مشرق - آياتي از قرآن مجيد که از آنها فضيلت و عظمت مقام حسين (ع) استفاده مي‏شود فراوان است که در اين يادداشت به چهار نمونه از آن‌ها اشاره مي‌شود.

1. آيه مودّت
خداوند در قرآن کريم مي فرمايد: قُلْ لا أَسْألُکُمْ عَلَيهِ أَجْراً إِلّا المَوَدَّةَ فِي القُرْبي‏ (الشوري: 23)
(بگو: من هيچ پاداشي از شما بر رسالتم درخواست نمي‏کنم جز دوست‏داشتن نزديکانم [اهل بيتم‏])
احمد بن حنبل در مسند، ابو نعيم حافظ، ثعلبي، طبراني، حاکم، رازي ، شبراوي، ابن حجر، زمخشري ، ابن منذر، ابن ابي حاتم، ابن مردويه ، سيوطي و گروهي ديگر از علماء اهل سنت از ابن عباس روايت کرده‏اند که زماني که اين آيه نازل شد اصحاب گفتند: اي پيامبر خدا، اين خويشاوندان تو که واجب گرديده بر ما مودّت و دوستي آنان کيستند؟
حضرت پيامبر (ص) فرمود: علي، فاطمه و دو پسر آنها يعني حسن و حسين. (الغدير 2/307)
جالب اينکه امام شافعي در مورد حب اهل بيت (ع) گفته است:
يا أَهلَ بَيْتِ رَسُولِ اللَّهِ حُبُّکُمْ / فَرْضٌ مِنَ اللَّهِ فِي القُرآنِ أَنزَلَهُ‏
کَفاکُمْ مِنْ عَظِيِم القَدرِانَّکُمْ / مَنْ لَم يُصَلِّ عَلَيکُم لا صَلوةَ لَهُ
(اي اهل بيت رسول خدا محبت شما از سوي خداوند در قرآنش واجب شده است. در عظمت قدر و منزلت شما همين بس که هرکس در نماز بر شما صلوات نفرستد نماز نخوانده است)
(در کتاب الغدير آمده که انتساب اين ابيات به امام شافعي از شرح المواهب زرقاني جلد 7 ص 7 و جمعي ديگر است)
مفسر معروف علامه طبرسي از شواهد التنزيل حاکم حسکاني که از مفسران و محدثان معروف اهل سنت است نقل مي‏کند که پيامبر اسلام (ص) فرمود:
ان اللَّه خلق الانبياء من اشجار شتي، و انا و علي (ع) من شجرة واحدة، فانا اصلها، و علي فرعها، و فاطمة لقاحها، و الحسن و الحسين ثمارها، و اشياعنا اوراقها ـ تا آنجا که فرمود ـ لو ان عبدا عبدالله بين الصفا و المروة الف عام، ثم الف عام، ثم الف عام، حتي يصير کالشن البالي، ثم لم يدرک محبتنا کبه اللَّه علي منخريه في النار، ثم تلا: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَيْهِ أَجْراً
(خداوند انبياء را از درختان مختلفي آفريد، و من و علي را از درخت واحدي، من اصل آنم، و علي شاخه آن، فاطمه موجب باروري آن است، و حسن و حسين ميوه‏هاي آن، و شيعيان ما برگهاي آنند ... سپس افزود: اگر کسي خدا را در ميان صفا و مروه هزار سال، و سپس هزار سال، و از آن پس هزار سال، عبادت کند، تا همچون مشک کهنه شود، اما محبت ما را نداشته باشد خداوند او را به صورت در آتش مي‏افکند، سپس اين آيه را تلاوت فرمود: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبي‏) (مجمع البيان 9/43)
همچنين زمخشري در کشاف درباره محبت اهل بيت (ع) حديثي نقل کرده که خيلي ارزنده و پرمعناست و فخر رازي و قرطبي نيز از او اقتباس کرده‏اند: حديث مزبور به وضوح مقام آل محمد (ص) و اهميت حب آنها را بيان مي‏دارد. رسول خدا (ص) فرمود:
من مات علي حب آل محمد مات شهيدا الا و من مات علي حب آل محمد (ص) مغفورا له الا و من مات علي حب آل محمد مات تائبا الا و من مات علي حب آل محمد مات مؤمنا مستکمل الايمان الا و من مات علي حب آل محمد بشره ملک الموت بالجنة ثم منکر و نکير الا و من مات علي حب آل محمد يزف الي الجنة کما تزف العروس الي بيت زوجها الا و من مات علي حب آل محمد فتح له في قبره بابان الي الجنة الا و من مات علي حب آل محمد جعل اللَّه قبره مزار ملائکة الرحمة الا و من مات علي حب آل محمد مات علي السنة و الجماعة الا و من مات علي بغض آل محمد جاء يوم القيامه مکتوب بين عينيه آيس من رحمة الله الا و من مات علي بغض آل محمد مات کافرا الا و من مات علي بغض آل محمد لم يشم رائحة الجنة. (کشاف 4/220، تفسير فخر رازي 27/165 ، تفسر قرطبي 8/5843 ، نمونه 20/414 )
(هر کس با محبت آل محمد بميرد شهيد از دنيا رفته، آگاه باشيد هر کس با محبت آل محمد از دنيا رود بخشوده است، آگاه باشيد هر کس با محبت آل محمد از دنيا رود با توبه از دنيا رفته، آگاه باشيد هر کس با محبت آل محمد از دنيا رود مؤمن کامل الايمان از دنيا رفته، آگاه باشيد هر کس با محبت آل محمد از دنيا رود فرشته مرگ او را بشارت به بهشت مي‏دهد، و سپس منکر و نکير (فرشتگان مامور سؤال در برزخ) به او بشارت دهند، آگاه باشيد هر کس با محبت آل محمد از دنيا رود او را با احترام به سوي بهشت مي‏برند آن چنان که عروس به خانه داماد، آگاه باشيد هر کس با محبت آل محمد از دنيا رود در قبر او دو در به سوي بهشت گشوده مي‏شود، آگاه باشيد هر کس با محبت آل محمد از دنيا رود قبر او را زيارتگاه فرشتگان رحمت قرار مي‏دهد، آگاه باشيد هر کس با محبت آل محمد از دنيا رود بر سنت و جماعت اسلام از دنيا رفته، آگاه باشيد هر کس با عداوت آل محمد از دنيا رود روز قيامت در حالي وارد عرصه محشر مي‏شود که در پيشاني او نوشته شده: مايوس از رحمت خدا، آگاه باشيد هر کس با بغض آل محمد از دنيا برود کافر از دنيا رفته، آگاه باشيد هر کس با عداوت آل محمد از دنيا برود بوي بهشت را استشمام نخواهد کرد.)

2. آيه تطهير
خداوند مي فرمايد: انَّما يُرِيْدُ اللَّه لِيُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجسَ أَهلَ البَيتِ وَ يُطَهِّرَکُمْ تَطْهِيراً (احزاب: 33)
(خداوند فقط مي‏خواهد پليدي و گناه را از شما اهل بيت دور کند و کاملًا شما را پاک سازد)
واژه «رجس» به معناي شي‏ء ناپاک است اعم از اينکه از نظر طبع آدمي ناپاک باشد يا به حکم عقل يا شرع و يا همه اينها (مفردات راغب، ماده رجس)
و اينکه در بعضي موارد رجس به معناي گناه يا شرک يا بخل و حسد و يا اعتقاد باطل و مانند آن تفسير شده، در حقيقت بيان مصداقهايي از آن است وگرنه مفهوم اين کلمه، مفهومي عام و فراگير است، و همه انواع پليديها را شامل مي‏شود. دليلش هم اين است که الف و لام رجس در اين آيه الف و لام جنس است.
تطهير به معناي پاک ساختن است و در حقيقت تاکيدي بر مساله اذهاب رجس و نفي پليديها است، و ذکر آن به صورت مفعول مطلق نيز تاکيد ديگري بر اين معني محسوب مي‏شود.
و اما تعبير اهل البيت به اتفاق همه علماي اسلام و مفسران، اشاره به اهل بيت پيامبر (ص) است، و اين چيزي است که از ظاهر خود آيه نيز فهميده مي‏شود، چرا که بيت گرچه به صورت مطلق در اينجا ذکر شده، اما به قرينه آيات قبل و بعد، منظور از آن، بيت و خانه پيامبر (ص) است و روايات بسيار زيادي در منابع اهل سنت و شيعه وارد شده که مي‏گويد: مخاطب در آيه فوق منحصرا پنج نفرند: پيامبر (ص)، علي، فاطمه، حسن و حسين عليهم السلام.
با وجود اين نصوص فراوان که قرينه روشني بر تفسير مفهوم آيه است تنها تفسير قابل قبول براي اين آيه همين است. (نمونه 17/293)
بر حسب احاديث متواتر بين شيعه و سني، آيه تطهير در مورد اجتماع آن پنج شخصيت ممتاز عالم آفرينش در زير کساء و صلوات پيغمبر (ص) بر آنها نازل شد، و آيه شريفه و احاديثي که در تفسير آن وارد شده دلالت بر عصمت و جلالت شأن حضرت سيد الشهداء (ع) دارد.
روايات بسيار فراواني در مورد حديث کساء به طور اجمال وارد شده که از همه آنها استفاده مي‏شود، پيامبر (ص) علي، فاطمه، حسن و حسين را فرا خواند- و يا به خدمت او آمدند- و عبايي بر آنها افکند، و دعا کرد:
خداوندا! اينها خاندان من هستند، رجس و آلودگي را از آنها دور کن. در اين هنگام آيه إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ نازل گرديد.
دانشمند معروف حاکم حسکاني نيشابوري در شواهد التنزيل اين روايات را به طرق متعدد از راويان مختلفي گرد آوري کرده است. (شواهد التنزيل 2/31)
بعد از جريان عاشورا وقتي به سر مبارک امام حسين (ع) جسارت شد واثلة بن اسقع برخاست و گفت:
سوگند به خدا من همواره علي، حسن، حسين و فاطمه را دوست مي‏دارم بعد از اينکه شنيدم پيغمبر (ص) در حق آنها چه چيزهايي فرمود؛ يک روز در خانه ام سلمه در خدمت پيغمبر مشرف بودم که حسن آمد پيغمبر او را بر زانوي راستش نشانيد و بوسيد پس حسين آمد و او را بر زانوي چپش نشانيد و بوسيد پس فاطمه آمد و او را پيش روي خود نشانيد پس علي را طلب کرد و گفت: «انَما يُرِيْدُ اللهُ لِيُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَکُمْ تَطْهيراً» (صحيح مسلم 7/130)
واحدي در اسباب النزول، احمد در مناقب و طبراني نقل کرده‏اند که آيه «انَّما يُرِيدُ اللهُ» در حق پنج نفر نازل شد: رسول خدا، علي، فاطمه حسن و حسين (ع) (اسباب النزول 1/368، فرائد السمطين 1/24 )
اين آيه و احاديث متواتر دلالت بر عصمت حضرت سيد الشهداء (ع) دارد و اثبات مي کند هر عمل ، اقدام و نهضتي که آن حضرت و ديگر ائمه اهل بيت انجام دهند صواب و حق است.

3. آيه مباهله‏
خداوند مي فرمايد: فَمَنْ حاجَّکَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَکُمْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَي الْکاذِبِينَ (آل عمران: 61)
(هر گاه بعد از علم و دانشي که (در باره مسيح) به تو رسيده، (باز) کساني با تو به محاجّه و ستيز برخيزند، به آنها بگو: «بياييد ما فرزندان خود را دعوت کنيم، شما هم فرزندان خود را ما زنان خويش را دعوت نماييم، شما هم زنان خود را ما از نفوس خود دعوت کنيم، شما هم از نفوس خود آن گاه مباهله کنيم و لعنت خدا را بر دروغگويان قرار دهيم‏)»
از جمله آياتي که بر فضيلت، و بلندي رتبه و مقام سيد الشهداء (ع) به اتفاق مسلمانان گويا و ناطق است، آيه مباهله است.
از مظاهر و دلائل قوت ايمان پيغمبر (ص) به رسالتش داستان مباهله است زيرا پيشنهاد مباهله از طرف آن حضرت اگر مؤمن به دعوت خود نبود يک انتحار واقعي و دادن سند بطلان دعوت به دست دشمن بود. زيرا اگر نفرين نصاراي نجران در حق آن جناب مستجاب مي‏شد و يا آنکه نفرين پيغمبر (ص) به آنها مستجاب نمي‏گشت ، بطلان ادعاء آن حضرت آشکار مي‏گشت لذا هيچ خردمندي چنين پيشنهادي نمي‏دهد مگر آنکه صد در صد اطمينان به استجابت دعاي خود و هلاک دشمن داشته باشد، و پيغمبر اکرم (ص) چون يقين جزمي به صحت رسالت و استجابت دعاء خود و نابودي دشمن در صورت مباهله داشت با کمال شجاعت و صراحت، پيشنهاد مباهله داد.
شرکت دادن علي، حسن ، حسين و فاطمه زهرا (ع) در مباهله که به تعيين و امر خداوند بود نيز دليل بر اين است که اين چهار نور مقدس که با پيغمبر در مباهله حاضر شدند شايسته‏ترين و گرامي‏ترين خلق در نزد خدا، و عزيزترين انسانها در نزد پيغمبر خدا بودند.

4. سوره «والفجر» و آيه «يا ايتها النفس المطمئنة»
در حديثي از امام صادق (ع) آمده است: سوره فجر را در هر نماز واجب و مستحبّ بخوانيد که سوره حسين بن علي است، هر کس آن را بخواند با حسين بن علي (ع) در قيامت در درجه او از بهشت خواهد بود. (مجمع البيان 10/481)
لازم به ذکر است که معرفي اين سوره به عنوان سوره امام حسين بن علي (ع) ممکن است به اين خاطر باشد که اباعبدالله الحسين (ع) مصداق روشن «نفس مطمئنه» است که در آخرين آيات اين سوره مخاطب واقع شده است، همانگونه که در حديثي ذيل همين آيات آمده است. (البرهان في تفسير القرآن 5/658)
و يا به خاطر اينکه ليالي عشر (شبهاي دهگانه) يکي از تفسيرهايش شبهاي دهگانه آغاز محرم است که رابطه خاصي با حسين بن علي (ع) دارد. (نمونه 26/439 )

--------------

* حجت‌الاسلام وحيد واحدجوان