به گزارش مشرق، برنامه موسوم به «طرح پیروزی» که گفته می‌شود از سوی زلنسکی و تیم مورد اعتماد وی پس از ماه‌ها کار کارشناسی و به امید همراهی شرکای غربی مطرح شد. طرحی که از ماه‌ها قبل زلنسکی سعی در فروش آن به شرکای غربی خود داشت و برای آماده‌سازی زمینه‌های اجرایی آن از چند ماه قبل عملیات زمینی و دور از انتظار را به خاک سرزمینی روسیه و منطقه کورسک انجام داد تا شاید با تصرف منطقه‌ای مهم از روسیه بتواند کارت بازی مهمی برای ورود به میز مذاکرات در اختیار داشته باشد.
همچنین از دیگر اهداف آن کاهش فشار ارتش روسیه در جبهه شرق و منطقه پتروفسک بود تا درنهایت شرایط بهتری را در میدان نبرد برای شرکای غربی خود ترسیم کند.
اما شاید بتوان گفت هدف اصلی این عملیات متقاعدسازی سران کشورهای غربی از تغییر روند میدانی و شکست‌های پیاپی ارتش اوکراین در جبهه‌های مختلف بود تا اروپای خسته از کمک‌های مالی و لجستیکی به قبول طرح پیروزی ترغیب کند.
اما با توجه مفاد مطروحه در طرح مزبور به نظر باید طرح پیروزی زلنسکی را یک نوزاد مرده دانست. طرحی که در همان ساعت اولیه با مخالفت برخی سران اروپایی با شرایط مطروحه زلنسکی غیر اجرایی وغیرواقعی بودن آن نمایان شد.
۵ شرط طرح پیروزی
زلنسکی در روز چهارشنبه ۱۶ اکتبر ۲۵ مهر ۱۴۰۳ در «ورخونا رادا» پارلمان اوکراین برای نخستین بار محتوای طرح پیروزی خود را برای نمایندگان اوکراینی رونمایی کرد.
رئیس‌جمهور اوکراین با بیان اینکه لازمه شکست روسیه در جنگ با این کشور و اجبار مسکو برای ورود به پروسه مذاکرات صلح با شرایط دلخواه غرب، اجرای طرح پیروزی است، افزود این طرح شامل پنج برنامه آشکار و سه برنامه مخفی است.
برنامه اول ژئوپلیتیکی است و برنامه‌های دوم و سوم در حوزه نظامی تعریف می‌شود. برنامه چهارم اقتصادی و برنامه پنجم طرح صلح زلنسکی در حوزه امنیتی قرار می‌گیرد.
وی در ادامه گفت این برنامه‌ها دارای زمان‌بندی است. چهار برنامه اول برای زمان جنگ و پایان دادن به آن و نکته پنجم برای زمان بعد از جنگ و تامین امنیت اوکراین است.
طرح پیروزی زلنسکی شامل چه مواردی است؟
زلنسکی ماه‌هاست از برنامه جامع برای اتمام جنگ و دستیابی به صلح طبق خواسته‌های کی‌یف صحبت کرده است. وی با بیان این موضوع که کی‌یف درس‌های مهمی از ضد حمله شکست‌خورده سال قبل به دست آورده درطرح جدید نه‌تنها جلوی پیشروی روس‌ها در جبهه‌های شرق و جنوب را خواهد گرفت بلکه مناطق مهم و استراتژیکی از خاک روسیه را نیز تصرف خواهد کرد که البته اجرای تمام این موارد بستگی مستقیم به اجازه و حمایت آمریکا و کشورهای اروپایی مانند انگلستان آلمان و فرانسه دارد زیرا برای اجرایی کردن این طرح‌ها، تامین موشک‌های دوربرد و صدور اجازه برای هدف قرار دادن مکان‌هایی در داخل خاک روسیه لازم و ضروری است. زلنسکی در سخنرانی خود در پارلمان بیان کرد طرح پیروزی او پنج پایه آشکار دارد که چهار مورد آن باید در زمان جنگ و برای اتمام آن اجرا شود. یک پایه آن برای پس از جنگ تامین امنیت کشور در آینده در مقابل روسیه است.
۱- اولین پایه و شاید مهم‌ترین نکته طرح زلنسکی عضویت کامل این کشور در ناتو و درنهایت در ساختار اتحادیه اروپا در زمان جنگ است. این بدان معنی است که این ائتلاف از یکی از شروط اصلی خود، یعنی عدم درگیری و مناقشه مرزی با کشورهای همسایه برای عضویت چشم‌پوشی کند که البته بسیار دور از انتظار است و از آنجا که برای عضویت باید رای مثبت تمام اعضا وجود داشته باشد با وجود مخالفت‌های کشورهایی مانند مجارستان این امر در شرایط فعلی بعید به نظر می‌رسد.
۲- نکته دوم طرح پیشنهادی زلنسکی در جهت تقویت بنیه دفاعی این کشور است؛ بهبود سیستم‌های دفاع هوایی و تاکید و فشار مجدد بر متحدان در جهت کاهش محدودیت‌ها درخصوص استفاده از موشک‌های دوربرد برای هدف قرار دادن اهدافی در عمق خاک روسیه، که البته این موضوعی است که ایالات متحده بارها آن را رد کرده است.
این پیشنهاد درحالی مطرح می‌شود که اوکراین با شکست‌های متعددی در جبهه شرقی مواجه شده است و از سوی دیگر روسیه شاهد پیشروی‌های فزاینده‌ای در منطقه دونستک و افزایش عملیات‌های پهپادی و موشکی به عمق خاک اوکراین است. این در شرایطی است که اوکراین برای یکی از سخت‌ترین زمستان‌های خود آماده می‌شود زیرا با حملات گسترده روسیه به باقیمانده ناچیز زیرساخت‌های انرژی خود روبه‌روست.
در همین حین زلنسکی مجددا خواستار عملیات دفاعی مشترک با شرکای غربی خود به‌منظور هدف قرار دادن پهپادها و موشک‌های روسی بر فراز آسمان و اوکراین شد.
درخواستی که ینس استولتنبرگ، دبیرکل وقت ناتو در ماه‌های گذشته با بیان اینکه ناتو و اتحادیه اروپا به‌هیچ عنوان خواهان این موضوع نیستند که بخشی از درگیری روسیه و اوکراین باشند آب سردی بر این ایده زلنسکی ریخت.
همچنین این طرح خواهان حمایت کشورهای غربی از عملیات ارتش اوکراین در منطقه کورسک روسیه شد زیرا سران کی‌یف آن را برگ برنده مهم برای هر نوع معامله بر سر میز مذاکره می‌دانند و عنوان می‌کنند با در اختیار داشتن این منطقه می‌توانند ایده منطقه حائل مدنظر مسکو را خنثی کنند.
هرچند واقعیت‌های میدانی نشان‌دهنده این امر است که اوکراینی‌ها به دلایل مختلف ازجمله عدم توانایی در پشتیبانی موثر نیروی زمینی و همچنین کمبود نیروی انسانی در حال عقب‌نشینی مستمر از منطقه کورسکند.
از سوی دیگر زلنسکی به این نکته هم اشاره کرد به هیچ عنوان اجازه نخواهد داد تا سرزمین‌های اوکراین در دست روس‌ها باقی بماند.
در همین زمینه وی به انتقاد از شرکای غربی خود پرداخت و بیان کرده دوستان ما کی‌یف را تشویق به مذاکره می‌کنند بدون اینکه از عدالت سخنی به میان آورند.
۳- اما یکی از مسئله‌سازترین مفاد طرح زلنسکی استقرار بسته «بازدارندگی استراتژیک غیرهسته‌ای جامع» در خاک اوکراین است که برای محافظت از اوکراین از هرگونه تهاجمات روسیه در آینده درخواست شده است. درخصوص بند مزبور زلنسکی و تیم رسانه‌ای و سیاسی وی هیچ توضیح اضافه دیگری ارائه نکردند.
۴- تنها بخش اقتصادی ارائه‌شده زلنسکی در طرح پیروزی به موضوع حفاظت مشترک ایالات متحده به اتحادیه اروپا از منابع طبیعی و حیاتی اوکراین و استفاده مشترک از پتانسیل اقتصادی آن اشاره می‌کند.
به عبارت دیگر اوکراین پیشنهاد استفاده و برداشت مشترک از منابع طبیعی خود مانند اورانیوم، تیتانیوم و لیتیوم را به ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا داده است. بدین معنی که کی‌یف از طریق منابع خود بدهی‌های جنگی‌اش را به شرکای غربی تسویه کند. زلنسکی در این بخش همچنین خواستار تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه روسیه برای تضعیف توانایی این کشور در تداوم حملات خود به اوکراین است.
۵- اما بخش پنجم که اختصاص به دوران پس از اتمام جنگ دارد مربوط به معماری امنیتی اوکراین است. زلنسکی در مجلس به این نکته اشاره داشت که کی‌یف پس از دوران جنگ دارای نیروی نظامی بزرگ و زبده‌ای شده است که می‌تواند ناتو و امنیت قاره اروپا را تقویت کند.
اگر شرکای غربی توافق کنند پس از جنگ ما در نظر داریم واحدهای نظامی آمریکایی مستقر در اروپا را با واحدهای نظامی اوکراینی جایگزین کنیم.
واکنش‌ها از مسکو تا واشنگتن
اما در اولین واکنش‌ها به طرح صلح زلنسکی یا همان طرح پیروزی «جولیان اسمیت» نماینده دائم آمریکا در ناتو اظهار داشت: «دعوت از اوکراین به ناتو در آینده نزدیک انتظار نمی‌رود و صحبت درمورد تاریخ دقیق الحاق کی‌یف به ناتو بسیار زود است.» شاید بتوان گفت این موضع‌گیری نماینده ایالات‌متحده حاکی از مخالفت دولت‌های غربی با طرح زلنسکی و شکست زودهنگام طرح پیروزی بود. زلنسکی با علم به عدم مقبولیت طرح خود در میان اعضای اروپایی ناتو از روز پنجشنبه ۱۷ اکتبر سفرهای را به پایتخت‌های اروپایی آغاز کرد.
ابتدا به پاریس رفت و در ادامه به دیدار جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا در رم رفت. همچنین وی در ایتالیا به‌منظور همراه کردن کلیسا کاتولیک ملاقاتی را با پاپ فرانسیس انجام داد و درنهایت به برلین جایی که سران آلمان، فرانسه، ایالات‌متحده و انگلستان نشستی را برگزار کرده بودند رفت.
اما اتفاقات در برلین کاملا برخلاف میل زلنسکی رقم خورد تا جایی که بایدن، استرامر، شولتز و ماکرون در جلسه‌ای که به‌منظور گفت‌وگو درخصوص مسائل جاری اوکراین و ایجاد توافقاتی برسر طرح پیروزی زلنسکی تشکیل داده بودند حاضر به دیدار با رئیس‌جمهور اوکراین نشدند.
اما شرایط بحرانی زلنسکی به همین‌نکته پایان نیافت و راهبران ائتلاف بر سر دعوت از اوکراین به ناتو به توافق نرسیدند. خواست‌های کی‌یف از متحدان کلیدی غربی باعث ایجاد اختلافات جدی بین واشنگتن، پاریس، لندن و برلین شده است زیرا به‌نظر می‌رسد این یک طرح جاه‌طلبانه است که سوالات بسیار مهم و دشواری را برای سران اروپایی و آینده این اتحادیه مطرح می‌کند که در پاسخ آنها هیچ همگرایی در دیدگاه‌ها وجود نخواهد داشت.
تاکنون ایالات متحده و آلمان در مقابل، ارائه هرگونه پیشنهاد گسترش ناتو به بهانه عضویت اوکراین را مسدود کرده‌اند. این درحالی است که فرانسه و بریتانیا موافق پیوستن کی‌یف به ناتو در شرایط فعلی و همزمان با ادامه درگیری‌ها با روسیه‌اند.
البته طبق برخی داده‌ها آمریکا دیگر ایرادی اساسی با دعوت شکلی از اوکراین ندارد. گفته می‌شود اگر کامالا هریس در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا که در ۱۵ آبان ماه برگزار می‌شود انتخاب شود این امکان وجود دارد که بایدن در دوره انتقالی به این سمت یعنی دعوت از اوکراین برای عضویت در ناتو حرکت کند. اما انتخاب ترامپ این موضوع را با دست‌اندازهای بی‌شماری روبه‌رو خواهد کرد.
اما نکته مهمی که در اینجا باید به آن اشاره کرد این است که معضل پیوستن کی‌یف به ناتو را تنها این چها رهبر نمی‌توانند حل کنند زیرا ناتو ۳۲ عضو دارد و برای پذیرش عضو جدید رای مثبت تمام اعضا لازم است و در این بین به احتمال بسیار زیاد شاهد مخالفت‌های ترکیه، مجارستان و اسلواکی با طرح عضویت اوکراین خواهیم بود و این موضوع دارای چشم‌انداز کوتاه‌مدتی نخواهد بود.
آن‌سوی ماجرا در مسکو واکنش‌ها به طرح پیروزی زلنسکی بسیار تند و صریح بود. ماریا زاخارووا، سخنگوی دستگاه سیاست‌خارجی روسیه طرح پیروزی زلنسکی را «مجموعه‌ای از شعارهای نامنسجم و کف خونین بر لبان یک نازی خواند. از نظر وی طرح زلنسکی ناتو را به درگیری مستقیم با روسیه سوق می‌دهد.» سخنگوی ریاست‌جمهوری روسیه، دیمیتری پسکوف ضمن اشاره به صحبت‌های زلنسکی «طرح صلح» جدید وی را همان طرح آمریکا برای جنگ با روسیه تا آخرین اوکراینی دانست.
وی افزود «برای دستیابی به صلح، کی‌یف باید بسیار هشیار باشد و دلایلی را که منجر به درگیری و شرایط پیش‌آمده شده، درک کند و طرح صلح واقعی برای اوکراین، درک بیهودگی سیاست‌هایی است که آنها دنبال می‌کنند.»
واقعیت ماجرا چیست؟
درواقع اگر اندکی به پنج پایه اصلی «طرح زلنسکی» نگاه کنیم به‌راحتی می‌توانیم دریابیم این موضوعات دقیقا همان نقاطی است که روسیه دو سال نیم پیش با آنها مخالفت کرد و درواقع دلایل اصلی شروع تنش و درگیری میان روسیه و اوکراین همین نکات بود. پس چرا زلنسکی پس از دو سال‌ونیم درگیری و تحمل هزینه‌های غیرقابل جبران که حتی این کشور را به لبه پرتگاه نزدیک کرده همچنان درپی تحریک کرملین است؟ همه‌چیز بستگی به این دارد که از کدام زاویه به این موضوع نگاه کنیم.
اگر از سمت مسکو مواضع کی‌یف را مورد بررسی قرار دهید، این دقیقا همان موضوعاتی است که امنیت‌ملی روسیه را به‌شدت تهدید می‌کند و روس‌ها در دو سال گذشته برای رفع هرگونه تهدید ملی وارد درگیری با اوکراین و غرب شدند و هزینه‌های زیادی را برای آن پرداختند. اما اگر از سمت اوکراین و غرب به این موضوع نگاه کنیم این دقیقا همان نکاتی است که غرب برای دستیابی به آنها وارد این جنگ شده است.
ورود اوکراین به ناتو، حضور نیروهای ائتلاف در خاک این کشور، افزایش نظامی شدن کی‌یف، تقویت تحریم‌ها علیه روسیه و هسته‌ای شدن اوکراین دقیقا همان موضوعاتی است که روسیه را در سال ۲۰۲۲ مجبور به دفاع از امنیت‌ملی خود کرد.
به نظر می‌رسد اساسا «طرح پیروزی» زلنسکی یک درخواست کمک با صدای بلند خطاب به شرکای غربی است که درحال ترک پروژه فرسایشی اوکراینند. زلنسکی به‌نوعی با ارائه این طرح از شرکای غربی خود درخواست کرده که اوکراین را در بحبوحه جنگ با روسیه تنها نگذارند زیرا اجرای پروژه تضعیف روسیه به دست اوکراین از سوی غربی‌ها کلید خورده و کی‌یف تنها ابزاری برای دسترسی غرب به سرگردگی ایالات‌متحده به این هدف بوده است و حال که پس از دوسال این پروژه به اهداف خود نرسیده به نظر می‌رسد غرب به‌آرامی در حال خالی کردن پشت اوکراین و زلنسکی است.