مشرق ،نام "غلامرضا تاجگردون" با برنامه و بودجه عجین شده است. او سالها در این حوزه فعالیت کرده و رییس سازمان برنامه و بودجه استان کهگیلویه و بویر احمد، رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان فارس، معاون امور اقتصادی و هماهنگی برنامه و بودجه سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، عضو شورای پول و اعتبار، رییس کمیسیون تخصصی شورای عالی اقتصاد و رییس ستاد نظارت بودجه کشور تنها بخشی از پیشینه کاری او در این حوزه است. تاجگردون هم اکنون نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه و عضو كمیسیون ویژه حمایت از تولید ملی مجلس است.
این روزها که موضوع بودجه سال92 داغ است، خبرنگار ما با او در این باره گفت و گو کرده است که از نظرتان می گذرد:
مشرق ،به نظر می رسد بودجه سال آینده کل کشور ویژگی های خاصی دارد،کمی در این باره برایمان توضیح بدهید.
** بله بودجه 92 هم به لحاظ مسائل پیرامونی و هم به لحاظ عدد و رقم بودجه خاصی است. مهمترین مساله بودجه سال آینده این است که اولین بودجه مجلس جدید است و نمایندگان باید مطالبات خاصی را در آن پاسخ بدهند. دولت هم در سال آخر است و به نظر نمی رسد خیلی در بودجه جدل داشته باشد.
این دو مورد باعث می شود که بودجه از هدف انقباضی بودن فاصله بگیرد. تنها راهکار هم برای این که اتفاق بدی در جریان تصویب بودجه نیفتد، این است که دولت و مجلس در عمل با هم هماهنگ باشند، نه این که این هماهنگی فقط در کلام باشد. اگر این طور شود می توانیم یک بودجه خوب را طراحی کنیم. در این زمینه چند جلسه ای با نمایندگان دولت داشته ایم و به اصولی هم رسیده ایم، اما امیدواریم این روش تا نهایت ادامه داشته باشد.
مشرق ،متاسفانه بودجه کشور سالهاست که به شدت از منابع نفتی تغذیه می کند،این وضعیت تا کی ادامه خواهد داشت؟
** از لحاظ عددی، بودجه ما به نفت وابستگی زیادی دارد و بیشتر منابع آن نفتی است. برای رهایی از این وضعیت باید هزینه های دولت به درآمدهای جاری وصل شود،البته آنجا هم دو مشکل جدی هست؛ یکی این که هزینه ها خیلی بالاست و دیگر این که درآمدها مانند مالیات و حقوق گمرکی، نیاز مصارف را پوشش نمی دهد.
یک اشتباه استراتژیک هم کلا در تدوین بودجه کشور داریم، آن هم این که می گوییم از لحاظ منطقی، منابع و مصارف بودجه باید با هم برابر باشند، ولی هیچ وقت دقت نکرده ایم که مصارف در حال افزایش است و رشد آن هم خیلی بالاست.
البته باید منابع و مصارف با هم برابر باشند، اما نه این که هر چه مصارف بالا رفت، منابع هم پابه پای آن بدون منطق بالا برود؛ چون نتیجه آن فشار به مردم است. در پنج شش سال گذشته، هزینه های جاری دولت پنج برابر شده، اما با توجه به رشدهای اقتصادی گذشته، ما نمی توانیم به این اندازه از مردم مالیات بگیریم. ما باید برای حل این مشکل، سیستم انقباضی را هم در مصارف داشته باشیم.
مشرق ،پس از روی کار آمدن دولت آقای احمدی نژاد، یکی از نخستین اقدامات در دولت، انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی و تشکیل معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور بود. می دانم که در این زمینه نامه ای هم به رییس جمهور نوشته اید. واقعا انحلال این سازمان مشکلی در سیستم اداره کشور ایجاد کرد؟
معاونت برنامه ریزی اصلا در این فضا نیست. در بحث های اخیر مانند ارز و تورم و شاخص های اقتصادی، این معاونت اصلا حضور نداشت و ندارد. هر یک از وزرا در این باره حرفی می زند. من نمی گویم حتما سازمان مدیریت احیا شود، اما یک محوری باید باشد تا این اقدامات حول آن بچرخد. حالا اسمش هر چه می خواهد باشد.
من به عنوان یک کارشناس معتقدم این مشکل بزرگی است که اقتصاد کشور یک محور ندارد، ولی این تنها مشکل نیست. گرچه نبود این سازمان به عنوان یک مشکل درون سیستمی، ضعفی بسیار اساسی است. بدتر از همه هم در استان ها نمود دارد، چون سهم قابل توجهی از منابع در استان ها هزینه می شود، ولی استانها هیچ اتصالی به معاونت برنامه ریزی ندارند و مکلف نیستند فرامین برنامه ای را اجرا کنند. در استانها، فرامین محلی اجرا می شوند.
مشرق ،مشکل دیر رسیدن لایحه بودجه به مجلس در دولت نهم و دهم تقریبا به امری عادی تبدیل شده و این اتفاق به سیستم برنامه ریزی کشور ضربه میزند، در این زمینه اقدامی صورت گرفته تا امسال به مشکلی بر نخوریم؟
** ما امسال هم اطمینان نداریم که بودجه به موقع برسد. البته پایین دستی ها قول هایی داده اند، ولی رییس جمهور در این باره اظهار نظری نکرده است. به هر حال سیستم به این وضع عادت کرده است.
البته ما برای حل این مشکل پیشنهادی داده ایم و دولت هم ظاهرا تایید کرده است. ما گفتیم تا زمانی که لایحه بودجه به صورت کامل به دست ما برسد، احکام دائمی بودجه را جدا کنیم و آن را وصل کنیم به قانون تنظیم بخشی از مقررات دولت، تا هم زمان بررسی بودجه کم شود و هم بودجه از لحاظ کیفی بهتر بررسی شود.
اگر در یکی دو هفته آینده این اقدام صورت بگیرد، به نظرم فرصت خوبی برای بررسی عمیق تر بودجه خواهیم داشت. البته من پیشنهادم به مجلس این است که دولت هر وقت بودجه را به مجلس داد، نمایندگان قبل از پایان سال آن را تصویب کنند.
یکی از معضلات اجرای بودجه در دوسال گذشته این بوده که تصویب آن به سال بعد می رود و زمان هزینه کرد آن هم دو تا سه ماه به تعویق می افتد. در بودجه 91 واقعا زمانی برای هزینه کرد وجود نداشت. الان از بودجه عمرانی 91 فقط حدود 15 درصد اختصاص یافته است.
ما باید فشار بگذاریم و البته لج بازی نکنیم. اگر از الان شروع کنیم و بر شاخص های اصلی توافق کنیم، فرصت خوبی برای بررسی و تصویب بودجه خواهیم داشت.
مشرق ،یکی از شعارهای اصلی دولت آقای احمدی نژاد، عملیاتی کردن بودجه و کوچک کردن آن بود. این قول تا چه اندازه محقق شده است؟
** به نظر من نمی شود این مشکل را در یک سال حل کرد. بودجه ریزی عملیاتی چند سال است که به تعویق افتاده، در حالی که اگر هر سال یکی دو دستگاه ملزم می شدند که بودجه عملیاتی طراحی کنند، الان 30 تا 40 درصد کار انجام شده بود. در بودجه عملیاتی دیگر این روش هزینه بستن بر منابع منتفی می شود. البته هر وقت این کار را شروع کنیم، به نفعمان است. من یادم هست در سال 83 برآورد کردیم اگر در آموزش و پرورش خرید خدمت محقق می شد، حدود 200 میلیارد تومان اضافه درآمد داشتیم. ما ناگزیریم روش بودجه نویسی را تغییر بدهیم، اما متاسفانه چون در بودجه گروکشی و چانه زنی هست، آخر گیر می افتیم و منابع را آب می بندیم. بعد هم می گوییم در طول سال مشکل را حل می کنیم.
مشرق ،موضوع ارز این روزها بسیار حساس شده است. در این زمینه پیشنهادتان برای بودجه سال آینده چیست؟
** اشتباهی که دولت در بودجه سال جاری مرتکب شد، این بود که رشد آرام ناشی از تفاوت نرخ داخلی تورم با نرخ تورم خارجی را در موضوع ارز نگنجاند و یک باره فشار را در دوماه اخیر وارد کرد. این فاجعه ای است که بانک مرکزی آن را آفرید. به نظر من دولت هوس کرد از این منابع استفاده کند، اما نمی دانست که سرانجام گیر می کند، ولی این رشد باید در نرخ ارز می آمد.
اقتصاد هم همین را می گوید که فاصله تورم بین نرخ داخلی و خارجی باید کنترل شود. راهش هم این است که در این دو سه ماه باقیمانده، نرخ واقعی را به نرخ موجود نزدیک کند. البته من نمی توانم نرخی برای ارز تعیین کنم، چون الان بازار، بازار سالمی نیست. ارز بسیاری در خانه هاست و صادرکننده هم نسبت به انتقال ارزش اطمینان خاطر ندارد. بالاخره یک نرخی هست که بازار به آن می رسد و برآورد برای بودجه باید زیر آن نرخ باشد.
مشرق ، الان واقعا مشکل کمبود ارز در کشور وجود دارد؟
** بالاخره مردم دیگر آن اطمینان لازم را ندارند که ارز را به ما بدهند. نکته این است که ما در بحث ال سی های گشایش شده، بار را به دوش مردم و تولیدکننده می اندازیم و این اشتباه است. دولت باید آن را تقبل می کرد و به مردم اطمینان بدهد. فاصله نرخ 1200 تومان تا 2500 تومان را الان باید مردم تامین کنند و این رقم بالایی است، نتیجه اش هم این می شود که طرح ها می خوابد و متوقف می شود.
این روزها که موضوع بودجه سال92 داغ است، خبرنگار ما با او در این باره گفت و گو کرده است که از نظرتان می گذرد:
مشرق ،به نظر می رسد بودجه سال آینده کل کشور ویژگی های خاصی دارد،کمی در این باره برایمان توضیح بدهید.
** بله بودجه 92 هم به لحاظ مسائل پیرامونی و هم به لحاظ عدد و رقم بودجه خاصی است. مهمترین مساله بودجه سال آینده این است که اولین بودجه مجلس جدید است و نمایندگان باید مطالبات خاصی را در آن پاسخ بدهند. دولت هم در سال آخر است و به نظر نمی رسد خیلی در بودجه جدل داشته باشد.
این دو مورد باعث می شود که بودجه از هدف انقباضی بودن فاصله بگیرد. تنها راهکار هم برای این که اتفاق بدی در جریان تصویب بودجه نیفتد، این است که دولت و مجلس در عمل با هم هماهنگ باشند، نه این که این هماهنگی فقط در کلام باشد. اگر این طور شود می توانیم یک بودجه خوب را طراحی کنیم. در این زمینه چند جلسه ای با نمایندگان دولت داشته ایم و به اصولی هم رسیده ایم، اما امیدواریم این روش تا نهایت ادامه داشته باشد.
مشرق ،متاسفانه بودجه کشور سالهاست که به شدت از منابع نفتی تغذیه می کند،این وضعیت تا کی ادامه خواهد داشت؟
** از لحاظ عددی، بودجه ما به نفت وابستگی زیادی دارد و بیشتر منابع آن نفتی است. برای رهایی از این وضعیت باید هزینه های دولت به درآمدهای جاری وصل شود،البته آنجا هم دو مشکل جدی هست؛ یکی این که هزینه ها خیلی بالاست و دیگر این که درآمدها مانند مالیات و حقوق گمرکی، نیاز مصارف را پوشش نمی دهد.
یک اشتباه استراتژیک هم کلا در تدوین بودجه کشور داریم، آن هم این که می گوییم از لحاظ منطقی، منابع و مصارف بودجه باید با هم برابر باشند، ولی هیچ وقت دقت نکرده ایم که مصارف در حال افزایش است و رشد آن هم خیلی بالاست.
البته باید منابع و مصارف با هم برابر باشند، اما نه این که هر چه مصارف بالا رفت، منابع هم پابه پای آن بدون منطق بالا برود؛ چون نتیجه آن فشار به مردم است. در پنج شش سال گذشته، هزینه های جاری دولت پنج برابر شده، اما با توجه به رشدهای اقتصادی گذشته، ما نمی توانیم به این اندازه از مردم مالیات بگیریم. ما باید برای حل این مشکل، سیستم انقباضی را هم در مصارف داشته باشیم.
مشرق ،پس از روی کار آمدن دولت آقای احمدی نژاد، یکی از نخستین اقدامات در دولت، انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی و تشکیل معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور بود. می دانم که در این زمینه نامه ای هم به رییس جمهور نوشته اید. واقعا انحلال این سازمان مشکلی در سیستم اداره کشور ایجاد کرد؟
معاونت برنامه ریزی اصلا در این فضا نیست. در بحث های اخیر مانند ارز و تورم و شاخص های اقتصادی، این معاونت اصلا حضور نداشت و ندارد. هر یک از وزرا در این باره حرفی می زند. من نمی گویم حتما سازمان مدیریت احیا شود، اما یک محوری باید باشد تا این اقدامات حول آن بچرخد. حالا اسمش هر چه می خواهد باشد.
من به عنوان یک کارشناس معتقدم این مشکل بزرگی است که اقتصاد کشور یک محور ندارد، ولی این تنها مشکل نیست. گرچه نبود این سازمان به عنوان یک مشکل درون سیستمی، ضعفی بسیار اساسی است. بدتر از همه هم در استان ها نمود دارد، چون سهم قابل توجهی از منابع در استان ها هزینه می شود، ولی استانها هیچ اتصالی به معاونت برنامه ریزی ندارند و مکلف نیستند فرامین برنامه ای را اجرا کنند. در استانها، فرامین محلی اجرا می شوند.
مشرق ،مشکل دیر رسیدن لایحه بودجه به مجلس در دولت نهم و دهم تقریبا به امری عادی تبدیل شده و این اتفاق به سیستم برنامه ریزی کشور ضربه میزند، در این زمینه اقدامی صورت گرفته تا امسال به مشکلی بر نخوریم؟
** ما امسال هم اطمینان نداریم که بودجه به موقع برسد. البته پایین دستی ها قول هایی داده اند، ولی رییس جمهور در این باره اظهار نظری نکرده است. به هر حال سیستم به این وضع عادت کرده است.
البته ما برای حل این مشکل پیشنهادی داده ایم و دولت هم ظاهرا تایید کرده است. ما گفتیم تا زمانی که لایحه بودجه به صورت کامل به دست ما برسد، احکام دائمی بودجه را جدا کنیم و آن را وصل کنیم به قانون تنظیم بخشی از مقررات دولت، تا هم زمان بررسی بودجه کم شود و هم بودجه از لحاظ کیفی بهتر بررسی شود.
اگر در یکی دو هفته آینده این اقدام صورت بگیرد، به نظرم فرصت خوبی برای بررسی عمیق تر بودجه خواهیم داشت. البته من پیشنهادم به مجلس این است که دولت هر وقت بودجه را به مجلس داد، نمایندگان قبل از پایان سال آن را تصویب کنند.
یکی از معضلات اجرای بودجه در دوسال گذشته این بوده که تصویب آن به سال بعد می رود و زمان هزینه کرد آن هم دو تا سه ماه به تعویق می افتد. در بودجه 91 واقعا زمانی برای هزینه کرد وجود نداشت. الان از بودجه عمرانی 91 فقط حدود 15 درصد اختصاص یافته است.
ما باید فشار بگذاریم و البته لج بازی نکنیم. اگر از الان شروع کنیم و بر شاخص های اصلی توافق کنیم، فرصت خوبی برای بررسی و تصویب بودجه خواهیم داشت.
مشرق ،یکی از شعارهای اصلی دولت آقای احمدی نژاد، عملیاتی کردن بودجه و کوچک کردن آن بود. این قول تا چه اندازه محقق شده است؟
** به نظر من نمی شود این مشکل را در یک سال حل کرد. بودجه ریزی عملیاتی چند سال است که به تعویق افتاده، در حالی که اگر هر سال یکی دو دستگاه ملزم می شدند که بودجه عملیاتی طراحی کنند، الان 30 تا 40 درصد کار انجام شده بود. در بودجه عملیاتی دیگر این روش هزینه بستن بر منابع منتفی می شود. البته هر وقت این کار را شروع کنیم، به نفعمان است. من یادم هست در سال 83 برآورد کردیم اگر در آموزش و پرورش خرید خدمت محقق می شد، حدود 200 میلیارد تومان اضافه درآمد داشتیم. ما ناگزیریم روش بودجه نویسی را تغییر بدهیم، اما متاسفانه چون در بودجه گروکشی و چانه زنی هست، آخر گیر می افتیم و منابع را آب می بندیم. بعد هم می گوییم در طول سال مشکل را حل می کنیم.
مشرق ،موضوع ارز این روزها بسیار حساس شده است. در این زمینه پیشنهادتان برای بودجه سال آینده چیست؟
** اشتباهی که دولت در بودجه سال جاری مرتکب شد، این بود که رشد آرام ناشی از تفاوت نرخ داخلی تورم با نرخ تورم خارجی را در موضوع ارز نگنجاند و یک باره فشار را در دوماه اخیر وارد کرد. این فاجعه ای است که بانک مرکزی آن را آفرید. به نظر من دولت هوس کرد از این منابع استفاده کند، اما نمی دانست که سرانجام گیر می کند، ولی این رشد باید در نرخ ارز می آمد.
اقتصاد هم همین را می گوید که فاصله تورم بین نرخ داخلی و خارجی باید کنترل شود. راهش هم این است که در این دو سه ماه باقیمانده، نرخ واقعی را به نرخ موجود نزدیک کند. البته من نمی توانم نرخی برای ارز تعیین کنم، چون الان بازار، بازار سالمی نیست. ارز بسیاری در خانه هاست و صادرکننده هم نسبت به انتقال ارزش اطمینان خاطر ندارد. بالاخره یک نرخی هست که بازار به آن می رسد و برآورد برای بودجه باید زیر آن نرخ باشد.
مشرق ، الان واقعا مشکل کمبود ارز در کشور وجود دارد؟
** بالاخره مردم دیگر آن اطمینان لازم را ندارند که ارز را به ما بدهند. نکته این است که ما در بحث ال سی های گشایش شده، بار را به دوش مردم و تولیدکننده می اندازیم و این اشتباه است. دولت باید آن را تقبل می کرد و به مردم اطمینان بدهد. فاصله نرخ 1200 تومان تا 2500 تومان را الان باید مردم تامین کنند و این رقم بالایی است، نتیجه اش هم این می شود که طرح ها می خوابد و متوقف می شود.