامانه‌های متعدد برای خلق و اشاعه‌ی انواع تهمت‌ها و نسبت‌های ناروا به نظام جمهوری اسلامی سعی داشته انزوای سیاسی را در كنار تحریم اقتصادی به ملت مقاوم ایران تحمیل كند و در مقابل، تلاش رهبر معظم انقلاب اسلامی و پیش از ایشان بنیانگذار جمهوری اسلامی همواره بر افشاگری و اسطوره‌زدایی از چهره‌ی دوگانه‌ی آمریكا است. طراحی القابی همچون «استكبار» و «شیطان بزرگ» و نسبت دادن آن به آمریكا بخشی از این تلاش مستمر است.
اما پیروز این جنگ برای تسخیر عقول و نفوس كیست؟ آمریكا كرداری زشت و گفتاری زیبا دارد. در چشم مردم جهان كردار بر گفتار تقدم دارد و تقابل گفتار و كردار از زیبایی گفتار می‌كاهد. ایران كرداری زیبا و گفتاری زیباتر دارد. اگر ایران هر چه بیشتر به تطابق گفتار و كردار وفادار بماند و همواره به سنت‌های الهی ملتزم باشد، خود را در مسیر حسن ظن به وعده‌های خداوند ثابت‌قدم نگهداشته و قطعاً چشم جهانیان را به قدرت هوشمند خود روشن خواهد ساخت.
- دكتر حسام‌الدین آشنا -