* لاریجانی: راضی به رفتن جعفریان نبودم
علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی در مراسم تودیع و معارفه حجت‌الاسلام جعفریان و محمد رجبی به عنوان رئیس مرکز کتابخانه،موزه و اسناد مجلس شورای اسلامی طی سخنانی با بیان اینکه از تغییر رئیس کتابخانه مجلس ناراحت است، اظهار داشت: بنده همانطور که در حکم آقای جعفریان برای مشاوره رئیس مجلس عنوان کردم تلاش داشتم ایشان در سمت ریاست کتابخانه مجلس باقی بمانند اما پافشاری ایشان چاره‌ای جز پذیرش استعفا نداشت که این از دو حالت خارج نیست. یا ما اشتباه کردیم با خود آقایان.
وی با اشاره به اظهارات جعفریان که پیش از وی گفته بود رئیس مجلس بیشترین همکاری را با او داشته و شرایط برای فعالیت در کتابخانه مجلس هموار بوده است به مزاح گفت: این که آقای جعفریان می‌گوید بنده همکاری لازم با ایشان داشتم و شرایط برای فعالیت مطلوب بوده است این سؤال را به وجود می‌آورد که اگر این طور بود چرا رفتی.
لاریجانی با بیان اینکه فعالیت‌های علمی و پژوهشی نیاز به شجاعت دارد، افزود: یکی از ویژگی‌های بارز آقای جعفریان که موجب دلبستگی بنده به ایشان شده است،شجاعت ایشان بود. آقای جعفریان درکارهای علمی شجاع هستند و محافظه کاری نمی‌کنند بنده این روحیه را در استاد مطهری هم می‌دیدم چرا که استاد با شجاعت نظرات خود را مطرح می‌کردند.
رئیس مجلس با بیان اینکه امسال و سال آینده با خشکسالی بودجه مواجه هستیم، گفت: گرچه در شرایط کنونی شرایط خوبی برای حل مشکلات مالی نداریم اما انتظار داریم آقای رجبی فعالیت‌های آقای جعفریان را ادامه دهد و خللی در فعالیت‌های کتابخانه مجلس به وجود نیاورد.
وی حجت‌الاسلام جعفریان را فردی فاضل، پژوهشگر و دانشمند توصیف کرد و افزود: البته در عین نکات مثبتی که آقای جعفریان دارند برخی بدقلقی‌ها نیز در ایشان وجود دارد و یکی از همین بدقلقی‌ها ترک فعالیت در مرکز کتابخانه و اسناد مجلس است.
رئیس مجلس همچنین گفت: از آقای دکتر رجبی دوانی که منت گذاشتند و قبول مسئولیت کردند تشکر می‌کنم. ایشان از بیت شریفی هستند و والده بزرگوار ایشان خدمات فراوان پژوهشی و علمی را داشتند؛ آقای رجبی از دوستان سالیان زیاد بنده است. یکی از دلایل ارتباط بنده با ایشان نزدیکی مان به استاد فردید این است چرا که ایشان از نظرات استاد فردید به خوبی استفاده کردند.
لاریجانی با بیان اینکه برگزاری همایش‌های مشترک فرهنگی با دیگر کشورها از جمله اقدامات مثبت رسول جعفریان بوده است، خاطرنشان کرد: فکر می‌کنم همایش مشترکی با کشور افغانستان و عراق برگزار شد و انتظار می‌رود این کار خوب در دوران آقای رجبی نیز ادامه داشته باشد؛ مثلا با برخی کشورها مثل مصر لازم است همایش‌های مشترک فرهنگی و پژوهشی داشته باشیم.
لاریجانی با بیان اینکه در دوران فعالیت رسول جعفریان تعداد کتابهای کتابخانه مجلس از 250 هزار به 650 هزار جلد ارتقا یافته است انتظار داریم فعالیت‌هایی که آقای جعفری در کتابخانه مجلس انجام دادند در آینده با قدرت بیشتری دنبال شود.
* تجلیل آیت‌الله سبحانی از خدمات رسول جعفریان
در این مراسم آیت‌الله جعفر سبحانی از مراجع عظام تقلید، در پیامی به مراسم نکوداشت و تودیع حجت‌الاسلام رسول جعفریان رئیس سابق کتابخانه، وی را سرمنشأ تحولی عظیم در دوره مدیریتش بر کتابخانه مجلس دانسته است.
متن کامل پیام آیت‌الله سبحانی به شرح زیر است:
پس از اهداء سلام به همه دوستان و سرورانی که این فضای علمی و روحانی را به عنوان تودیع از یکی از فرهیختگان کشور پدید آورده اند؛ گفتار خود را با آیه کریمه آغاز می کنم:
«ن وَالقَلَمِ وَ مَا یَسطُرُونَ»
در اهمیت قلم کافی است که قرآن بدان سوگند یاد می کند. سوگندهای خدا در قرآن به یکی از دو جهت باز می گردد، یا به خاطر قداست و یا به خاطر اهمیتی که در آن مقسم به است. در مورد نخست به جان پیامبر سوگند یاد می کند و می فرماید: «لَعَمرُکَ إنَّهُم لَفِی سَکرَتِهِم یَعمَهونَ». در مورد دوم بیشتر سوگندهای قرآن به خاطر آثار شگفتی است که در مقسم به وجود دارد. شما در مورد قلم یکی از این دو انگیزه را برگزینید.
پیامبر گرامی یادآور می شود که سه چیز حجاب ها را پاره کرده و به مقام ربوبی می رسد، یکی از آنها صدای خامه دانشوران بر روی برگ ها و کاغذهاست چنان که می فرماید: «ثلاثه تخرق الحجب و تصل إلی بین یدی الله: 1. صریر أقلام العلماء ...».
در گذشته، وسیله نگارش قلم نی بود که به هنگام گردش روی کاغذ، صدای خاصی داشت، این صدا نزد خدای بزرگ بسیار محترم است. اگر خدا نعمت قلم و نگارش را به انسان نمی داد، بشر در همان عقب ماندگی نخست باقی می ماند و هر فردی تجربه های علمی و صنعتی خود را به گور می برد و نمی توانست آن را به نسل بعد منتقل سازد.
این گردهمایی به عنوان تکریم و تجلیل از یکی از نویسندگان هدفمند و دانشوران بنام کشور یعنی حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای حاج شیخ رسول جعفریان است که خود هم نگهبان قلم های پیشینیان و کوشا در نشر آنها و هم دارای تولید فکری و علمی می باشد.
آثار علمی این دوست ارجمند، برای همگان مفید و سودمند است، او در مدت سرپرستی خود، تحولی عظیم در کتابخانه مجلس پدید آورد، چه آثار مخطوطی که به همت او و همکاران وی به زیور طبع آراسته گردید.
اینجانب و شاید دیگر دوستان نیز از این وداع راضی نبوده ایم ولی چه می توان گفت که معظم له خود تصمیم بر ترک این مسئولیت گرفته است، امیدوارم جانشین ایشان جناب آقای محمد دوانی که فرزند روحی من به شمار می رود، به سان سلف خود، این تحول را دنبال کرده، و افتخار دیگری نصیب کتابخانه مجلس و کارکنان آن سازد.
با تقدیم احترام
جعفر سبحانی
* جعفریان: نخبگی در کشور چندان مورد اعتنا و احترام نیست
رئیس سابق کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در مراسم تودیع خود در سخنانی، خواسته قلبی خود را حمایت از پژوهشگران و اصحاب علم و دانش در دوره مدیریتش بر کتابخانه مجلس عنوان کرد.
وی با عرض خیر مقدم خدمت میهمانان، خواهران و برادران، پژوهشگرانی که به احترام کتابخانه مجلس در این مکان تاریخی و خاطره‌انگیز حضور یافته‌اند گفت: آنچه خواسته قلبی ما در این دوره بود، حمایت از پژوهشگران و اصحاب علم و دانش بود. در وهله نخست حمایت معنوی مد نظر بود که شامل ایجاد فضایی آرام، سرشار از کتاب و سند و ایجاد امکانات برای دستیابی آسان به منابع می شد.
جعفریان ادامه داد: حمایت دیگر، جنبه مادی داشت که طی آن ملاحظه افراد کم درآمد و مهم تر از آن، حمایت از پژوهشگرانی است که در کار فهرست نویسی و تصحیح بوده و هستند. طبیعی است که انتظار ما از مجموعه دستگاه های فرهنگی و پژوهشی به ویژه کتابخانه ای این است که این حمایت ها ادامه پیدا کند و افزون بر جنبه های معنوی و مادی، به لحاظ عاطفی نیز اصحاب پژوهش از پیر و جوان محترم شمرده شده و زیر چتر حمایتی آنان باشند.
رئیس سابق کتابخانه مجلس همچنین با انتقاد از عدم اجازه دفن برخی پژوهشگران درگذشته در قطعه یادآوران گفت: برخوردهایی که در دو ماهه اخیر با برخی از پژوهشگران درگذشته شد و کسانی مانع از دفن آنان در قطعه نامداران شدند، نشانگر آن است که همچنان آستانه تحمل ما حتی نسبت به اموات از پژوهشگران که با ما همسو نیستند، پایین است. داشتن پرتوی از رحمت الهی که در این دنیا شامل همه آدمیان و موجودات می شود، می‌تواند دل‌های ما را نرم تر گرداند و ما را در آینده بدنام نکند.
نویسنده کتاب «تاریخ تشیع در ایران» در ادامه سخنان خود افزود: از نظر نقطه پژوهش، آنچه بیش از همه مورد توجه بود، احترام به خواسته علمی پژوهشگران برای انجام هر نوع تحقیق و دسترسی به هر نوع منبع برای رسیدن به نقطه ایده آلشان در پژوهش بود. آنچه برای این قبیل مراکز، از زاویه دید مدیریتی مهم است، احترام به پژوهش آزاد توسط نخبگان و ایجاد فرصت برای پژوهیدن و نیز ابزار دیدگاه های آنهاست. تا وقتی که پژوهش به ویژه در علوم انسانی، همراه با حریت رأی نباشد، امکان دستیابی به واقع به صورت تمام و کمال وجود نخواهد داشت. مرکزی مانند کتابخانه، مکانی است برای همه کسانی که مشغول پژوهش هستند و از این زاویه، پژوهشگران آزاد که از حامیان کمتری برخوردارند، باید از امکانات بیشتری برخوردار باشند.
رسول جعفریان که در مراسم تودیع خود سخن می‌گفت خاطرنشان کرد: آبادی کتابخانه های ما، یک گام مهم برای بهره وری بهتر از استعدادهایی است که در حال حاضر در کشور ما بسیار فراوان است. با توجه به فزونی نیروی جوان ما، گسترش تحصیلات تکمیلی در سطح ارشد و دکتری نیاز است تا ما مراکز دانشگاهی را بیش از پیش حمایت کنیم. در طول خدمت چهار ساله تلاش کردم پای نیروهای جوان دانشگاهی در اینجا باز شده و به آسانی بتوانند از اسناد و متون و نسخه های خطی برای مقاله یا پایان نامه استفاده کنند. این کار می تواند با شتاب بیشتری دنبال شده و زمینه همکاری بیشتر میان دانشگاه ها را با کتابخانه مجلس فراهم کند. آنان باید بدانند در اینجا چه چیزی هست (و بنابراین باید فهرست نویسی ها کامل و کامل تر باشد) و ثانیا اینجا را خانه دوم خود بدانند و به آسانی و با اطمینان به این که هر آنچه هست در اختیارشان خواهد بود، قدم در این جا بگذارند.
وی همچنین گفت: مع الاسف و به رغم هیاهوها دید مناسبی نسبت به مراکز کتابخانه‌ای و دانشگاهی ما در این مرحله از تاریخ کشورمان وجود ندارد. در واقع، اشکال اصلی در این است که نخبگی در کشور چندان مورد اعتنا و احترام نیست. برای جبران این امر لازم است تا مراکز فرهنگی کلیدی که از آن جمله کتابخانه های مهم و بزرگ کشور هستند، به طور خاص مورد حمایت قرار گرفته و متقابلا انتظار از مدیران آنها بالا برود. برای نمونه باید عرض کنم بزرگترین دانشگاه علوم انسانی ما بیشترین و یکی از بزرگترین مشکلهای مدیریتی را دارد، و بزرگترین مرکز پژوهشی علوم انسانی ما از بی پولی رنج می برد. در عوض صدها موسسه و سازمانی که ربطی به پژوهش به صورت مستقیم ندارند و حتی برخی وابسته به مراکز غیر دانشگاهی هستند، از بودجه های کلانی برای ایجاد سایت و کارهای چاپی برخوردار هستند که اغلب ضعیف، جهت دار و تبلیغاتی است. کارهایی که در نهایت نه تنها راه به جایی نمی برد که بسا مسیر را دورتر و طولانی تر و شاید معکوس هم می کند.
وی در خاتمه سخنان خود گفت: در پایان مجددا از همراهی ریاست مجلس در دوره چهار سال و اندی خدمت بنده از فعالیت های کتابخانه و نیز یاری پژوهشگران پیر و جوان که حامی ما در ارائه راه حل برای مشکلات و همین طور انتشار آثار و مجلات بودند، تشکر ویژه دارم.
* رجبی: افزایش تعامل کتابخانه مجلس با کتابخانه‌های بزرگ کشور/ تشریح خدمات ویژه
محمد رجبی دوانی رئیس جدید کتابخانه مجلس در این مراسم اظهار داشت: واژه مدیر شایسته، برای رسول جعفریان بسیار کم است. ایشان عاشقی در حوزه کتاب بودند که از جان مایه گذاشتند، هرگاه با ایشان جلساتی داشتیم این جلسات در ساعت 6 صبح شروع می‌شد و همیشه تا پاسی از شب در اینجا حضور داشتند که اینها همه نشانی از عشق ایشان به کارشان است.
وی ادامه داد: جعفریان تنها مدیر نبود و با شیدایی که برای انجام کارهای بزرگ داشت اقداماتی زیادی را انجام داد.
رجبی با بیان اینکه خداوند همه چیز را به کتاب تألیف کرده‌اند، تصریح کرد: علم الهی که با کتاب مدوین معرفی می‌شود کل عالم هم به کلمات‌الله یاد می‌شود و درباره وجود خودمان نیز گفته می‌شود که در روز قیامت آن کتاب گشوده خواهد شد یک مسلمان حقیقی هویت جز کتاب بر خود نمی‌شناسد و نمونه‌ای از آن را در زندگی کاری حجت‌الاسلام رسول جعفریان می‌توانیم مشاهده کنیم البته این مربوط به فعالیت ایشان تنها در کتابخانه مجلس نیست.
وی ادامه داد: تعریف از رسول جعفریان را از مرحوم پدرم که امروز سالگرد درگذشت ایشان است شنیدم، پدرم عموماً از کسی تعریف نمی‌کرد، اما همیشه از رسول جعفریان مثال می‌آورد.
رییس جدید کتابخانه مجلس با یادآوری اینکه 25 سال پیش نزد حائری اولین رییس کتابخانه مجلس خدمت می‌کرد، گفت: یکی از حوادثی که معمولاً در انقلاب‌ها اتفاق می‌افتد این است که ضوابط و قید و بندها را از بین می‌برد، اما حائری از این گنجینه حراست و به سختی در مقابل مشکلات مقاومت کرد، در حال حاضر مجموعه‌ای محفوظ از برکت حراست حائری است.
وی ادامه داد: پس از حائری فدایی عراقی کتابخانه مجلس را به سازمان مستقلی تبدیل کرد که این اتفاق نقطه‌ای برای عظیمت کتابخانه به شان و مقام کتابخانه مجلس بود، پس از آن ابهری اقدامات مهمی را در جایگاه بین‌المللی انجام داد، آقای جلالی هم در فرصت کوتاهی که در این مسند بودند ادامه این کار را انجام دادند و فعالیت حجت‌الاسلام رسول جعفریان ثمره فعالیت‌های یک نسل از مدیران بود؛ در حال حاضر مسائل اصلی کتابخانه تحقق پیدا کرده است و امیدواریم ارتباطی میان مجالس برقرار شود.
وی افزود: کتابخانه مجلس باید تعاونی بیشتری با کتابخانه‌های بزرگ کشور داشته باشد و سعی کنیم از این دستاوردها حفظ و نگهداری کنیم.
ریاست جدید کتابخانه مجلس همچنین گفت: یکی از برنامه‌های ما ارائه خدمات ویژه به شورای نگهبان، مجمع مصلحت تشخیص نظام و مجلس شورای اسلامی است.
وی در پایان خاطر نشان کرد: باید از ریاست کتابخانه ملی که قبول کرد در این جا مامور باشم تشکر کنم و امیدوارم با ادامه همراهی‌های جعفریان به عنوان مشاور آقای لاریجانی بتوانم اقدامات خوبی انجام دهم.
* خاطره‌ای از سفر حج جعفریان وخرید 70کارتن کتاب
حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد عضو هیئت امنای کتابخانه مجلس در مراسم تودیع رسول جعفریان و معارفه محمد رجوی در کتابخانه، موزه و مراکز اسناد مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: در کتابخانه مجلس چهار سال پیش به لطف لاریجانی ریاست مجلس، حجت‌الاسلام رسول جعفریان به عنوان ریاست کتابخانه معرفی شدند و بنده هم در هیئت امنای این کتابخانه شروع به فعالیت کردم.
وی ادامه داد: کتابخانه ما نه تنها به‌روز نیست بلکه بلکه به پریروز هم نمی‌رسد. وقتی یکی از موضوعات علوم قرآنی را فهرست کردم دیدم فقط فقط 5 درصد کتابهایی که تاکنون نوشته شده‌اند در کشور ما وجود دارند کتابخانه نیازمند،بودجه، سرمایه، هوشمندی، دلسوزی و عشق برای جمع کردن منابع است.
وی افزود: روزی که حجت‌الاسلام جعفریان مسئولیت را پذیرفتند نسخ خطی، میراث مکتوب و اسناد عظیمی وجود دارد که در گزارش‌ها هم آمده است ایشان با مسئولیت‌پذیری و علاقه‌ای که به این کار داشتند نسخ خطی را ساماندهی کرده و منابعی را که در کتابخانه‌ها خاک می‌خوردند را تبدیل به پژوهش‌های استوار و کم‌نظیری کردند.
مهدوی‌راد با بیان اینکه کتابی که جعفریان درباره تاریخ صفوی نوشته است بسیار گرانقدر است توضیح داد: این دایرةالمعارف به صورت فشرده در دو جلد چاپ شده است اما می‌توانست به پنج جلد تبدیل شود که بسیار ارزشمند است. جعفریان صدها هزار برگ سند را از خاک‌ها بیرون کشید و برگ‌خوانی و نسخه دیجیتال آنها را درست کرد. میراث مکتوب نسخ خطی و کتابهای چاپی هم به تعداد زیادی خریداری شد و به غنای کتابخانه افزوده شد.
وی در ادامه با بیان خاطره‌ای از رسول جعفریان گفت: اولین سفر حج عمره‌ای که رفتیم پس از انجام اعمال به انتشاراتی مهم عربستان رفتم دیدم ایشان پیش از من 70 کارتن از مکتب‌الاسراء خریداری و آماده کرده است تا به کتابخانه مجلس منتقل شود.
به گفته وی برخی از کتابخانه‌ها شناسنامه نفاست درست می‌کنند اما پس از آن این منابع را در اختیار کسی قرار نمی‌دهند اما جعفریان می‌دانند که کتاب برای مردم است و نسخه دیجیتال این منابع را فراهم کرد تا در اختیار محققان و دانشوران قرار گیرد.
در ادامه مراسم بیانیه علی لاریجانی ریاست مجلس شورای اسلامی قرائت شد و رسول جعفریان به عنوان مشاور رئیس مجلس معرفی شد.
* بجنوردی: با اینکه توانایی مالی و معنوی داریم اما بزرگترین کتابخانه دنیا را نداریم
در بخش دیگری از این برنامه سیدکاظم بجنوردی رئیس مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلام خاطرنشان کرد: کتاب روح ملت است و همه ذخایر علمی و اسلامی و معنوی در اسلام مکتوب وجود دارد هر ملتی که می‌خواهد به توسعه برسد و خودکفا باشد باید توان علمی خود را بالا ببرد و به فرهنگ توجه کند.
وی افزود: جاهای زیادی را می‌شناسم که بلندترین ساختمان‌ها را ساخته‌اند اما فاقد فرهنگ هستند و فقط رشد کارتونی داشته‌اند در حالی که ایران از گذشته‌های دور خدمات گسترده‌ای را به بشر کرده است و در دوره‌های اسلامی هم نقش بزرگی داشته و توانسته به توانمندی شکوفای فرهنگ عظیم اسلامی کمک کند چرا که اسلام امتداد طبیعی انقلاب توحیدی ما است و عجیب نیست که ایرانی نقشی در شکوفایی اسلام داشته باشد.
رئیس مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلام گفت: حتی اگر مشکلاتی هم برای دولت به وجود می‌آید اما ما باید توجه به فرهنگ را غایت کار خود قرار دهیم و در این عرصه کوتاهی نکنیم.
وی افزود: چرا ما نباید بزرگترین کتابخانه دنیا را داشته باشیم ما توانایی مالی و معنوی این موضوع را داریم و اگر ترتیبی داده شود ایران می‌تواند محل تردد دانشمندان و کسانی که می‌خواهند تحقیق کنند باشد تا در فرصت‌های مطالعاتی خود به ایران بیایند و این مسئله نیازمند داشتن منابع تحقیقاتی است. ما باید این منابع را از تمام کشورهای جهان اسلام جمع‌آوری کنیم.
بجنوردی با بیان اینکه مدیرانی مانند رسول جعفریان اقدامات بزرگ و زیادی انجام داده‌اند، خاطرنشان کرد: رؤسای کتابخانه‌های ما در طول تاریخ افرادی مانند خواجه نصیرالدین طوسی و دانشمندانی مانند دانش‌پژو و افشار هستند و حجت‌الاسلام رسول جعفریان در این چهار سال اقدامات بی‌نظیری انجام داد.
وی 20 هزار نسخه خطی و کتابهای چاپ سنگی را به صورت چاپ دیجیتال درآورد و در اختیار محققان قرار داد در ایامی که بر ریاست کتابخانه مجلس حضور داشت درهای کتابخانه به روی محققان باز بود.
به گفته وی عموم محققان برای دستیابی به منابع خطی باید زحمات زیادی را بکشند و هزینه‌های زیادی را متقبل شوند اما جعفریان این منابع را در اختیار محققان قرار داد و راه و رسم جدیدی در امر کتابخانه‌داری ایجاد کرد.
رئیس مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلام یادآور شد: از سال 1302 تا 1378، 25 جلد کتاب خطی تولید شد و در طول چهار سال فعالیت جعفریان هم 25 جلد فهرست نسخ خطی تولید شد و 150 نسخه از نسخ عربی و فارسی منتشر شد.
وی افزود: محمد رجبی تاکنون سمت‌های زیادی داشته است و همت ایشان بود که کتابخانه ملی را به سازمانی جدا تبدیل کرد و توانست چندین درجه کتابخانه ملی را ارتقا دهد و زمینه‌ای برای توسعه فراهم کند در زمان ورود ایشان کتابخانه ملی 300 هزار جلد کتاب داشت که با نگاه ویژه وی به تأمین منابع این کتابها به بیش از یک میلیون اثر رسید.
بجنوردی با بیان اینکه رجبی هم مبارز و هم عالم است، گفت: وی تاکنون در هر سمتی که فعالیت کرده اقدامات خالصانه و مخلصانه داشته است و اگرچه جانشین دانشمند بزرگی مانند حجت‌الاسلام رسول جعفریان می‌شود اما یقین دارم که موفق خواهد بود.