مشرق- داستان برکناری آقای سردیوکوف از وزارت دفاع روسیه، اگرچه به تازگی رسانه ای شده است اما این موضوع از ماه های گذشته در داخل کرملین و کابینه آقای پوتین مطرح بود. انتقادات جدی نسبت به نحوه عملکرد او وجود داشت. این انتقادات در چندین محور جای می گرفت. یکی از این محور ها در قالب سفارشاتی بود که دستگاه دفاعی روسیه انتظار داشت که به موقع تحویل شود و بر اساس زمانبندی مورد نظر خود، بتواند تسلیحات روسی را وارد عرصه نظامی کند.
خصوصا در بخش های دریایی این انتظارات منجر به این شده بود که برخی از ناخداها در صنایع دفاعی روسیه نسبت به پیگیری و نحوه مدیریت آقای سردیوکوف موضع داشته باشند. البته این انتقادات ناخداها در صنایع دفاعی روسیه الزاما مواضع آن ها نبود، بلکه به انتقادهایی بر می گشت که از جانب آقای راگوزین، سفیر سابق روسیه در ناتو که در موقعیت جدیدی در تیم نزدیک به پوتین کار می کند مطرح می شد.
بنابراین بخشی از انتقادات در چارچوب تاخیر در تحویل سفارشات بود. موضوع بعدی بحث اختلاسی است که در شرکت روس آبارون اتفاق افتاده است. این شرکت صادراتی تسلیحات روسیه درگیر پرونده های متعددی است. گفته می شود که در حدود پنج پرونده در سیستم بازرسی کرملین و وزارت دفاع روسیه باز شده و برخی از آن ها متوجه برخی از نزدیکان و خود آقای سردیوکوف، وزیر دفاع سابق روسیه است.
مقامات روسی می خواهند پروسه بازرسی را در این خصوص کامل کنند. البته در این خصوص این مسئله مطرح می شود که این که همزمان بعد از این موضوع، آقای ماکاروف به عنوان رئیس ستاد مشترک ارتش روسیه هم تغییر کرد، بیانگر این است که این موضوعات تا حدودی به هم مرتبط هستند و شاهد تغییر توازن در جریان قدرت در داخل روسیه هستیم.
با توجه به این که در ماه های اخیر آقای پوتین تا حدودی در صحنه داخلی روسیه مورد انتقادات بی شمار اپوزیسیون قرار داشت، با مسیر جدیدی وارد عرصه شد و آن این بود که دیگر الیت و نخبگان روسیه هم دارای مصونیت نیستند. آقای پوتین می خواهد با این موضوعات به طور جدی برخورد کند. طبیعتا این رویه دارای انعکاساتی در افکار عمومی روسیه خواهد بود که می تواند برخی از انتقادات به آقای پوتین را کاهش دهد.
در این میان آقای مدودیف نخست وزیر و رئیس جمهور سابق روسیه، تلاش کرده تا به شکلی از آقای سردیوکوف حمایت کند. او در دو موضع گیری رسانه ای اعلام کرده است که کم و بیش از اقدامات آقای سردیوکوف راضی بوده است. البته این موضوع با توجه به برنامه اصلاحات در ارتش روسیه بوده است.
برنامه اصلاحات مورد انتقاد برخی از شخصیت های عمده در دومای روسیه بود. بلافاصله بعد از تغییر آقای سردیوکوف، آقای زوگانف از حزب کمونیست و هم چنین آقای میرنوف از حزب روسیه عادل به شکلی از آقای سرگئی شوئیگو، وزیر دفاع جدید حمایت کردند و نشان دادند که در این خصوص تا حدودی برنده برخی از این تغییرات اپوزیسیون روسیه چپ و سوسیال دموکرات روسیه بوده است.
پوتین در بیانیه ای که پیرامون آقای سردیوکوف داد به عدم اجرایی شدن برخی از موضوعات خدماتی در داخل وزارت دفاع نیزاشاره کرد. این انتقاد به برنامه ای بر می گشت که قرار بود بر اساس آن برای نظامیان بحث مسکن سازی دنبال شود. در این چارچوب موفقیت کاملی کسب نشده است. لذا به نظر می رسد دامنه این موضوع در عرصه های مختلف قابل بررسی است. در بحث اختلاس، احتمالا در آینده بخش های دیگری نیز از وزارت دفاع درگیر خواهند شد. بر طبق آخرین اخباری که منابع روسیه مطرح کرده اند، تا کنون یک زوج روسی که با این موضوع مرتبط بوده اند، دستگیر شده اند.
در این چارچوب ممکن است در بخشی از حوزه های مالی نیز درگیری هایی صورت گیرد. البته شرکت روس آبارون و هم چنین وزیر دفاع سابق روسیه یعنی آقای سردیوکوف اختلافات مالی جدی ای با وزیر دارایی داشته اند. این مسئله نیز می تواند یکی از عواملی باشد که بخش مالی و دارایی هم تلاش کرده اند که پوتین را به این تغییر ترغیب کنند.
آقای ماکاروف به عنوان رئیس ستاد مشترک ارتش، فردی مطلع و آشنا نسبت به این وضعیت مورد پیگرد قرار گرفته است. البته قرار بود که او سال گذشته بازنشسته شود. اما با توجه به این اتفاق، به نظر می رسد آقای ماکاروف هم بایستی کار خود را رها کند. بنابراین تیم جدیدی در وزارت دفاع روسیه سر کار خواهند آمد. البته برخی رسانه های روسی اعلام کرده اند که امکان دارد بعد از استعفای آقای ماکاروف، موج جدیدی از استعفا در ارتش روسیه اتفاق افتد. البته این که این کناره گیری ها به صورت استعفا خواهد بود یا برکناری قابل تامل است و باید دید مدیریت آقای پوتین در این زمینه چگونه عمل خواهد کرد؟
اما آیا با این تحولات، تغییری در استراتژی نظامی روسیه ایجاد خواهد شد؟ موضوع سیاست دولت روسیه در همکاری دفاعی در حوزه بین الملل است. اخیرا همکاری های دفاعی نزدیکی بین فرانسه و روسیه پدید آمد. در این خصوص می توان به همکاری در زمینه ناوهای هلی کوپتر بر و استفاده هر چه بیشتر روسیه از پایگاه های فرانسه در محیط منطقه ای از قبیل جیبوتی اشاره کرد. اما به نظر می رسد در داخل وزارت دفاع روسیه نقطه نظرهای گوناگونی در رابطه با همکاری با اعضای مهم ناتو و اروپا وجود دارد.
جریانی که نگاه ملی گرا دارد کماکان فرض های خود را با محیط اروپایی و بر اساس نگاه رقابت و مقابله می بیند. در حالی که بخشی از جریان موجود در روسیه که نگاه اروپایی در آن ها قوت بیشتری دارد، معتقد است که کماکان فرصت بازی و تعامل با یورو ـ آتلانتیک وجود دارد. علاوه بر این موضوع استانداردسازی و خصوصی سازی صنایع روسیه مهم است. این ها بیانگر این است که برخی از دیدگاه ها در درون روسیه به بلوغ کافی نرسیده است.
اما آن چه مشاهده می شود این است که این تغییرات، با توجه به این که اخیرا آقای ریباکوف هم مصاحبه ای داشت و در مصاحبه خود اعلام کرد که سطح روابط روسیه و امریکا راضی کننده نیست. این اولین پیام جدی روس ها بعد از انتخاب آقای اوباما بود. چنین به نظر می رسد که روسیه در پی آن است که عرصه جدیدی از تعامل با امریکا را باز کند.
متعاقب این موضوع نوع نگاهی است که در این شرایط آقای مک فول به عنوان سفیر امریکا در روسیه دنبال می کند. او طی مصاحبه هایی اعلام نمود که برخی انعطاف ها در روابط روسیه و امریکا قابل پیش بینی است. بنابراین به نظر می رسد جدا از این تغییرات روابط روسیه و امریکا می تواند در یک آزمون مجدد قرار گیرد.
محمدفرهاد کلینی