به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، جنگ جهانی دوم به نوعی بزرگترین نبرد تاریخ بشریت بود و در آن تانک ها نقش بسیار مهمی را ایفا کردند. از دشت های وسیع روسیه تا بیابان های شمال آفریقا در اکثر جبهه های جنگ دوم جهانی حضور این هیولاهای آهنی احساس شده و باعث ایجاد تغییر در روند جنگ شده است. در این مطلب قصد داریم تا شما را با تعدادی از تانکهای به کار رفته در این جنگ آشنا کنیم. احتمالا تعدادی از مخاطبین ایرانی با تانکهای به کار رفته در جنگ دوم جهانی آشنا باشند و عده ای نیز آشنا نباشند. به همین منظور تصمیم گرفتیم تا ترکیبی از تانکهای شناخته شده و کمتر شناخته را برای این مطلب انتخاب کنیم.

تانک پانتر
تانک پانتر " یوزپلنگ " ساخت آلمان بدون شک یکی از بهترین تانکهای ساخت شده در زمان جنگ جهانی دوم بود که تا روزهای پایانی جنگ دوم جهانی حضورش باعث آزار نیروهای زرهی متفقین شد. این تانک در حقیقت پاسخ مستقیم آلمانها به تانک تی 34 ساخت شوروی سابق بود.

با آغاز تهاجم آلمان به شوروی سابق در سال 1941 میلادی، نیروهای زرهی آلمان که تا آن زمان به نوعی شکست ناپذیر جلوه می کردند با تانک روسی تی 34 رو به رو شدند. این تانک روسی یک غافلگیری بسیار ناراحت کننده برای آلمان ها بود و باعث شده بود که اکثر سلاح های ضد تانک آلمانی در آن زمان در برابر تی 34 بی اثر بشوند. آلمانها برای مقابله با تهدید تی 34 چندین برنامه را دنبال کردند. ساخت تانک سنگین تایگر " ببر "، نصب توپهای 37 میلی متری برروی بمب افکن های شیرجه روی اشتوکا و همچنین ساخت تانک " پانتر " از جمله این برنامه ها بود.


پانتر تانکی متوسط با وزن تقریبی 44 تن بود. در این تانک به مانند تی 34 از زره های زاویه دار استفاده شده بود که حفاظت بیشتری را برای خدمه فراهم می کرد. استفاده از این زره باعث شده بود که گلوله های ضد تانک شلیک شده به سمت این تانک منحرف شوند. نکته قوت دیگر این تانک استفاده از توپهای 75 میلی متری سری L/70 بود. شتاب بالای دهانه این توپ باعث شده بود تا هر شلیک از آن برای بسیاری از تانکهای متفقین مرگبار باشد.

شرکت " MAN " به عنوان سازنده اصلی این تانک در فاصله سالهای 1943 تا 1945 میلادی نزدیک 6 هزار دستگاه از این تانک را تولید کرد. تانک پانتر با استفاده از یک موتور بنزینی مدل " HL230 P30 " با توان 690 اسب بخار نیرو می گرفت. با این توان تانک پانتر می توانست با سرعتی در حدود 55 کیلومتر در ساعت مسافتی در حدود 250 کیلومتر را طی کند. با وجود اینکه تانک پانتر از تایگر سبک تر بود اما همچنان به شکل فزاینده ای از مشکلاتی در بخش سیستم پیشرانه رنج می برد. این مسائل باعث شد که بسیاری از تانکهای پانتر در طول جنگ نه به دلیل آتش دشمن و بلکه به دلیل مسائل فنی از دور خارج شوند.

ذکر این نکته نیز مهم است که در زمان درگیری ها تانکی به مانند پانتر در برابر نیروهای زرهی متفقین تقریبا غیرقابل توقف بوده و در اکثر اوقات با متحمل شدن خسارات سنگین و یا با استفاده از قدرت هوایی موفق به مقابله با پانتر می شدند.

تانک کرامول
انگلیسی ها در زمان جنگ دوم جهانی در بحث تانک و قوای زرهی در اکثر اوقات در مقایسه با آلمان در درجه پایین تری قرار می گرفتند و در صورت برابر بودن شرایط در یک نبرد زرهی بین قوای آلمان و انگلستان عمدتا آلمانها برنده بودند. این فشارها و تلفات بالای قوای زرهی انگلستان، صنایع این کشور را وادار کرد که به طراحی و ساخت تانکهایی با حفاظت، تحرک و قدرت آتش بهتر اقدام کنند. تانک کرامول که در مراحل پایانی جنگ دوم جهانی وارد خدمت شد یکی از تانکهای انگلیسی بود که توانست تا حدودی فاصله بین تانکهای انگلیسی و آلمانی را کاهش دهد.

در طول جنگ دوم جهانی مدلهای زیادی از تانک و خودروهای زرهی بر اساس بدنه تانک کرامول تکمیل شدند. اما اصلی ترین عضو این خانواده تانک کرامول 3 بود که با یک توپ 75 میلی متری مجهز شده بود. زره این تانک در بخش جلویی آن 102 میلی متر بود که در مقایسه با دیگر تانکهای انگلیسی مقاوم تر به حساب می آمد. اما نقطه قوت اصلی " کرامول " موتور 600 اسب بخاری آن ساخت شرکت معروف رویزل رویس انگلستان بود که سرعتی بین 50 تا 65 کیلومتر بر ساعت را برای این تانک به ارمغان می آورد.


این مسئله " کرامول " را به یکی از سریعترین تانکهای جنگ دوم جهانی بدل کرده بود. بنا بر گزارشات موجود در مورد این تانک، کرامول در نبردهای غرب اروپا در سالهای 1944 و 1945 میلادی در مقایسه با تانک آمریکایی شرمن موفق تر ظاهر شده و می توانست مشکلات بیشتری را برای آلمان ها ایجاد کند. این تانک از 5 نفر خدمه بهره می برد. البته باید این نکته را ذکر کرد که کرامول نیز هیچ گاه نتوانست به عنوان تانکی برابر با نیروی زرهی آلمان نازی وارد عمل شود. در کل چیزی در حدود 4 هزار دستگاه از این تانک ساخته شد و پس از جنگ دوم جهانی و در جریان جنگ کره نیز مورد استفاده ارتش انگلستان قرار گرفت.

جالب است بدانید نام این تانک برگرفته از نام " اولیور کرامول " تنها رییس جمهور تاریخ انگلستان " 1658 – 1559 " است.

تانک شرمن
تانک اصلی ارتش آمریکا در طول جنگ دوم جهانی تانک " M4 " ملقب به شرمن است. در هیمن ابتدا باید گفت که این تانک در بحثهایی به مانند قدرت آتش و حفاظت یکی از ضعفترین تانکهای جنگ دوم جهانی به حساب می آمد اما این حجم بالای تولید و حضور گسترده آن در میادین جنگ دوم جهانی بود که از آن یک عامل پیروزی بخش در جنگ دوم جهانی ساخت است.

تانک شرمن، تانکی چابک با قابلیت تولید انبوه در زمانی کوتاه بود. با توجه به پایین تر بودن سطح تکنولوژی تانک سازی در آمریکا نسبت به آلمان و نبود زمان کافی برای طراحی تانکی پیشرفته تر آمریکایی ها تصمیم گرفتند تا شرمن را به صورت انبوه تولید کنند.


تانک شرمن با وزنی در حدود  30 تن در مقایسه با بسیاری از تانکهای هم عصر خود زره پوشی سبک به حساب می آمد. این تانک با یک موتور 400 اسب بخاری و با داشتن 5 نفر خدمه می توانست با سرعتی در حدود 40 تا 48 کیلومتر بر ساعت مسافتی در حدود 193 کیلوتر را طی کند. سلاح اصلی تانک شرمن یک توپ 75 میلی متری بود که در مراحل اول ورود این تانک به جنگ در شمال آفریقا و در برابر تانکهای " پانزر 3 " آلمانی موثر ظاهر شد. اما با ورود تانکهای سنگین آلمانی مثل تایگر و یا پانتر ضعفهای شرمن مشخص شد. یک گلوله از توپ 88 میلی متری تانک تایگر آلمانی برای منهدم کردن شرمن کافی بود.

تانک شرمن در ادامه جنگ با توپ 76 میلی متری مسلح شد که به نصبت مدل قبلی از گلوله های نیرمندتری برخوردار بود اما تجربیات نبرد با قوای زرهی آلمان در نرماندی و یا خاک آلمان ثابت کرد که همچنان در یک نبرد رو در روی زرهی برنده طرف آلمانیست و در بسیار از مواقع شرمن ها باید با دور زدن تانکهای آلمانی از کنارین و یا عقب به آنها حمله می کردند.

زره تانک شرمن نیز یکی دیگر از نقاظ ضعف آن بود. این زره در قطورترین حالت خود 76 میلی متر بود و باعث می شد تا تانک به سرعت بعد از برخورد با یک گلوله ضد تانک آتش گرفته و منهدم شود. این تانک در سالهای پس از جنگ دوم جهانی در جنگهای گوناگون مثل جنگ کره، جنگ های هند و پاکستان و نبردهای اعراب و اسراییل نیز شرکت کرد. در مجموع چیزی بیش از 49 هزار دستگاه از این تانک در مدل های گوناگون ساخت شد. " شرمن " نام فامیل یکی از ژنرال های معروف نیروهای شمالی در جریان جنگهای داخلی آمریکا بود.

تانک KV-1
تانک " KV-1 " ساخت شوروی سابق یکی از تانکهای سنگین ساخت شوروی سابق است که در مراحل اولیه جنگ بین شوروی و آلمان باعث تعجب فراوان فرماندهان آلمانی شد. این تانک سنگین به کمک زره بسیار مستحکم خود توانایی مقاومت در برابر اکثر سلاح های ضد زره آلمانی را داشت. زره 90 میلی متری این تانک به همراه توپ 76 میلی متری آن یک مشکل واقعی برای ارتش آلمان بود.

با توجه به این که " KV-1 " با وزنی در حدود 45 تن و سرعت تقریبا پایین تانکی کم تحرک به حساب می آمد اما به دلیل توان مقاومت بالا در برابر آتش دشمن و ارزش روانی بالایی که برای نیروهای خودی داشت تا پایان جنگ از این تانک استفاده شد. این تانک از یک دستگاه موتور 12 سیلندر دیزل با توان خروجی 600 اسب بخار بهره می برد و با استفاده از آن می توانست با سرعتی در حدود 35 کیلومتر بر ساعت و تا مسافتی در حدود 335 کیلومتر حرکت کند.


برجک این تانک برخلاف بسیاری از تانکها با پهنای کمتر و طول بیشتر طراحی شده بود تا دید کمتری را از جلو به نیروهای دشمن بدهد. این تانک که از 5 نفر خدمه بهره می برد نقش بسیار مهمی در سالهای اولیه جنگ در کند کردن پیشرفت ارتش آلمان بازی کرد. در کل سالهای جنگ نزدیک به 5 هزار دستگاه از این تانک ساخته شده و مورد استفاده قرار گرفت. مدل " KV-2 " که بر پایه بدنه این تانک ساخته شده بود یک سیستم توپخانه خودکششی با کالیبر 152 میلی متری بود.

تانک T-34
تانک تی 34 محصول تلاش های اتحاد جماهیر شوروی در سالهای دهه 30 میلادی برای تولید یک تانک مناسب برای جایگزینی تانکهای سری BT و T-26 این کشور بود. در این دوران روسها توانسته بودند تا نمونه هایی از سیستم تعلیق ساخت والتر کریستی طراح آمریکایی را که سرعت و توان تحرک بهتری را برای تانکها به وجود می آورد، تهیه کنند.
 
  نکته دیگر که به نوعی انقلابی در طراحی تانک ها بود ، نوع طراحی زره این تانک به شکل زاویه دار بود. این نوع زره موجب شد تا تمام گلوله های ضد زره در آن دوران بعد از برخورد به زره این تانک منحرف شده و به تانک آسیبی وارد نشود.
 
 تانک تی 34 به آسانی تولید شده و تعمیر و نگهداری آن بسیار آسان و ارزان قیمت بود. در زمینه تسلیحات ، این تانک در مدلهای اولیه به یک قبضه توپ 76 میلی متری مسلح شد. این توپ در آن زمان بر علیه تمامی تانکهای آلمانی مثل سری پانزر 3 و 4 موثر بود. در سال 1944 میلادی این تانک از نظر سلاح ارتقاء یافته و به یک قبضه توپ 85 میلی متری مجهز شد.
 
  ظاهر شدن ناگهانی تانکی که دارای سرعت بالا،حفاظت مناسب ، و قدرت آتش بالایی بود تاثیر مخربی بر روحیه سربازان و فرماندهان آلمانی داشت.ظهور این تانک روسی در جبهه شرق باعث شد تا آلمانها به سمت طراحی و ساخت تانکهای جدید مثل سری پانتر و تایگر بروند.

 اما نکته بسیار مهم این بود که تانک تی 34 در تعداد بسیار بالایی تولید شده و پر شمارترین تانک در جنگ دوم جهانی بود. 84070 دستگاه از این تانک تولید شده است و تا سال 1996 همچنان در 27 کشور جهان مثل زیمباوه، کره شمالی، مغولستان، افغانستان، بلغارستان، آلبانی،پاکستان، اتیوپی و کنگو مشغول خدمت بوده است.

 
 این تعداد بالا به همراه سرعت این تانک که در حدود 53 کیلومتر بر ساعت بود در میدان جنگ این خاصیت را ایجاد می کرد که نهایتا چند دستگاه از تانکها می توانستند به اندازه کافی به تانک دشمن نزدیک شده و آن را منهدم کنند. پس از جنگ دوم جهانی این تانک در جنگ کره نیز توسط نیروهای کره شمالی به کار گرفته شد و در مراحل اولیه جنگ هیچ کدام از سلاح های متفقین غربی به این هیولای روسی کارگر نبود.

بسیاری از کارشناسان نظامی در سرتا سر دنیا تی 34 را بهترین تانک جنگ دوم جهانی ارزیابی کرده و آن را یکی از دلایل اصلی شکست آلمان در جبهه شرقی ارزیابی می کنند.